Ο ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΑΣΙΑΣ ΣΤΗΝ ΚΕΡΚΥΡΑ
1. ΑΝΑΚΤΟΡΑ ΑΡΧΑΓΓΕΛΟΥ ΜΙΧΑΗΛ ΚΑΙ ΑΓΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ
Στα Ανάκτορα των Αρχαγγέλου Μιχαήλ και Αγίου Γεωργίου, κοντά στην πλατεία Σπιανάδα, στην Κέρκυρα, στεγάζεται το Μουσείο Ασιατικής Τέχνης, το μοναδικό μουσείο στην Ελλάδα που είναι αφιερωμένο αποκλειστικά στην τέχνη και τις αρχαιότητες της Ασίας.
Έχοντας την επιθυμία να γράψω ένα άρθρο για αυτό το ξεχωριστό Μουσείο, συναντήθηκα με τις κυρίες Κουβαριανού και Βασιλειάδου, μουσειοπαιδαγωγούς, οι οποίες είχαν την ευγενή καλωσύνη να με ξεναγήσουν στο χώρο των Ανακτόρων και στις συλλογές του Μουσείου.
Το κεντρικό κτίριο είναι σε σχήμα ανεστραμμένου «Π» και διαθέτει υπόγειο, ισόγειο και δύο ορόφους. Η κύρια όψη του κτιρίου ενώνεται με δύο πτέρυγες, μέσω ενός δωρικού περιστυλίου και δύο αψίδων, τις πύλες του Αγίου Γεωργίου και του Αρχαγγέλου Μιχαήλ.
Μου ανέφεραν ότι την εντολή για την ανέγερση των Ανακτόρων έδωσε ο Ύπατος Βρετανός Αρμοστής Sir Thomas Maitland για να στεγάσουν την πολυτελή προσωπική του κατοικία και το διοικητικό κέντρο της Αρμοστείας και ότι αποτελούσε το σημαντικότερο οικοδόμημα της περιόδου του Ιονίου Κράτους των Επτανήσων(1815-1864), δηλαδή την εποχή της Αγγλοκρατίας. Το ισόγειο, που στηρίζεται σε ιωνικούς κίονες, φιλοξενούσε τις διοικητικές υπηρεσίες της Αρμοστείας καθώς και τις Αίθουσες Συνεδριάσεων της Ιονίου Γερουσίας και Βουλής, δύο θεσμικά όργανα που συμβόλιζαν την αυτοδυναμία των Ιόνιων νησιών.
Η δημιουργία αυτού του οικοδομήματος, ανατέθηκε στον Sir George Whitmore, μηχανικό του βρετανικού στρατού και αρχιτέκτονα, ο οποίος σχεδίασε ένα νεοκλασικό κτίσμα ρυθμού Αντιβασιλείας (Regency Style) με εμφανείς τις επιδράσεις της ρωμαϊκής και αρχαίας ελληνικής αρχιτεκτονικής. Πολύτιμη υπήρξε η συνεργασία του αρχιτέκτονα με τον αξιόλογο κερκυραίο γλύπτη Παύλο Προσαλέντη για τη διακόσμηση των Ανακτόρων. Παράλληλα τα Ανάκτορα, μου επεσήμαναν, θα αποτελούσαν την έδρα του νέου Τάγματος των Αρχαγγέλου Μιχαήλ και Αγίου Γεωργίου και από το οποίο έλαβαν την επίσημη ονομασία «Ανάκτορα των Αρχαγγέλου Μιχαήλ και Αγίου Γεωργίου».
Το Τάγμα αυτό, ένα από τα σημαντικότερα βρετανικά τάγματα, ιδρύθηκε στις 18 Απριλίου του 1818 από τον πρίγκιπα αντιβασιλέα Γεώργιο Γ’ (μετέπειτα Γεώργιο Δ΄) κατόπιν πρωτοβουλίας του Σερ Τόμας Μαίτλαντ. Έδρα του ως το 1864 ήταν τα ομώνυμα Ανάκτορα στην Κέρκυρα, ενώ από το 1906 μέχρι σήμερα ο καθεδρικός ναός του Αγίου Παύλου στο Λονδίνο. Ως ρητό του Τάγματος, που υπάρχει σε όλα τα διακοσμητικά και διακριτικά του, ορίστηκε η λατινική φράση «Auspicium Melioris Aevi» δηλαδή «προοιωνίζεται καλύτερη εποχή».
