Προσφυγιά σημαίνει απώλεια (της πατρίδας, της ελευθερίας, της αξιοπρέπειας), φόβο, ανασφάλεια και θυμό. Σημαίνει τρομαγμένα, τεράστια και πάντα ανοικτά μάτια, γιατί η απελπισία αγκυλώνει τους μυς του προσώπου, το οποίο χάνει την ανθρώπινή του υπόσταση. Σε πολλές γωνιές του κόσμου, εκεί που καιροφυλακτεί το «μακελειό», γεωπολιτικά και οικονομικά συμφέροντα, αδιάφορα για τον πόνο που προκαλούν, δημιουργούν «ανθρώπινα ποτάμια» προσφύγων, τα οποία κυλούν απεγνωσμένα προς κάθε κατεύθυνση, με μοναδικό σκοπό την επιβίωση.
Το προσφυγικό ζήτημα δεν είναι κάτι που ξεκίνησε πρόσφατα. Υπήρχε αιώνες πριν. Χαρακτηριστικό είναι το προσφυγικό ρεύμα από το 1914-1922, όταν, κατόπιν μακραίωνης ελληνικής παρουσίας στη Μικρά Ασία, οι ελληνικοί πληθυσμοί αραίωσαν μετά τον 12ο αιώνα, λόγω των μαζικών εξισλαμισμών. Στα τέλη του 19ου αιώνα, ύστερα από την εθνική αφύπνιση των Τούρκων και την εδαφική συρρίκνωση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, αυξήθηκε σημαντικά ο τουρκικός εθνικισμός, καθώς και η εχθρική αντιμετώπιση των μειονοτήτων (Ελλήνων και Αρμενιών). Το 1914 έχουμε τους πρώτους διωγμούς Ελλήνων της Δυτικής Μικράς Ασίας και της Ανατολικής Θράκης και το πρώτο μεγάλο κύμα φυγής προσφύγων προς την Ελλάδα. Οι πρόσφυγες που έφτασαν στην Ελλάδα ανέρχονταν σε χιλιάδες.
Σήμερα, η Ελλάδα αντιμετωπίζει μια σοβαρή προσφυγική κρίση, της οποίας κύριο αίτιο είναι ο πόλεμος στη Συρία. Περίπου 9 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν εγκαταλείψει τη χώρα τους καταφεύγοντας σε γειτονικές χώρες, για να γλιτώσουν τη φρίκη του πολέμου. Από τις αρχές του 2015, ένα εκατομμύριο σχεδόν άνθρωποι έχουν περάσει σε ελληνικά νησιά από τις ακτές της Τουρκίας, ενώ χιλιάδες άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους στη Μεσόγειο στην προσπάθειά τους να περάσουν τα σύνορα.
Οι λόγοι που γεννούν το φαινόμενο της προσφυγιάς είναι διάφοροι. Πρωτίστως είναι οικονομικοί και πολιτικοί. Μπορεί, επίσης, να είναι κοινωνικοί και θρησκευτικοί αλλά και φυσικοί και οικολογικοί, να έχουν σχέση δηλαδή με τις περιβαλλοντικές συνθήκες ή τα ακραία φυσικά φαινόμενα (π.χ. σεισμούς, πλημμύρες, ηφαιστειακές εκρήξεις κ.ά.).
Οι πρόσφυγες, αν έχουν την τύχη να καταλήξουν σε χώρες με υψηλό βιοτικό επίπεδο, μπορούν να εξασφαλίσουν την επιβίωσή τους και μια καλύτερη ζωή από αυτή που θα είχαν στη χώρα τους. Αν η χώρα τους ήταν σε κατάσταση πολέμου, γλιτώνουν από τον θάνατο οι ίδιοι και τα παιδιά τους. Αν στη χώρα τους διώκονταν για τις πολιτικές τους απόψεις, βρίσκουν άσυλο και ασφάλεια στη χώρα φιλοξενίας. Σε κάθε περίπτωση, τα παιδιά τους έχουν την ευκαιρία να μορφωθούν και να ελπίζουν σε ένα καλύτερο μέλλον.
