Διερευνώντας τα υπέρ και τα κατά των ελληνικών δημόσιων συγκοινωνιών, Νίκος Βουτσιώτης, Β1

Οι δημόσιες συγκοινωνίες διαδραματίζουν κεντρικό ρόλο στην καθημερινή ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων, παρέχοντας έναν ζωτικό σύνδεσμο μεταξύ των κοινοτήτων, μειώνοντας την κυκλοφοριακή συμφόρηση και συμβάλλοντας στην περιβαλλοντική βιωσιμότητα. Στην Ελλάδα, τα συστήματα δημόσιων μεταφορών ποικίλλουν, προσφέροντας ένα συνδυασμό επιλογών, όπως λεωφορεία, τρένα, τραμ, μετρό και τρόλεϋ. Ενώ αυτές οι υπηρεσίες παρέχουν ουσιαστική κινητικότητα τόσο για τους κατοίκους όσο και για τους τουρίστες, αντιμετωπίζουν επίσης προκλήσεις που μπορούν να επηρεάσουν την αποτελεσματικότητά τους. Ας εμβαθύνουμε στα θετικά και στα αρνητικά των ελληνικών αστικών συγκοινωνιών.

 Θετικά:

1.  Προσβασιμότητα: Τα ελληνικά δίκτυα δημόσιων συγκοινωνιών είναι ευρέως διαδεδομένα, συνδέοντας αστικά κέντρα, αγροτικές περιοχές και νησιά. Αυτή η προσβασιμότητα διασφαλίζει ότι άτομα από διάφορες περιοχές μπορούν να έχουν πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες, ευκαιρίες απασχόλησης και δραστηριότητες αναψυχής.
2.  Οικονομικά: Σε σύγκριση με την ιδιοκτησία και τη συντήρηση ενός ιδιωτικού οχήματος, η χρήση των μέσων μαζικής μεταφοράς στην Ελλάδα μπορεί να είναι σημαντικά φθηνότερη. Τόσο για τους κατοίκους όσο και για τους τουρίστες, προσφέρει ένα οικονομικό μέσο μετακίνησης, ειδικά σε αστικές περιοχές όπου τα τέλη στάθμευσης και τα τέλη κυκλοφοριακής συμφόρησης μπορεί να είναι υψηλά.
3. Φιλικά προς το περιβάλλον: Οι δημόσιες συγκοινωνίες συμβάλλουν στη μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, απομακρύνοντας πολλά οχήματα από το δρόμο, μειώνοντας έτσι την ατμοσφαιρική ρύπανση και μετριάζοντας τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις των μεταφορών. Σε μια χώρα όπως η Ελλάδα, όπου η φυσική ομορφιά είναι άφθονη, η διατήρηση του περιβάλλοντος είναι ζωτικής σημασίας για τον βιώσιμο τουρισμό.
4. Τηλεματική Το έργο της Τηλεματικής αφορά ένα σύστημα διαχείρισης στόλου και πληροφόρησης επιβατών για επίγεια μέσα μεταφοράς (λεωφορεία και τρόλεϊ) με στόχο τη βελτιστοποίηση της απόδοσης και της ποιότητας του παρεχόμενου συγκοινωνιακού έργου. Στο σύστημα της τηλεματικής, έχουν ενταχθεί όλες οι λεωφορειακές γραμμές, παρέχεται η δυνατότητα απεικόνισης τους στις «έξυπνες» στάσεις, ενώ έχει τεθεί σε εφαρμογή και η υπηρεσία ενημέρωσης των χρηστών των αστικών συγκοινωνιών μέσω έξυπνων συσκευών (κινητά τηλέφωνα, τάμπλετ, ηλεκτρονικοί υπολογιστές) δίνοντας την ευκαιρία για εύκολη και έγκαιρη ενημέρωση των στοιχείων κάθε δρομολογίου.
5. Δεδομένα Τηλεματικής Στο πλαίσιο λειτουργίας του έργου της Τηλεματικής και για τις ανάγκες της εποπτείας του συγκοινωνιακού έργου των οδικών μέσων και της υποστήριξης των διεργασιών του ΟΑΣΑ, διενεργείται τακτική εξαγωγή αρχείων περιγραφής του συγκοινωνιακού δικτύου και των αναλυτικών προγραμματισμένων δρομολογίων ανά γραμμή και στάση υπό δεδομένο μορφότυπο κατά το διεθνές πρότυπο General Transit File Specification. Επιπλέον τα επιχειρησιακά δεδομένα που περιγράφουν τα γεγονότα κίνησης όλων των οχημάτων διασυνδέονται ψηφιακά με τα αντίστοιχα δεδομένα επικυρώσεων του συστήματος Ηλεκτρονικού Εισιτηρίου προκειμένου να προκύπτουν χρήσιμες ενδείξεις για το βαθμό πληρότητας των οχημάτων κατά τις ώρες αιχμής. Η εφαρμογή χρησιμοποιείται για την λήψη αποφάσεων ενίσχυσης συγκεκριμένων γραμμών με γνώμονα τα δεδομένα ζήτησης και σκοπό την αποφυγή έντονου συνωστισμού.