Από το 1864, που είχαμε την ένωση των Επτανήσων με την Ελλάδα, μέχρι το 1913 τα Ανάκτορα χρησιμοποιήθηκαν ως κατοικία της τότε βασιλικής οικογένειας κατά τις σποραδικές επισκέψεις στο νησί. Οι Βαλκανικοί πόλεμοι (1912-14) και ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος (1914-18) είχαν ως αποτέλεσμα το Ανάκτορο να χρησιμοποιηθεί για την κάλυψη των έκτακτων αναγκαιοτήτων της εποχής του Μεσοπολέμου.
Εκτεταμένες ήταν οι καταστροφές που υπέστη το κτίριο κατά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο (1939-45) καθώς και κατά τον Εμφύλιο (1946-49). Τη δεκαετία του 1950 έγινε προσπάθεια αποκατάστασης των μνημειακών αιθουσών. Επισκευές στην εξωτερική τοιχοποιία, στο εσωτερικό και εκσυγχρονισμός των υποδομών υλοποιήθηκαν από το 1992 μέχρι το 1994, καθώς τα Ανάκτορα αποτέλεσαν την έδρα της συνόδου κορυφής της Ευρωπαϊκής Ένωσης που πραγματοποιήθηκε στην Κέρκυρα το 1994. Έκτοτε η συντήρηση, αποκατάσταση και προβολή της ιστορίας των Ανακτόρων συμπεριλαμβάνεται στο πλαίσιο των δράσεων του Μουσείου Ασιατικής Τέχνης.
Ανεβήκαμε την εντυπωσιακή κεντρική κλίμακα, που οδηγεί στο κορινθιακού τύπου περιστύλιο του πρώτου ορόφου. Στο κεντρικό τμήμα δεσπόζουν οι επίσημες αίθουσες του Τάγματος, που διατηρούνται μέχρι σήμερα: η κυκλική Αίθουσα Υποδοχής (Ροτόντα), η Αίθουσα του Θρόνου και η Αίθουσα των Συμποσίων. Δεξιά και αριστερά από αυτές, στις πτέρυγες του ορόφου, όπως με πληροφόρησαν, βρισκόταν το σαλόνι, η τραπεζαρία και τα υπόλοιπα διαμερίσματα του Αρμοστή. Από τις πτέρυγες μέσω δύο ελικοειδών κλιμάκων επιτρέπεται η πρόσβαση στον δεύτερο όροφο, όπου βρίσκονταν τα δωμάτια του προσωπικού.
- 2. ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΣΙΑΤΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ
Στους ορόφους των Ανακτόρων εκτίθενται οι πλούσιες συλλογές του Μουσείου Ασιατικής Τέχνης.
Από το 1919, μου επεσήμαναν οι κυρίες, είχαν ξεκινήσει οι διαπραγματεύσεις για τη δημιουργία του πρώτου και μέχρι σήμερα μοναδικού στην Ελλάδα, Μουσείου Ασιατικής Τέχνης. Τελικά το Μουσείο ιδρύθηκε το 1928, ως Μουσείο Σινοϊαπωνικής Τέχνης, με αφορμή τη δωρεά της Σινοϊαπωνικής συλλογής του Γρηγορίου Μάνου ο οποίος υπήρξε και ο πρώτος Διευθυντής του Μουσείου.
Στην ανατολική πτέρυγα του πρώτου ορόφου ο επισκέπτης έχει την ευκαιρία να δει ένα μεγάλο τμήμα της κινέζικης συλλογής, έργα κεραμικής, πορσελάνες, ορειχάλκινα έργα, γλυπτά, περίκλειστα σμάλτα, αντικείμενα από λάκα και ελεφαντόδοντο, μικροτεχνία, ενδύματα, κοσμήματα και νομίσματα. Η κινεζική συλλογή αριθμεί περίπου 3500 αντικείμενα, προερχόμενα κυρίως από τις συλλογές του διπλωμάτη Γρ. Μάνου και του γουνεμπόρου Χ. Χιωτάκη.
