2023 «ΕΤΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΘΕΟΤΟΚΗ»
Συμπληρώνονται φέτος 100 έτη από τον θάνατο του μεγάλου κερκυραίου συγγραφέα Κωνσταντίνου Θεοτόκη.
Η Εταιρεία Κερκυραϊκών Σπουδών ζήτησε να κηρυχθεί το έτος 2023 «ΕΤΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΘΕΟΤΟΚΗ» και απευθύνθηκε γι’ αυτό στον Δήμο Κεντρικής Κέρκυρας και Διαποντίων Νήσων, στα υπουργεία Εσωτερικών και Πολιτισμού και στις κοινοβουλευτικές ομάδες όλων των κομμάτων, κάτι που το Δημοτικό Συμβούλιο του Δήμου Κεντρικής Κέρκυρας και Διαποντίων Νήσων, στη συνεδρίασή του της 22ας Δεκεμβρίου 2022 ενέκρινε με ΟΜΟΦΩΝΗ απόφασή του .
Στή συνέχεια το Διοικητικό Συμβούλιο της Εταιρείας Κερκυραϊκών Σπουδών – Μουσείο Σολωμού, προκειμένου να τιμήσει τον σημαντικότατο εκπρόσωπο της νεοελληνικής λογοτεχνίας εν όψει του «Έτους Κωνσταντίνου Θεοτόκη», αποφάσισε ομόφωνα να διοργανώσει σειρά εκδηλώσεων και δραστηριοτήτων το 2023, όπως περιοδική έκθεση με τίτλο «Άφθαρτος Λόγος – ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Μ. ΘΕΟΤΟΚΗΣ και η διαχρονική παγκοσμιότητα ενός χώρου», με σπάνια τεκμήρια εποχής, έντυπα, εκδόσεις και δημοσιεύσεις, κυρίως από τις συλλογές της Εταιρείας, έργα σύγχρονων εικαστικών, που συνομιλούν με κείμενα του Θεοτόκη, οπτικοακουστικό υλικό με αναφορές στη ζωή και το έργο του (μεταφραστικό, πεζογραφικό, ποιητικό, ερευνητικό), ψηφιακές εφαρμογές με ανθολόγηση από κινηματογραφικές και τηλεοπτικές μεταφορές, παρουσίαση συναφών ιστορικών και κοινωνικών θεμάτων, καθώς και με Επιστημονικό Συνέδριο τον Νοέμβριο 2023.
Ο Στέφανος -Κωνσταντίνος Θεοτόκης γεννιέται στις 13 Μαρτίου 1872 από αριστοκρατική οικογένεια στην πόλη της Κέρκυρας. Είναι ένα από τα δέκα παιδιά του Μάρκου Αλοΐσιου – Θεοτόκη και της Αγγελικής Πολυλά, ανιψιάς του Ιακώβου Πολυλά. Μαθαίνει τα πρώτα του γράμματα στο ιδιωτικό σχολείο Κοντούτη και στη συνέχεια φοιτά για οκτώ χρόνια στο εκπαιδευτήριο Καποδίστριας. Σε πολύ νεαρή ηλικία είναι ήδη γνώστης τριών ξένων γλωσσών (αγγλική, γερμανική και ιταλική) και άλλων πέντε από τις νεκρές γλώσσες (αρχαία ελληνικά, λατινικά, αρχαία περσικά και εβραϊκά) Σε ηλικία 17 ετών, το 1889, αναχωρεί για το Παρίσι όπου εγγράφεται στη Φυσικομαθηματική σχολή του Πανεπιστημίου της Σορβόννης. Δύο χρόνια αργότερα συνεχίζει τις σπουδές του στη Βενετία. Εκεί γνωρίζει τη βαρώνη Ερνεστίνη φον Μάλοβιτς, την παντρεύεται δύο χρόνια αργότερα στη Βοημία και αποκτά μαζί της μία κόρη,. Μετά από ένα μικρό διάλειμμα διαμονής στον οικογενειακό του πύργο στους Καρουσάδες φεύγει για σπουδές έξι μηνών στο Γκρατς της Αυστρίας, όπου έρχεται σε επαφή με τη σκέψη του Μαρξ και του Νίτσε και στρέφεται στις θεωρητικές επιστήμες. Ολοκληρώνεται ο κύκλος των σπουδών του στην Ευρώπη τη διετία 1907- 1909 στο Πανεπιστήμιο του Μονάχου, όπου ασπάζεται τις σοσιαλιστικές ιδέες. Η πολιτική του δράση είναι έντονη. Με τον στενό φίλο του Λορέντζο Μαβίλη παίρνει μέρος στην κρητική επανάσταση το 1896 και της Θεσσαλίας το 1897.Σε αντίθεση με την τάξη του, είναι φλογερός πατριώτης με λόγια και έργα και συνάμα εθνολόγος και διεθνιστής. Πηγαίνει εθελοντής και πολεμά στην επανάσταση της Κρήτης το 1896. Οργανώνει ο ίδιος εθελοντικό σώμα και πηγαίνει να πολεμήσει για την απελευθέρωση της Θεσσαλίας το 1897.
