Κείμενο: Δημήτρης Μπούνας & Παναγιώτα Ρωμέση
Αφίσα: Μαίρη Τζαμαλή
Το βράδυ της 28ης Φεβρουαρίου 2023, 57 ψυχές χάθηκαν, και για τις οικογένειές τους ο χρόνος σταμάτησε να κυλά. Δύο χρόνια μετά, οι συγγενείς των θυμάτων συνεχίζουν να διαμαρτύρονται, ζητώντας δικαιοσύνη, χωρίς ακόμη να έχουν λάβει σαφείς απαντήσεις για την αλήθεια πίσω από την τραγωδία. Ας δούμε δύο βασικές αιτίες που ενδέχεται να οδήγησαν σε αυτή την ανείπωτη καταστροφή.
Ο ανθρώπινος παράγοντας
Ένα από τα βασικά στοιχεία της τραγωδίας είναι το ανθρώπινο λάθος. Ο σταθμάρχης ανέλαβε την ευθύνη, αποδίδοντας το συμβάν στην «κακιά στιγμή». Ωστόσο, είναι αδιανόητο ένας άνθρωπος 59 ετών, με μόλις 40 ημέρες εμπειρίας στη θέση του σταθμάρχη, να επωμιστεί ένα τόσο κρίσιμο καθήκον. Μια θέση που, σύμφωνα με τους κανονισμούς, απαιτεί τουλάχιστον 712 ώρες εκπαίδευσης και 75 ημέρες πρακτικής. Το αποτέλεσμα ήταν τραγικό: άνθρωποι που επέζησαν από τη σύγκρουση, εγκλωβίστηκαν μέσα στις φλόγες και κάηκαν ζωντανοί επί τρία ολόκληρα λεπτά. Επιπλέον, σύμφωνα με ηχητικό ντοκουμέντο που ήρθε στο φως, μια κοπέλα – και άγνωστο πόσοι ακόμη – κάλεσε το 112, δίνοντας την ακριβή τοποθεσία του δυστυχήματος. Ωστόσο, το προσωπικό φάνηκε να μην αντιλαμβάνεται το μέγεθος της κατάστασης. Αν η κινητοποίηση ήταν πιο άμεση, ενδεχομένως να είχαν σωθεί περισσότερες ζωές. Η πολύωρη αναμονή έξω από το τρένο, μέχρι την επέμβαση των διασωστών, αποδεικνύει τις σοβαρές ελλείψεις του συστήματος.
Η έλλειψη αυτοματοποιημένων συστημάτων ασφαλείας
Η απουσία σύγχρονων μέτρων ασφαλείας στους ελληνικούς σιδηρόδρομους αναδείχθηκε ως ένας ακόμη κρίσιμος παράγοντας της τραγωδίας. Όπως επισημαίνει ο δικαστικός πραγματογνώμονας τροχαίων ατυχημάτων, Γρηγόρης Μιχαλόπουλος (thetoc.gr):
«Πρέπει να σταθούμε στο γεγονός πως υπάρχουν κάποιες οδηγίες για τα θέματα ασφάλειας των γραμμών, πέρα από το ανθρώπινο λάθος. Η εξάλειψη του ανθρώπινου λάθους δεν είναι ένας τυχαίος παράγοντας. Ο κανονισμός λειτουργίας είναι πολύ συγκεκριμένος. Τα μέτρα ασφάλειας για την ηλεκτρονική επιτήρηση των γραμμών δεν ήταν σε λειτουργία από το 2004. Προφανώς, υπό αυτές τις συνθήκες δεν θα έπρεπε να λειτουργούν οι συρμοί.»
Αντίστοιχα, ο πρόεδρος του Σωματείου Εργαζομένων ΟΣΕ και κλειδούχος, Νίκος Τσικαλάκης, επιβεβαιώνει:
«Η πρώτη ένδειξη που βλέπουμε είναι ότι οφείλεται σε ανθρώπινο λάθος. Και σήμερα με τόσα λεφτά δεν θα έπρεπε ο σιδηρόδρομος να μιλάει ο ένας σταθμάρχης με τον άλλον. Θα έπρεπε να γίνονται όλα λίγο πιο αυτοματοποιημένα.»
Όπως φαίνεται, η έλλειψη σύγχρονων συστημάτων ασφαλείας δεν άφηνε περιθώριο για ανθρώπινα λάθη. Ακόμη και ένας πλήρως εκπαιδευμένος σταθμάρχης θα δυσκολευόταν να διαχειριστεί μια τόσο κρίσιμη κατάσταση. Πόσο μάλλον ένας άνθρωπος χωρίς επαρκή εκπαίδευση και εμπειρία.
Σκεφτείτε ένα απλό παράδειγμα όπως την περίπτωση ενός αρχάριου κιθαρίστα, ο οποίος με μόλις δύο εβδομάδες εξάσκησης, αποπειράται να παίξει Jimi Hendrix. Το αποτέλεσμα θα ήταν καταστροφικό. Όπως και οι «χορδές» της κιθάρας θα έσπαζαν, έτσι κόπηκαν και οι «χορδές» της ζωής 57 ανθρώπων λόγω εγκληματικής αμέλειας και έλλειψης υποδομών. Το ελάχιστο που οφείλει η πολιτεία στις οικογένειες των θυμάτων είναι η απονομή δικαιοσύνης.
Μαρτυρίες από την τραγωδία
Η Ηλιάννα Μανίκα, επιζήσασα του δυστυχήματος, περιγράφει στην efsyn.gr:
“Μόλις πηδήξαμε από το παράθυρο κατευθυνθήκαμε προς το χωράφι. Παραμείναμε στο σημείο μαζί με άλλους τραυματίες για περίπου δύο ώρες, κατά τις οποίες ακόμα δεν είχαμε συνειδητοποιήσει τι είχε συμβεί και αν θα καταφέρουμε να βγούμε ζωντανοί. Θυμάμαι τις κραυγές, το τρένο να καίγεται, τους άλλους τραυματίες γύρω μου, τα συντρίμμια των βαγονιών. Κάποιες θολές εικόνες. Θυμάμαι πως για να απεγκλωβιστούμε χρειάστηκε να μας βοηθήσουν οι διασώστες να σκαρφαλώσουμε πάνω από την εμπορική αμαξοστοιχία και μετά με σκοινιά να καταφέρουμε να προσεγγίσουμε τον δρόμο. Εκεί μας δόθηκαν οι πρώτες βοήθειες, ενώ στη συνέχεια μεταφερθήκαμε στο Νοσοκομείο «Γεννηματάς» στη Θεσσαλονίκη.”
Το δυστύχημα στα Τέμπη δεν ήταν απλά αποτέλεσμα ενός ανθρώπινου λάθους. Ήταν η συνέπεια διαχρονικών παραλείψεων, ανεπαρκούς εκπαίδευσης και ανύπαρκτων συστημάτων ασφαλείας. Οι οικογένειες των θυμάτων δεν ζητούν μόνο απαντήσεις. Ζητούν δικαιοσύνη, για να μην ξαναζήσει κανείς μια τόσο φρικτή τραγωδία.