Στη δυτική πτέρυγα του πρώτου ορόφου του Μουσείου παρουσιάζεται η τέχνη της Ιαπωνικής ζωγραφικής με έργα από τις συλλογές του Μάνου και του επίσης διπλωμάτη, Ν, Χατζηβασιλειου . Εκπληκτικά σε ένταση και αρμονία χρωμάτων και θεματολογία πτυσσόμενα παραβάν, κύλινδροι ανάρτησης και ανάγνωσης καθώς και ξυλογραφίες ουκίγιο-ε, χρονολογούνται από το 17ο έως το 19ο αιώνα. Στη συλλογή περιλαμβάνεται ένα από τα ελάχιστα σωζόμενα ζωγραφικά έργα του Sharaku καθώς και αντίγραφο των παραβάν της σχολής Κανό που κοσμούσαν το Κάστρο Nijo. Η μεγάλη καλλιτεχνική σημασία τους είχε ως αποτέλεσμα την έκθεσή τους, μαζί με τα άλλα έργα του Μουσείου στο Tokyo Metropolitan Edo-Tokyo Museum το 2009 καθώς και στο Παρίσι – Maison de la culture du Japon à Paris το 2011.
Η συλλογή ιαπωνικής τέχνης του Μουσείου αριθμεί συνολικά περίπου 6.200 αντικείμενα και καλύπτει μια εκτεταμένη χρονικά περίοδο από το 10.500 – 300 π.Χ. μέχρι και το 19ο αι. μ.Χ. που αναδεικνύει επαρκώς την εξέλιξη του ιαπωνικού πολιτισμού. Η περιήγηση μου στους εκθεσιακούς χώρους και τα επεξηγηματικά σχόλια των κυριών για τη διάδοση του Zen Βουδισμού, το Δρόμο του Τσαγιού, τις θεατρικές παραστάσεις και τις νυχτερινές επισκέψεις στις γκέισες κατά την περίοδο Έντο (1600-1868) καθώς και τη ζωή των Σαμουράι μου αποκάλυψαν ένα ιδιαίτερο κόσμο, μια αισθητική και μιας φιλοσοφία ζωής με πνευματικό βάθος και γοητεία.
Στη συνέχεια στην ίδια πτέρυγα επισκεπτόμαστε έργα από τη συλλογή Χατζηβασιλείου, προερχόμενα από την Ινδία, την Γκαντάρα, το Σιάμ, την Καμπότζη, το Νεπάλ και το Θιβέτ. Τα εκθέματα είναι θρησκευτικά ειδώλια από λίθο, ορείχαλκο, επιχρυσωμένο ορείχαλκο με πολύτιμους λίθους και ξύλο αλλά και ζωγραφισμένα τελετουργικά λάβαρα με φανερή την επίδραση του Ινδουισμού και Βουδισμού αλλά και της ελληνιστικής τέχνης.
Στη δυτική πτέρυγα του δεύτερου ορόφου, στην οποία με οδήγησαν οι κυρίες, ο θεατής αντικρίζει την πρόσφατη δωρεά(2011) της οικογένειας Γ. Σαρτζετάκη, μια συλλογή 350 περίπου αντικειμένων τέχνης, που εκφράζουν με ακρίβεια την αισθητική των νομάδων της Κ. Ασίας όπως χειροποίητα χαλιά και κιλίμια των νομάδων Baluch και των γειτονικών τους φυλών, παραδοσιακά ενδύματα, μεταξωτά ενδύματα ikat, χειροποίητα κεντήματα, κοσμήματα, μεταξωτά υφάσματα Suzani, και Ινδοελληνικά νομίσματα. Τη συλλογή συμπληρώνουν ευρωπαϊκές εφημερίδες του 19ου αιώνα με σχετικά εικονογραφημένα αφιερώματα.
Το Μουσείο πέρα από το ρόλο του ως θεματοφύλακα πολιτισμού αναπτύσσει ερευνητική και εκπαιδευτική δραστηριότητα, καθώς επιμελείται εμπειρίες που συνδέουν τους επισκέπτες με τις αξίες της Κ. Ασίας και Άπω Ανατολής. Λειτουργώντας σαν ένα ζωντανό πολιτιστικό κύτταρο διοργανώνει πλήθος εκθέσεων και εκπαιδευτικών δράσεων με την επιμέλεια της Διευθύντριάς του, Δέσποινας Ζερνιώτη CMG. Συγκεκριμένα, στο πλαίσιο της εκθεσιακής του πολιτικής, το Μουσείο ανεξάρτητα από τη μόνιμη συλλογή του, φιλοξενεί και διοργανώνει περιοδικές εκθέσεις που διευρύνουν το περιεχόμενό του και εστιάζουν σε ιδιαίτερες όψεις της συγκεκριμένης Τέχνης. Επιπλέον, σημαντικότατα έργα τέχνης των συλλογών του έχουν ταξιδέψει σε εκθέσεις στην Ελλάδα, την Κίνα, την Ιαπωνία και τη Γαλλία. Οι επισκέπτες του ΜΑΤΚ, μέχρι τον Οκτώβριο του 2023, θα έχουν την ευκαιρία να απολαύσουν την περιοδική έκθεση «Περιπλανώμενοι Νομάδες στην Κεντρική Ασία», στην οποία παρουσιάζονται υφαντοί σάκοι μεταφοράς αντικειμένων των νομάδων Baluch.