Δυστυχώς, όμως, δεν είναι λίγοι οι πρόσφυγες που, εγκαταλείποντας τη χώρα τους, πέφτουν θύματα οικονομικής εκμετάλλευσης από τους μεταφορείς τους. Κάποιοι από αυτούς δε φτάνουν ποτέ στον προορισμό τους, γιατί μπορεί να πεθάνουν από ασθένειες, έλλειψη τροφής και νερού κατά τη διάρκεια του ταξιδιού ή και πνιγμό στη θάλασσα, εξαιτίας πιθανού ναυαγίου. Κι αν είναι τυχεροί και φτάσουν στον προορισμό τους, αρκετοί είναι αυτοί που ζουν παράνομα και με τον φόβο μήπως τους συλλάβουν και τους απελάσουν. Τις περισσότερες φορές δεν αισθάνονται καλοδεχούμενοι και σ΄αυτό συντελεί σε μεγάλο βαθμό και ο ρατσισμός των ντόπιων. Και δε χρειάζεται καν να αναφέρουμε στο σημείο αυτό τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν σε χώρες με διαφορετικό πολιτισμό και γλώσσα από τη δική τους.
Στα θετικά από την παρουσία προσφύγων σε μια χώρα συγκαταλέγεται το ότι οι χώρες που δέχονται τον αλλογενή πληθυσμό επωφελούνται από την παρουσία του, αφού είναι θετική για την οικονομική τους ανάπτυξη. Οι πρόσφυγες πληρώνουν εισφορές στα ασφαλιστικά και συνταξιοδοτικά ταμεία, ανανεώνουν τον πληθυσμό, ιδιαίτερα σε χώρες όπου παρατηρείται γήρανση του ντόπιου πληθυσμού, καταλαμβάνουν ανεπιθύμητες για τον τοπικό πληθυσμό θέσεις εργασίας (αγροτικές, κτηνοτροφικές) και βοηθούν έτσι στο να διατηρηθεί η ζωή στην ύπαιθρο. Επιπλέον, οι πρόσφυγες με χαμηλό επίπεδο μόρφωσης και κατάρτισης αποτελούν νέο εργατικό δυναμικό με χαμηλά ημερομίσθια, συμβάλλοντας στη μείωση του πληθωρισμού. Μπορούν, ακόμα, να αποτελέσουν γέφυρα φιλίας ανάμεσα στη χώρα όπου φιλοξενούνται και στη χώρα προέλευσής τους.
Από την άλλη, όμως, υπάρχουν σοβαρές επιπτώσεις από την παρουσία των προσφύγων, αφού αυξάνεται η ανεργία των ντόπιων σε ορισμένους τομείς, δεδομένου ότι οι πρόσφυγες εργάζονται με χαμηλά μεροκάματα και συχνά ανασφάλιστοι. Επίσης, ενισχύεται η παρανομία και η εγκληματικότητα από μέρους τους, όταν πολλές φορές δεν μπορούν να επιβιώσουν και γίνονται αντικείμενο εκμετάλλευσης από τους ντόπιους. Τέλος, απειλείται με αλλοίωση η πληθυσμιακή σύνθεση των χωρών στις οποίες καταφεύγουν, αφού ο αριθμός των προσφύγων είναι τεράστιος.
Είναι κατανοητό πως το φαινόμενο της προσφυγιάς θα συνεχίσει, όχι μόνο να υφίσταται, αλλά και να ενισχύεται στα επόμενα χρόνια, εφόσον είναι πολλές οι χώρες εκείνες που ζουν τη φρίκη του πολέμου, της πολιτικής καταπίεσης και της οικονομικής εξαθλίωσης. Εξάλλου, είναι χαρακτηριστικό της ανθρώπινου όντος να αναζητά πάντοτε τις καλύτερες δυνατές συνθήκες διαβίωσης για τον εαυτό του και για την οικογένειά του. Επομένως, ο μόνος πιθανός τρόπος ανάσχεσης του φαινομένου θα ήταν η παγκόσμια ειρήνη και η ισομερής οικονομική ανάπτυξη όλων των κρατών, ώστε όλοι οι πολίτες του κόσμου να απολαμβάνουν παρόμοιες συνθήκες οικονομικής και κοινωνικής ευημερίας, κάτι προφανώς ανέφικτο ή τουλάχιστον δυσεπίτευκτο, εφόσον τα ισχυρά κράτη του κόσμου έχουν από καιρό δείξει πως δεν επιδιώκουν μια τέτοια εξέλιξη.
Β. Κασσώλη
Πηγές
Μετανάστευση και Προσφυγιά ( 3lykeiokeratsiniou.weebly.com)
Οι Πρόσφυγες στη Σύγχρονη Κοινωνία και το Προσφυγικό Ζήτηνα ως Συνέπεια του Πολέμου (9lyk-kardam.ioa.sch.gr)
Latistor.blogspot.com (Εκθεση Γ΄Λυκείου: Πρόσφυγες-Μετανάστες….προτάσεις για την αντιμετώπιση του φαινομένου)
ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ Β΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ( μάθημα 30 σελ.105 μετανάστευση, τελευταία παράγραφο
