Κτήμα Αχλαδερής
Ήπιες μορφές Ανάπτυξης : Αειφορία
Νικόλας Γιαννακίδης
Ο κήπος ήταν ένα πανέμορφο κτήμα, σαν να ήταν κήπος βασιλικός. Είχε μάκρος ένα στάδιο και πλάτος τέσσερα πλέθρα…Είχε δε όλα τα δέντρα, μηλιές, μυρτιές, αγριαπιδιές, ροδιές, συκιές και ελιές. Αλλού είχε μία ψηλή κληματαριά που απλωνόταν πάνω από τις μηλιές και τις αγριαπιδιές σκεπάζοντάς τες, σαν να τις ανταγωνιζόταν στον καρπό.»

Λόγγος, Δάφνις και Χλόη, Βιβλίο τέταρτο.
Μπορεί να έχουν περάσει δεκαοκτώ αιώνες, από τότε που ο Λόγγος περιέγραφε ένα οπωρώνα «τριάντα στάδια» μακριά από την πόλη της Μυτιλήνης, αλλά ακόμη και σήμερα στο νησί υπάρχει μία τεράστια ποικιλία φρούτων. Παράδεισος βιοποικιλότητας με δεκάδες ντόπιες ποικιλίες όπως κατέγραψε πρόσφατη μελέτη. Τα φρούτα διαδραμάτισαν στο παρελθόν σημαντικό ρόλο στην οικονομία του νησιού. Τα σύκα, τα πορτοκάλια, και τα αχλάδια εξάγονταν εκτός νησιού, στις αγορές της Κωνσταντινούπολης, της Μαύρης Θάλασσας, της Μικράς Ασίας και της Βόρειας Ελλάδας . Σήμερα, εξακολουθούν και διαμορφώνουν την τοπική γαστρονομία και καθορίζουν, μαζί με τους ελαιώνες, το τοπίο της Λέσβου.
Ο κόλπος Καλλονής είναι ένας ευλογημένος κήπος. Γύρω απ’ την πλούσια θάλασσα που γεννά στην κυριολεξία πλούτο, απλώνονται εύφορες γαίες φορτισμένες με ιστορία. Εδώ, στα ανατολικά αυτού του μαγικού κόλπου, που μέχρι σήμερα μας προσφέρει μέχρι και το «άλας της γης» χάρη στις αλυκές του, βρίσκεται και το Κτήμα Σημαντήρη, στην Αχλαδερή. Το όνομα και μόνο της περιοχής μαρτυρά πως εδώ τα αχλάδια ήταν ένα από τα σημαντικότερα προϊόντα και εξακολουθούν φυσικά να είναι ως τις μέρες μας.
Επισκεφτήκαμε όλοι οι μαθητές του προγράμματος «Αειφόρο Αιγαίο» στα πλαίσια του προγράμματος « το μονοπάτι της ελιάς» από το Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Ευεργέτουλα, το Κτήμα Σημαντήρη στην Αχλαδερή, και μάθαμε για την ιστορία του.
Θαυμάσαμε τις εγκαταστάσεις του και συνειδητοποιήσαμε τι σημαίνει «αειφορία», βλέποντας τη γη να καρπίζει διαρκώς με μια εξωφρενική ποικιλία και γενναιοδωρία, παρόλο που δυστυχώς δεν μπορούμε ακόμα να το εκτιμήσουμε δεόντως ! Η ιστορία του κτήματος ξεκινά από τον 19ο αιώνα, τότε που το νησί ήταν ακόμα υπό Οθωμανική κατοχή. Η εποχή ωστόσο αυτή ήταν καλή για πλουτισμό. Το εμπόριο ανθούσε και οι Οθωμανοί που έτσι κι αλλιώς δεν επιδίδονταν σε εμπορικές δραστηριότητες , άφησαν το προνομιακό αυτό πεδίο σε κάποιους «πολυμήχανους» Λέσβιους. Ένας από αυτούς ήταν και ο Απόστολος Σημαντήρης.
