«Στην επιστήμη πρέπει να μας ενδιαφέρουν τα πράγματα, όχι τα πρόσωπα.»
Αν κι έχουν περάσει πολλοί αιώνες από τότε που η πρώτη καταγεγραμμένη γυναίκα ιατρός γυναικολόγος στην αρχαία Ελλάδα (4ο π.Χ. αιώνα), η Αγνοδίκη, αναγκάστηκε να μεταμφιεστεί σε άντρα, για να σπουδάσει και για να ασκήσει το επάγγελμα του ιατρού, που τόσο αγαπούσε, ωστόσο, μόλις τα τελευταία χρόνια οι γυναίκες έχουν αρχίσει να εισβάλλουν δυναμικά και να καταλαμβάνουν σημαντικές θέσεις στην επιστημονική και επαγγελματική ιεραρχία. Κι αυτό, λόγω των διακρίσεων και των αδικιών σε βάρος του γυναικείου φύλου, ακόμα και μέσα στην ίδια την επιστημονική κοινότητα. Κι όμως, η επιστήμη δεν έχει φύλο και είναι υπεράνω κάθε διάκρισης. Ή τουλάχιστον, έτσι θα έπρεπε να είναι…
Κάνοντας μια σύντομη αναδρομή στο παρελθόν της Ελλάδας, θα δούμε ότι στα τέλη του 1800 τα πράγματα δεν ήταν εύκολα για τα κορίτσια που ζούσαν στην Αθήνα και ήθελαν να σπουδάσουν, ενώ στην υπόλοιπη Ελλάδα δεν τολμούσαν καν να σκεφτούν τις σπουδές, καθώς επικρατούσε η άποψη ότι τα «γράμματα» ήταν περιττά για τις γυναίκες, που η ανατροφή τους απέβλεπε στο να γίνουν καλές νοικοκυρές και σύζυγοι. Το 1884, όμως, η Σεβαστή Καλλισπέρη, τελειώνοντας τη «Σχολή Χιλλ», υπέβαλε αίτηση, προκειμένου να δώσει εξετάσεις στη Φιλοσοφική Σχολή. Η Σεβαστή πέτυχε στις εξετάσεις, αλλά το υπουργείο Παιδείας αρνήθηκε, λόγω του φύλου της, να επικυρώσει τις υπογραφές των καθηγητών που την εξέτασαν. Τελικά η Σεβαστή πήγε στο Παρίσι, όπου σπούδασε στη Σορβόνη, στην Ιατρική Σχολή της οποίας σπούδαζε ήδη η Μαρία Καλαποθάκη, η πρώτη Ελληνίδα φοιτήτρια του εν λόγω πανεπιστημιακού ιδρύματος. Η Σεβαστή Καλλισπέρη έγινε το 1895 η πρώτη γυναίκα που διορίστηκε επιθεωρήτρια σχολείων θηλέων.
Το 1890 η Ιωάννα Στεφανόπολι, κόρη του δημοσιογράφου Αντώνιου Στεφανόπολι, εκδότη της γαλλόφωνης εφημερίδας «Messager d” Athènes», σε ηλικία μόλις 15 ετών έκανε αίτηση για να εισαχθεί στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Εξαιτίας των αντιρρήσεων της συγκλήτου, το αίτημα της Στεφανόπολι παραπέμφθηκε από τη σύγκλητο στο Υπουργείο Παιδείας, που της επέτρεψε να εγγραφεί στη Φιλοσοφική Σχολή, παρά τις έντονες διαμαρτυρίες του πρύτανη «δια την ανάμειξιν των φύλων». Η Στεφανόπολι φοίτησε ως επισκέπτρια για λίγους μήνες και έπειτα συνέχισε τις σπουδές της στο Παρίσι. Το 1893 οι αδερφές Παναγιωτάτου γράφτηκαν στην Ιατρική Σχολή Αθηνών, παρά τις έντονες διμαρτυρίες των συμφοιτητών τους «δια την εισβολήν του ποδόγυρου εις τον περίγυρο του Ιπποκράτους», από την οποία και οι δύο αποφοίτησαν με άριστα.