Αναγνωρίζοντας τη σπουδαιότητα του εκπαιδευτικού του ρόλου, το Μουσείο Ασιατικής Τέχνης Κέρκυρας έχει διεξάγει, πλήθος εκπαιδευτικών δράσεων, εργαστηρίων και εκδηλώσεων, απευθυνόμενο σε σχολικές καθώς και σε άλλες κοινωνικές ομάδες (Α.Μ.Ε.Α. κ.ά.). Το μουσείο βρίσκεται αυτήν την περίοδο στον πυρετό προετοιμασίας δύο προγραμμάτων ΕΣΠΑ[1].
Το πρόγραμμα «Στα Βάθη της Ασίας» αφορά σε μια σειρά εκπαιδευτικών δράσεων που θα υλοποιούνται τόσο στους χώρους του Μουσείου Ασιατικής Τέχνης Κέρκυρας (on-site), όσο και σε σχολικές μονάδες (outreach) με τη χρήση μουσειοσκευής. Το νέο μουσειοπαιδαγωγικό πρόγραμμα πρόκειται να υλοποιηθεί το σχολικό έτος 2023-24 από τη μουσειοπαιδαγωγό του ΜΑΤΚ, Αθηνά Κουβεριανού.Οι συγκεκριμενες δρασεις θα στοχευουν στη γνωριμία των παιδιών με τους πολιτισμούς που αντιπροσωπεύονται μέσα στο Μουσείο, στην ανάπτυξη μιας μεθοδολογίας παιδαγωγικών δραστηριοτήτων που θα συμβάλλει στην παράλληλη εκπαίδευση των παιδιών και την ανάπτυξη δεξιοτήτων που συνοδεύουν τη μη-τυπική εκπαίδευση (παρατήρηση, διερεύνηση, ψυχαγωγία), στην προαγωγή της πολιτισμικής ετερότητας στην κοινωνία και στο σχολείο, καθώς και της αλληλεπίδρασης των πολιτισμών σε επίπεδο ιδεών και χαρακτηριστικών. Το πρόγραμμα θα απευθύνεται σε μαθητές της Πρωτοβάθμιας & Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης (Γυμνάσιο) και θα συνδέεται, με όποιο τρόπο είναι εφικτό, με τη διδακτέα ύλη.
Παράλληλα, στο πλαίσιο του εκδημοκρατισμού του σύγχρονου μουσείου και της προσβασιμότητας στο σύνολο των συλλογών του, βρίσκεται σε εξέλιξη το έργο με τίτλο «Αναδιαμόρφωση μουσειακών αποθηκών-εργαστηρίων συντήρησης και παράλληλες δράσεις για την προβολή του πολιτιστικού αποθέματος Μουσείου Ασιατικής Τέχνης Κέρκυρας». Σκοπός του προγράμματος είναι η διευκόλυνση της επισκεψιμότητας στους χώρους των εργαστηρίων συντήρησης και των αποθηκών, που αποτελούν την «καρδιά» του Μουσείου, καθώς εκεί φυλάσσονται, συντηρούνται, μελετώνται και προστατεύονται τα υλικά τεκμήρια που έχει στην κατοχή του. Η πρόσβαση στους χώρους αυτούς θα πραγματοποιείται μέσω της ψηφιακής τεχνολογίας, των οργανωμένων επισκέψεων και των εκπαιδευτικών προγραμμάτων.
Εν κατακλείδι, αυτή μου η επίσκεψη, μου ισχυροποίησε την πεποίθηση ότι το κάθε Μουσείο δεν είναι απλώς ένας χώρος συλλογής, συντήρησης και προβολής παλαιών αντικειμένων αλλά ένας ζωντανός οργανισμός που κινητοποιεί πνευματικά, αισθητικά και επιστημονικά.
ΚΑΒΒΑΔΑ ΓΑΡΥΦΑΛΙΑ