Ακολουθώντας λοιπόν τον δρόμο και των υπολοίπων που έγιναν πλούσιοι εκείνη την εποχή, μάζεψε και αυτός κτήματα πάνω στο νησί αλλά και απέναντι, έγινε έμπορος λαδιού, σαπουνιού και λοιπών προϊόντων, και ασχολήθηκε με τραπεζικές εργασίες και δανεισμό. Σημειωτέον ότι για τους Οθωμανούς που τότε κατείχαν το νησί ήταν απαγορευμένο από την θρησκεία να δανείζουν χρήματα με τόκο, οπότε όλη η υποτυπώδης ακόμα την εποχή εκείνη τραπεζική δραστηριότητα, ασκήθηκε από τους χριστιανούς. Μετά τον θάνατό του ο Απόστολος Σημαντήρης κληροδότησε 7000 στρέμματα γης με 23000 ελιές, το αρχοντικό του και τέσσερα μαγαζιά στην αγορά της Μυτιλήνης στην Εκκλησία. Όρος του ήταν η διαχείριση της περιουσίας του να γίνεται με τέτοιο τρόπο ώστε από τα έσοδα να σπουδάζουν άποροι και ευσεβείς Λέσβιοι την τέχνη της γεωργίας.
Το 1957 με βασιλικό διάταγμα το Κληροδότημα Σημαντήρη αυτονομήθηκε από την υπόλοιπη περιουσία των Φιλανθρωπικών Καταστημάτων Μυτιλήνης , και στο αγρόκτημα του δωρητή στην Καλλονή (6500 στρ.) ιδρύθηκε με την συνδρομή του Υπ. Γεωργίας, πρότυπος γεωργική σχολή. Η γεωργική σχολή εκπαίδευσε πολλούς Λέσβιους αγρότες, τόσο στην γεωργία όσο και στην κτηνοτροφία.
Η οικία στο κτήμα είναι πλήρως ανακαινισμένη και αποτελεί δείγμα νεοκλασικής αρχιτεκτονικής του 19ου αιώνα. Σήμερα μάλιστα είναι επισκέψιμη.
Το κτήμα σήμερα περιλαμβάνει έκταση 6000 στρεμμάτων με μεγάλη ποικιλία καλλιεργειών και ελέγχεται από την ΔΗΩ, που είναι ο μεγαλύτερος Οργανισμός Ελέγχου και Πιστοποίησης στην Ελλάδα. Στο κτήμα βρίσκεται τυποποιητήριο ελαιόλαδου και τυροκομείο, βουστάσια και ποιμνιοστάσιο.
Ιδιαίτερη εντύπωση κάνουν στους επισκέπτες οι εγκαταστάσεις παραγωγής ελαιόλαδου ψυχρής έκθλιψης και οι χώροι αποθήκευσης, διήθησης και εμφιάλωσης ελαιόλαδου κορυφαίας ποιότητας διεθνώς αναγνωρισμένης. Αξίζει εδώ να σημειώσουμε ότι τα ελαιόδεντρα καλλιεργούνται με απολύτως βιολογικό τρόπο. Άλλωστε, αυτός είναι και ένας από τους σκοπούς ύπαρξης του «Κτήματος Σημαντήρη» σήμερα. Στους χώρους του δίνεται η ευκαιρία σε νέους αγρότες αλλά και σε άτομα που αγαπούν τη δουλειά με τη γη, να ωφεληθούν από την τεχνογνωσία των καλύτερων γεωπόνων της Βιολογικής Γεωργίας και παράλληλα να κάνουν ακόμα και τις καλοκαιρινές τους διακοπές σε ένα από τα ομορφότερα μέρη του Αιγαίου, μέσω εβδομαδιαίων σεμιναρίων που διοργανώνονται κάθε χρόνο από την Περιφερειακή Διεύθυνση Λέσβου και την ΔΗΩ.
Στους χώρους του κτήματος ξεναγούνται καθημερινά και νεαροί μαθητές αλλά και φοιτητές του Πανεπιστημίου Αιγαίου. Έτσι οι καλές πρακτικές που εφαρμόζονται για την καλλιέργεια της γης, γίνονται κτήμα όλων και –γιατί όχι;- προσφέρουν ιδέες για μελλοντικό επαγγελματικό προσανατολισμό σε κάποιους.
Τι σημαίνει άλλωστε «αειφορία»; Είναι στην ουσία μια διαρκής, αέναη προσφορά όχι μόνο σε πλούτο γεννημάτων αλλά και ιδεών. Μια ευλογία πραγματική στους δύσκολους καιρούς που διανύουμε, σα χώρα, σα γενιά.