Το 1908 η Αγγελική Παναγιωτάτου, έχοντας μετεκπαιδευτεί στη Γερμανία, έγινε υφηγήτρια της Ιατρικής Σχολής στην Αθήνα. Στην πρώτη της παράδοση, ως υφηγήτριας, οι «μουστακαλήδες» φοιτητές της ωρύονταν από τα θρανία τους και φώναζαν προς την καθηγήτριά τους: «Στην κουζίνα! Στην κουζίνα!» Τελικά, η Παναγιωτάτου παραιτήθηκε από τη θέση της υφηγήτριας και μετέβη στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Εκεί εργάστηκε ως μικροβιολόγος στο Ελληνικό Νοσοκομείο και στη Δημαρχεία Αλεξανδρείας και ως παθολόγος στο Υγειονομείο των Τελωνείων της ίδιας πόλης. Παράλληλα διατηρούσε ιδιωτική κλινική, έκανε επισκέψεις στα σπίτια ασθενών και συνέχιζε τις επιστημονικές έρευνές της πάνω στη μικροβιολογία. Διορίστηκε, μάλιστα, και καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο του Καΐρου.
Στην Ελλάδα, όμως, οι φοιτήτριες δεν είχαν να αντιμετωπίσουν μόνο τους άντρες και τα προσβλητικά τους σχόλια. Είχαν να αντιμετωπίσουν και τις «καλοπροαίρετες» συμβουλές γυναικείων περιοδικών, όπως η «Εφημερίδα των Κυριών». Τα εν λόγω περιοδικά συνιστούσαν στις φοιτήτριες να αποφεύγουν κάθε είδους κινητοποίηση ή διαμαρτυρία, γιατί δεν ήταν πρέπον μια κοπέλα να τρέχει στους δρόμους με λυτά μαλλιά ή βρεγμένα ρούχα, σε περίπτωση που τους κατέβρεχε η αστυνομία, ούτε βέβαια να βρίσκεται σε χώρους που μπορούσαν να ακουστούν «αντρικές βρισιές»….
Στις μέρες μας, το μέλλον των γυναικών στις επιστήμες διαγράφεται λαμπρότερο και υπολογίζεται ότι το χάσμα μεταξύ των φύλων θα συνεχίσει να μικραίνει και πως θα κλείσει στις επόμενες δεκαετίες. Αυτό οφείλεται σε μια σειρά από παράγοντες και φυσικά χάρη στα σπουδαία επιστημονικά επιτεύγματα που κατάφεραν αξιόλογες γυναίκες. Το 41% από τα 15 εκατομμύρια επιστημόνων και μηχανικών στην Ευρώπη είναι γυναίκες και το νούμερο αυτό συνεχώς αυξάνεται. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο «πιέζει» συστηματικά στην κατεύθυνση της ισότητας των δύο φύλων, προωθώντας παράλληλα τις γυναίκες στον τομέα της έρευνας.
Τα τελευταία χρόνια, προγράμματα και πακέτα χορηγιών, ενισχύουν τις γυναίκες στον τομέα των επιστημών. Για παράδειγμα, το Royal Society Rosalind Franklin Award ιδρύθηκε το 2003 στο Λονδίνο και προσφέρει οικονομική βοήθεια σε γυναίκες που θέλουν να προωθήσουν περαιτέρω την επιστημονική τους έρευνα, ενώ το πρόγραμμα UNESCO Women προσφέρει σημαντικές υποτροφίες, για να βοηθήσει όσες θέλουν να εξελίξουν την επιστημονική τους πορεία σε υψηλότερο επίπεδο. Η υποστήριξη από τα συγκεκριμένα αλλά και άλλα ιδρύματα αποδεικνύει ότι η στήριξη των γυναικών στις Θετικές Επιστήμες δεν είναι μόνο ευεργετική για τους τομείς στους οποίους εργάζονται και σπουδάζουν αλλά και για ολόκληρο τον πολιτισμό μας.
Πάντα υπήρχαν, υπάρχουν και θα υπάρχουν τολμηρές και πρωτοπόρες γυναίκες- επιστήμονες μοναδικής αξίας, οι ανακαλύψεις των οποίων βοήθησαν, βοηθούν και θα βοηθούν στην καλυτέρευση του κόσμου μας. Η τόλμη τους, η αποφασιστικότητά τους και η άρνησή τους να συμβιβαστούν τις βοήθησε και τις βοηθά να αντιμετωπίσουν τις όποιες αντιξοότητες και τα όποια εμπόδια ορθώνονται στον δρόμο τους.
Πηγές
www.metropolitan-general.gr
www.laprairie.com
www.mixanitouxronou.gr
Β. Κασσώλη
