Η πανώλη είναι γνωστή από την αρχαιότητα. Μάλιστα, ο «Λοιμός των Αθηνών» (που εκδηλώθηκε στην Αθήνα το 430 π.Χ. κατά το δεύτερο έτος του Πελοποννησιακού πολέμου) πιθανώς να ήταν πανώλη. Από τον 6ο αιώνα μ.Χ. και σε όλο τον Μεσαίωνα εκδηλώνονταν μεγάλες επιδημίες πανώλης με πιο γνωστή αυτή του 14ου αιώνα, η οποία ονομάστηκε και «Μαύρος θάνατος». Μετά τον 14ο αιώνα, η νόσος έγινε ενδημική και για 300 χρόνια υπήρχαν επιδημικές εξάρσεις. Στα τέλη του 19ου αιώνα, σημειώθηκε πάλι πανδημία πανώλης. Σήμερα, ενδημικές εστίες πανώλης υπάρχουν κυρίως στην Ασία, στην Αφρική και στη Νότια Αμερική. Η πανώλη ανήκει στις πέντε σοβαρότερες μεταδιδόμενες ασθένειες. Μπορεί να εμφανιστεί με τρεις διαφορετικές μορφές: βουβωνική (έντονη αιμορραγική λεμφαδενίτιδα), πνευμονική (βαριά πνευμονία) και σηψαιμική. Μεταδίδεται στα ζώα και στον άνθρωπο μετά από δάγκωμα μολυσμένου ψύλλου, μέσω άμεσης επαφής με άρρωστα ζώα ή το κρέας τους και την εισπνοή σταγονιδίων. Η νόσος χαρακτηρίζεται από πυρετό, ρίγη, κεφαλαλγία, κακουχία.
Η ΠΑΝΟΥΚΛΑ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ (541-542)
Η φοβερή πανούκλα που έπληξε το πανίσχυρο τότε βυζαντινό κράτος έκανε αρχικά την εμφάνισή της στο λιμάνι Πηλούσιο της Αιγύπτου το 541 μ.Χ. από μολυσμένους αρουραίους και άρχισε να εξαπλώνεται σταδιακά στις επαρχίες της Μεσογείου, για να φτάσει το καλοκαίρι της επόμενης χρονιάς και στην ίδια την πρωτεύουσα που προσπαθούσε με λιτανείες να εξορκίσει το κακό. Στην κορύφωσή της η ασθένεια έφτασε στο σημείο να σκοτώνει πάνω από 5.000 άτομα την ημέρα στην Κωνσταντινούπολη, γεγονός που οδήγησε τον αυτοκράτορα Ιουστινιανό στην απελπισία, καθώς όχι απλώς δεν κατάφερε να την ανακόψει, αλλά την έβλεπε να καταπίνει οικισμούς ολόκληρους, να περνά τα σύνορα, να εξαπλώνεται στη Δύση και να φτάνει μέχρι τη Βρετανία και την απομακρυσμένη Ιρλανδία. «Η νόσος εξαπλώθηκε σε όλη τη Γη», όπως αναφέρει χαρακτηριστικά ο Προκόπιος. 25.000.000 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους από την «πανώλη του Ιουστινιανού», όπως αποκαλείται. Υπήρξε, μάλιστα, και ένα δεύτερο κύμα πανούκλας έπειτα από δύο αιώνες, το 750 μ.Χ., που εικάζεται ότι σκότωσε άλλα 50.000.000 σε ολόκληρο τον τότε γνωστό κόσμο, αν και ο αριθμός αμφισβητείται ως προς το μέγεθός του.
ΜΑΥΡΗ ΠΑΝΩΛΗ (1347–1351)
Πρόκειται για την πιο φονική πανδημία που έπληξε ποτέ τον Δυτικό Κόσμο και γι΄ αυτό αποκαλέστηκε (κι όχι άδικα) «Μαύρος θάνατος». Μέσα σε έναν αιώνα η Ευρώπη έχασε το 25% με 33% του πληθυσμού της. Ξέσπασε τον Οκτώβριο του 1347, όταν γενοβέζικα πλοία που είχαν ξεκινήσει από το λιμάνι της Κάφας στην Κριμαία, όπου η μάστιγα ήταν ενδημική, προσέγγισαν τη Μεσσήνη της Σικελίας. Μαζί με τα εμπορεύματα είχε εισαχθεί και η συγκεκριμένη αρρώστια. Τους μήνες που ακολουθούθησαν, το κακό εξαπλώθηκε. Αρχικά, επλήγησαν η Ιταλία και κατόπιν η Προβηγκία (στη σημερινή Νοτιοανατολική Γαλλία). Το 1348 η πανούκλα έφτασε στο Παρίσι, στις περιοχές της Μάγχης και στις Κάτω Χώρες. Το 1349 εξαπλώθηκε στη Γερμανία, στην Αυστρία, στη Μεγάλη Βρετανία, στις Σκανδιναβικές χώρες, στις ακτές του Ατλαντικού και στην Ισπανία, ενώ ένα νέο κύμα σάρωσε την Ευρώπη από το 1360 και μετά.
ΜΑΔΑΓΑΣΚΑΡΗ (2017)
Στις μέρες μας και μετά από σχεδόν 700 χρόνια, η πανώλη έκανε και πάλι δυναμικά την επανεμφάνισή της το 2017 στη Μαδαγασκάρη. Συγκεκριμένα, από την 1η Αυγούστου του 2017 μέχρι και τις 12 Οκτωβρίου της ίδιας χρονιάς, είχαν αναφερθεί 1.100 κρούσματα πανώλης, συμπεριλαμβανομένων και 94 θανάτων. Τα περισσότερα κρούσματα ανακοινώθηκαν στην πρωτεύουσα Antananarivo, στην παραθαλάσσια πόλη Toamasina και στην αγροτική περιοχή Faratsiho. Η πανώλη ενδημεί στο οροπέδιο της Μαδαγασκάρης (επαρχία Ankazobe, όπου ξεκίνησε και η επιδημία).
Μ. Τζούλη
Πηγές
https://el.wikipedia.org
httpw://www.tanea.gr
https://www.ethnos.gr
httos://www.iefimerida.gr
