Ο Κυριάκος ή Κίτσος Τζαβέλλας γεννήθηκε στο Σούλι το 1801 και ήταν δευτερότοκος γιος του Φώτου Τζαβέλα. Τα πρώτα χρόνια της ζωής του τα πέρασε στην Κέρκυρα, όπου κατέφυγε η οικογένειά του, όταν καταλήφθηκε το Σούλι το 1803 από τον Αλή Πασά. Το 1820 γύρισε μαζί με τους Σουλιώτες στην πατρίδα του, όπου ανακηρύχτηκε καπετάνιος – αρχηγός, σε ηλικία μόλις 19 χρονών. Μετά την ήττα και τον θάνατο του Αλή Πασά, το 1822, πήγε στην Πίζα της Ιταλίας, ως απεσταλμένος των Σουλιωτών, για να λάβει οικονομική ενίσχυση για τον αγώνα από τον εκεί διαμένοντα Μητροπολίτη Ουγγροβλαχίας Ιγνάτιο.
Το 1822, γύρισε στην Ελλάδα και το φθινόπωρο της ίδιας χρονιάς, πολέμησε στην πρώτη πολιορκία του Μεσολογγίου, στο πλευρό του Μάρκου Μπότσαρη, επικεφαλής 35 Σουλιωτών. Συμμετείχε στη μάχη του Κεφαλόβρυσου, τον Αύγουστο του 1823, και τον Οκτώβριο του ίδιου χρόνου έλυσε την πολιορκία του Αιτωλικού από τους Τούρκους, αποκομίζοντας πολλά λάφυρα. Συνεργάστηκε με τον Καραϊσκάκη και διακρίθηκε στη μάχη της Άμπλιανης, στις 14 Ιουλίου 1824. Τον Αύγουστο του 1825 μπήκε στο πολιορκημένο Μεσολόγγι και αντιμετώπισε με επιτυχία τις επανειλημμένες προσπάθειες του Κιουταχή να καταλάβει το μικρό νησί Κλείσοβα. Στη διάρκεια της ηρωικής εξόδου του Μεσολογγίου, στις 10 Απριλίου 1826, υπήρξε επικεφαλής 2.500 ανδρών, από τους οποίους σώθηκαν οι 1.300. Επίσης, πήρε μέρος στις μάχες στην Αττική το 1827 και, μετά τον θάνατο του Καραϊσκάκη, του ανατέθηκε προσωρινά η αρχιστρατηγία.
Το 1828, ο Καποδίστριας τον έκανε χιλίαρχο και του ανέθεσε να εκκαθαρίσει τη Στερεά Ελλάδα από τους Τουρκαλβανούς και τους Τουρκοαιγυπτίους. Στη διάρκεια της Αντιβασιλείας, φυλακίστηκε μαζί με τον Κολοκοτρώνη, επειδή ήταν μέλος της ρωσόφιλης μερίδας. Το 1835, ο Όθωνας τον έκανε υποστράτηγο και αργότερα αντιστράτηγο και υπασπιστή του. Στην κυβέρνηση του Ι. Κωλέττη, το 1844, έγινε Υπουργός Στρατιωτικών και μετά τον θάνατό του ανέλαβε ο ίδιος πρωθυπουργός για σύντομο χρονικό διάστημα (μέχρι τις 8 Μαρτίου 1848). Το 1849 διορίστηκε Υπουργός των Στρατιωτικών στην κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Κανάρη και το 1854, όταν στην Ελλάδα ξέσπασε το Απελευθερωτικό Κίνημα των Αλύτρωτων περιοχών, μαζί με άλλους Σουλιώτες αξιωματικούς, ανέλαβε την ηγεσία των επιχειρήσεων στην Ήπειρο. Μετά την αποτυχία του κινήματος, αποσύρθηκε και πέθανε στην Αθήνα, το 1855.
Πηγή
www.wikipedia.gr
www.paramythia-online,gr
Σ. Πανανής
