Ο Δημήτριος Υψηλάντης γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη, στις 14 Δεκεμβρίου του 1793. Ήταν γιος του επιφανούς Φαναριώτη Κωνσταντίνου Υψηλάντη, που ήταν διερμηνέας της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και ηγεμόνας της Μολδοβλαχίας. Ένα από τα αδέρφια του ήταν και ο Αλέξανδρος Υψηλάντης, ο ηγέτης της Φιλικής Εταιρείας. Αφού έλαβε τη βασική εκπαίδευση στην Κωνσταντινούπολη, πήγε στη Γαλλία για να σπουδάσει σε στρατιωτική σχολή και στη συνέχεια κατατάχθηκε στην αυτοκρατορική φρουρά του Τσάρου, στην Πετρούπολη, φτάνοντας έως τον βαθμό του λοχαγού.
Το 1818 μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία. Με την έναρξη της επανάστασης ανέλαβε να αντιπροσωπεύσει τον αδελφό του, Αλέξανδρο Υψηλάντη, ως πληρεξούσιος του Γενικού Επιτρόπου της Αρχής στην Πελοπόννησο. Στις 8 Ιουνίου έφτασε στην Ύδρα, όπου οι κάτοικοι τον υποδέχθηκαν με εθουσιασμό, κυρίως γιατί συνδύασαν την άφιξή του με τη ρώσικη βοήθεια στην ελληνική επανάσταση. Στις 19 Ιουνίου μετέβη στο Άστρος, όπου είχαν συγκεντρωθεί για την υποδοχή του οι αρχηγοί των σωμάτων, που πολιορκούσαν την Τριπολιτσά, οπλαρχηγοί άλλων περιοχών, ανώτεροι κληρικοί και μέλη της Πελοποννησιακής Γερουσίας.
Τον Σεπτέμβριο και τον Οκτώβριο του 1821 ο Υψηλάντης προέβη σε πρωτοβουλίες σχετικές με τη συγκρότηση Εθνικής Συνέλευσης και, με μόνη συμπαράσταση τους στρατιωτικούς, δέχθηκε να γίνει Πρόεδρος της Πελοποννησιακής Γερουσίας. Στο πλαίσιο της Α΄ Εθνοσυνέλευσης, εξελέγη πρόεδρος του Βουλευτικού Σώματος. Στη Β΄Εθνοσυνέλευση (Μάρτιος-Απρίλιος 1823), ο Υψηλάντης δεν υποχώρησε στις πιέσεις των προκρίτων να μονοπωλήσουν την εξουσία, αποσύρθηκε από τις πολεμικές επιχειρήσεις και εγκαταστάθηκε στην Τρίπολη. Όταν, όμως, ο Ιμπραήμ Πασάς και οι Αιγύπτιοί του απείλησαν την Επανάσταση, ο Κολοκοτρώνης μεσολάβησε και ο Δ. Υψηλάντης επέστρεψε στον Αγώνα, αποκρούοντας με επιτυχία τον Ιμπραήμ στη μάχη των Μύλων (κοντά στο Άργος). Λίγο αργότερα, όμως, συγκρούστηκε ξανά με τον Ιμπραήμ στα Βέρβαινα της Αρκαδίας, όπου ηττήθηκε και κινδύνευσε να αιχμαλωτιστεί.
Στη Γ΄ Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου, έφερε αντίρρηση στην πρόταση να τεθεί η Ελλάδα υπό αγγλική προστασία και γι΄αυτόν τον λόγο την ίδια μέρα αποκλείσθηκε από κάθε πολιτικό, στρατιωτικό και υπουργικό λειτούργημα. Όταν έφτασε στην Ελλάδα ο Καποδίστριας, ο Υψηλάντης διορίστηκε στρατάρχης, ανέλαβε την οργάνωση του στρα τού και τη μετατροπή του σε τακτικό στρατό με βάση τα ευρωπαϊκά πρότυπα.
Ο Δημήτριος Υψηλάντης σκόπευε να νυμφευθεί τη Μαντώ Μαυρογένους, την οποία συνάντησε κατά τη διάρκεια μιας στρατιωτικής επιχείρησης, το 1826. Όμως, ο Ιωάννης Κωλέττης τη διέβαλε στον Υψηλάντη και ο τελευταίος αθέτησε την υπόσχεση που της είχε δώσει. Ο ιστορικός Κωνσταντίνος Βακαλόπουλος χαρακτηρίζει τον Δημήτριο Υψηλάντη ως τον «αγνότερο ίσως και περισσότερο ανιδιοτελή από τους αρχηγούς της Ελληνικής Επανάστασης». Προς τιμήν του, τρεις πόλεις των ΗΠΑ φέρουν το όνομά του (Ypsilanti): στις πολιτείες Μίσιγκαν, Βόρεια Ντακότα και Τζόρτζια.
Α. Κουδωνάς
Πηγές
https://www.sansimera.gr
https://el.wikipedia.org