Γίνεται ιδρυτικό μέλος του Σοσιαλιστικού Ομίλου Κέρκυρας που επτά χρόνια αργότερα, το 1918, θα αποτελούσε ιδρυτικό μέλος του ΣΕΚΕ, δηλαδή του Κόμματος που το 1924 μετονομάστηκε σε Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας , και του Αλληλοβοηθητικού Εργατικού Συνδέσμου Κέρκυρας. Το 1912 τιμάται από την κυβέρνηση με το παράσημο του Σταυρού του Σωτήρος, βραβείο που δεν δέχεται. Κατά τον Α” Παγκόσμιο Πόλεμο συμμετέχει ενεργά στο κίνημα της Θεσσαλονίκης και συγκεκριμένα σε αποστολή στη Ρώμη μετά από ανάθεση του τότε υπουργού Εξωτερικών Νικολάου Πολίτη. Με την επιστροφή στη Κέρκυρα διορίζεται αντιπρόσωπος της κυβέρνησης, θέση από την οποία παραιτείται τον ίδιο χρόνο.
Κατά τη διάρκεια του πολέμου, προσχωρεί στο Κόμμα των Φιλελευθέρων, διορίζεται αντιπρόσωπος του κόμματος στην Κέρκυρα και το 1918 μετακομίζει στην Αθήνα. Με το τέλος του πολέμου του προσφέρεται η θέση του διευθυντή λογοκρισίας, αλλά ύστερα από δύο ημέρες παραιτείται. Διορίζεται προσωρινά ως έκτακτος υπάλληλος στην «Υπηρεσία Ξένων και Εκθέσεων» και οριστικά στην Εθνική Βιβλιοθήκη, πρώτα ως γραμματέας και ύστερα προάγεται ως τμηματάρχης β” τάξεως.
Για να αντιμετωπίσει τα έξοδά του, προπωλεί τα έργα του στους οίκους Βασιλείου και Ελευθερουδάκη. Έτσι, έρχονται στο φως τα δοκιμότερα πεζά του («Κατάδικος», «Η ζωή και ο θάνατος του Καραβέλα», «Οι σκλάβοι στα δεσμά τους») και οι μεταφράσεις του, π.χ. από τον Γκαίτε («Ερμάνος και Δωροθέα»), από τον Σαίξπηρ («Οθέλος», «Αμλέτος», «Βασιλιάς Ληρ»), από τον Φλομπέρ («Η Κυρία Μποβαρύ», Α” τόμος) και από τον Ρόσελ («Τα προβλήματα της Φιλοσοφίας»). Έχοντας εντρυφήσει στην Ευρωπαϊκή λογοτεχνία από τα χρόνια που βρισκόταν στο Παρίσι και τη Βενετία, παρήγαγε διάφορες μεταφράσεις εκτός από τις κλασικές σύντομες ιστορίες και τα αφηγήματά του. Το μεγάλο του μυθιστόρημα “Οι σκλάβοι στα δεσμά τους” 1922), που λαμβάνει χώρα στην Κέρκυρα κατά τη διάρκεια μιας περιόδου κοινωνικής αλλαγής, αποκαλύπτει την παλαιά αριστοκρατία που προσπαθεί να διατηρήσει έναν τρόπο ζωής που έχει ξεπεραστεί από καιρό, την παρακμή της αστικής τάξης και τους νεόπλουτους που προσπαθούν να χρησιμοποιήσουν τον πλούτο τους για να αγοράσουν το κοινωνικό τους status. Οι δύο μεγάλες ιστορίες, “Ο κατάδικος” (1919) και “Η ζωή και ο θάνατος του Καραβέλα” (1920) είναι επίσης αξιοσημείωτες.
Η προσφορά του κερκυραίου λογοτέχνη ξεπερνά τα όρια της Κέρκυρας. Τα ηθογραφικά του μυθιστορήματα δε μένουν στην εξωτερική μορφή αλλά με το περιεχόμενό τους αγγίζουν ουσιαστικά κοινωνικά θέματα. Δίνει καινούρια αίγλη στην ηθογραφία διευρύνοντας τα όρια της χρωματίζοντας τη γλώσσα του με το κερκυραϊκό ιδίωμα, όπου οφείλει και ένα μέρος από την εκφραστικότητα του έτσι ώστε η ηθογραφία του να διαφέρει κατά πολύ από τους προηγούμενους Επίσης, φέρει επάξια τον τίτλο του εισηγητή του κοινωνικού μυθιστορήματος στην Ελλάδα. Μελετά και στοχάζεται σε βάθος τα κοινωνικά θέματα. Η διεισδυτική οπτική του εκτείνεται τόσο στο κοινωνικό περιβάλλον όσο και στον ψυχισμό των ηρώων του.
«Τι είναι ο άνθρωπος», ξανάπε σκεφτικός ο Αργύρης· «σαν το χόρτο του κάμπου! πράσινο σήμερα, αύριο ξερό, άμα πατήσει ο Αλωνάρης! Κάνουμε, κάνουμε σε τούτη τη ζωή, σα νάμαστε για πάντα μας στη γης, και δεν ανανογιούμαστε που μοναχά διαβαίνουμε! Αδικιές, πλεονεξίες, κλεψιές, όλα τα κάνουμε! Κι είναι τόσο γλυκιά η ζωή, κι ο θάνατος μάς τρομάζει τόσο!>>( “Η ζωή και ο θάνατος του Καραβέλα”)
Το 1922 διαγνώστηκε ότι πάσχει από καρκίνο του στομάχου. Χειρουργήθηκε και αποσύρθηκε στην Κέρκυρα, όπου άφησε την τελευταία του πνοή την 1η Ιουλίου 1923 στο αρχοντικό του μεγάλου ζωγράφου Άγγελου Γιαλλινά.
Προς τιμή του έχει αναγερθεί προτομή που βρίσκεται στο Boschetto τον κήπο των θεών, των συγγραφέων και των φιλελλήνων που έζησαν στο νησί!
Ζηνιάτης Αλέξανδρος
