Ο Ανδρέας Συγγρός (Κωνσταντινούπολη 1839 – Αθήνα 1899), με καταγωγή από τη Χίο, υπήρξε τραπεζίτης, εφοπλιστής και χρηματιστής. Μετά τη μόνιμη εγκατάστασή του στην Αθήνα, αρχές δεκαετίας 1870, αγόρασε ένα κτήμα 1.000 στρεμμάτων στα σύνορα Αμαρουσίου και Κηφισιάς, δαπανώντας κεφάλαιο ενός εκατομμυρίου δραχμών, ως γαμήλιο δώρο για τη σύζυγό του Ιφιγένεια. Το εν λόγω κτήμα φαίνεται να ανήκε αρχικά σε δύο Βρετανούς αρχαιολόγους, πρώτα στον Stin και, στη συνέχεια, στον Will. Λίγα χρόνια αργότερα, αποφάσισε να κτίσει θερινή κατοικία στο βορειοανατολικό τμήμα του κτήματος, την οποία σχεδίασε το 1880 ο πρωτοπόρος για την εποχή Γερμανός Αρχιτέκτονας Ερνέστος Τσίλλερ.
Το κτήριο ως έργο του Τσίλλερ μοιάζει με εκείνα που κτίζονταν στη Βιέννη και την υπόλοιπη Ευρώπη. Ο διακεκριμένος αρχιτέκτονας είχε εφαρμόσει πανομοιότυπη αρχιτεκτονική στα πρώτα σχέδια των Ανακτόρων στο Τατόι και στους Πεταλιούς, καθώς και σε αρκετές βίλες επωνύμων στο προάστιο της Κηφισιάς. Η έπαυλη-Πύργος, λοιπόν, έχει ορθογώνια κάτοψη και αναπτύσσεται σε τρεις ορόφους. Γύρω από την έπαυλη κτίστηκαν συμμετρικά πύργοι και εξώστες, ανατολικά, δυτικά και πάνω από την είσοδο, οι οποίοι έχουν καταπληκτική θέα στο λεκανοπέδιο, και μικρά μπαλκόνια που προβαίνουν στους ορόφους. Οι απολήξεις της στέγης, φαινομενικές πολεμίστρες, οι οποίες εντάσσονταν στο ρεύμα του εκλεκτικισμού, αποδίδουν στοιχείο φρουριακής εντύπωσης μεσαιωνικού κάστρου. Στο εσωτερικό του κτηρίου υπήρχαν χώροι υποδοχής στο ισόγειο, υπνοδωμάτια στον όροφο, τοιχογραφίες και οροφογραφίες σε όλα τα επίπεδα.
Μετά τον θάνατο του Συγγρού, το 1899, η σύζυγός του Ιφιγένεια έμεινε στην κατοικία για πάνω από 20 χρόνια. Μετά τον θάνατό της, ο πύργος πέρασε στην ιδιοκτησία της Βασιλικής Γεωργικής Εταιρίας, με σκοπό να ιδρυθεί σχολή κηπουρικής, πτηνοτροφίας, μελισσοκομίας και κτηνοτροφίας. Η αλήθεια είναι ότι το συγκεκριμένο κτήριο είχε πολλές και διαφορετικές χρήσεις στο πέρασμα του χρόνου. Για ένα διάστημα χρησιμοποιήθηκε ως νοσοκομείο για τραυματισμένους αξιωματικούς του μικρασιατικού πολέμου, στη διάρκεια της Κατοχής επιτάχθηκε από τον ναζιστικό στρατό, ενώ βρέθηκε και εγκαταλελειμμένο, στέκι συνάντησης ναρκομανών και παραθρησκευτικών οργανώσεων. Με την ίδρυση της σχολής Αναβρύτων επισκευάστηκε, προκειμένου να στεγάσει εκπαιδευτικές δραστηριότητες. Από τις 19 Ιουνίου του 2006 είναι διατηρητέο μνημείο, ένα ιστορικό ορόσημο για την περιοχή των Αναβρύτων και τελεί υπό τη διαχείριση του Ινστιτούτου Γεωργικών Επιστημων (ΙΓΕ).
Στο σημείο αυτό αξίζει να αναφερθούμε σε ένα κόσμημα που στέκει λιγάκι πιο δυτικά από τον Πύργο, και αυτό δεν είναι άλλο από το παρεκκλήσιο του κτήματος, αφιερωμένο στον προστάτη άγιο του Συγγρού, τον Απόστολο Ανδρέα. Πρόκειται για ένα μικρό, μονόχωρο εκκλησάκι, ένα από τα σπάνια δείγματα γοτθικής αρχιτεκτονικής στον ελλαδικό χώρο. Η χαρακτηριστική οξυκόρυφη κεραμοσκεπή, οι κεραίες στις γωνίες και το καμπαναριό, τα οξυκόρυφα παράθυρα με τα πολύχρωμα τζάμια, τα ξύλινα στασίδια και το τέμπλο, όλα είναι σχεδιασμένα με βάση τις επιταγές της γοτθικής αρχιτεκτονικής. Τον Πύργο και τον Άγιο Αντρέα περιέβαλλαν κήποι, από τους οποίους σήμερα, δυστυχώς, απομένει μία ξερή τεχνητή λίμνη.
Ε. Κυριακάκη
ΠΗΓΕΣ
Σχολή Αναβρύτων, Κριτικό οδοιπορικό στον χώρο και στον χρόνο, Νικόλαος Καλοσπύρος