Αρνητικά:

1.  Αξιοπιστία και ακρίβεια: Μία από τις σημαντικές προκλήσεις που αντιμετωπίζει η ελληνική δημόσια συγκοινωνία είναι η αξιοπιστία και η ακρίβεια τους. Οι καθυστερήσεις είναι συχνές, ιδιαίτερα κατά τις ώρες αιχμής ή λόγω απρόβλεπτων συνθηκών, όπως απεργίες ή ζητήματα υποδομής. Αυτή η ασυνέπεια μπορεί να ενοχλήσει τους επιβάτες και να υπονομεύσει την εμπιστοσύνη τους στο σύστημα.
2. Υποδομή και συντήρηση: Ενώ μεγάλες πόλεις όπως η Αθήνα και η Θεσσαλονίκη διαθέτουν σχετικά ανεπτυγμένες υποδομές δημόσιων μεταφορών, οι αγροτικές περιοχές και ορισμένα νησιά μπορεί να έχουν περιορισμένα ή ξεπερασμένα συστήματα. Η ανεπαρκής συντήρηση και οι επενδύσεις σε υποδομές μπορεί να οδηγήσουν σε βλάβες, διακοπές υπηρεσιών και γενική δυσαρέσκεια μεταξύ των επιβατών.
3.  Ανησυχίες για την ασφάλεια: Η ασφάλεια αποτελεί πρωταρχικό μέλημα για τους χρήστες των μέσων μαζικής μεταφοράς. Ενώ τα περιστατικά είναι σχετικά σπάνια, ο συνωστισμός, τα κακοσυντηρημένα οχήματα και τα ανεπαρκή μέτρα ασφαλείας μπορεί να θέτουν κινδύνους για τους επιβάτες, ιδιαίτερα κατά τις περιόδους με κίνηση ή αργά τη νύχτα.
4.  Περιορισμένη συνδεσιμότητα: Παρά το εκτεταμένο δίκτυο, υπάρχουν κενά στη συνδεσιμότητα, ειδικά σε απομακρυσμένες περιοχές ή μικρότερα νησιά. Αυτή η έλλειψη ολοκλήρωσης μεταξύ των διαφορετικών τρόπων μεταφοράς μπορεί να κάνει το ταξίδι δύσκολο, απαιτώντας πολλαπλές μεταφορές ή εξάρτηση από εναλλακτικά μέσα μεταφοράς.

ΣΤΟΧΟΙ 2023

Κυριότερος στόχος για το 2023 είναι η έγκυρη ενημέρωση των επιβατών σε ακόμα ψηλότερο επίπεδο με συνέχεια και συνέπεια . Πιο συγκεκριμένα, με την ανάθεση της σύμβασης «Τεχνική Βοήθεια για την Επέκταση του Συστήματος Τηλεματικής» ξεκίνησε η εκπόνηση των συμβουλευτικών υπηρεσιών και η σύνταξη των προβλεπόμενων παραδοτέων για την αύξηση των διαθέσιμων σημείων πληροφόρησης πραγματικού χρόνου επιβατών, μέσω εγκατάστασης υποδομής τηλεματικής (νέες «έξυπνες στάσεις»). Επιπλέον, όπως κάθε έτος και με στόχο την ορθή λειτουργία τους συστήματος της Τηλεματικής και την παροχή βέλτιστης πληροφόρησης στο επιβατικό κοινό, θα διενεργηθεί πρόγραμμα εξειδικευμένης εκπαίδευσης των χειριστών του Κέντρου Διαχείρισης Οχημάτων της Ο.Σ.Υ. με γνώμονα τις τρέχουσες εξελίξεις στο σύστημα της Τηλεματικής, αναφορικά με την πλήρη λειτουργική ενσωμάτωση των δεδομένων δρομολόγησης των μέσων (υπό τις τρέχουσες επιχειρησιακές συνθήκες) στα συστήματα Πληροφόρησης Επιβατών σε Πραγματικό Χρόνο (Ημερήσιος Προγραμματισμός).

Ειδικότερα η επικοινωνιακή πολιτική και η πληροφόρηση του επιβατικού κοινού θα στοχεύσει σε:

✓ Aναβάθμιση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών ενημέρωσης με έμφαση στην επιβατοκεντρική προσέγγιση

✓ Προώθηση χρήσης ΜΜΜ (προωθητικές ενέργειες, ενημερωτικές και επικοινωνιακές καμπάνιες)

✓ Υλοποίηση δράσεων που προάγουν την εταιρική εικόνα του ΟΑΣΑ & την ισχυροποίηση του brand name του και κατάρτιση στρατηγικών συμμαχιών και συνεργειών

✓ Προώθηση δράσεων κοινωνικής ευαισθησίας

Μεταφορά ατόμων με αναπηρία

Ένα πολύ σημαντικό ζήτημα που θα πρέπει να απασχολεί κάθε σύγχρονη κοινωνία είναι αυτό της μεταφοράς των ατόμων με ειδικές ανάγκες (ΑΜΕΑ). Το πρόβλημα της μετακίνησης μεταφοράς των ατόμων αυτών στις σύγχρονες πόλεις παραμένει έντονο, με αρνητικές συνέπειες στην ποιότητα ζωής, λόγω της μη ικανοποιητικής προσβασιμότητας στα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς. Τα άτομα αυτά, λόγω κάποιας προσωπικής αιτίας ιδιαιτερότητας ή καταστάσεως (νόσος, πάθηση, βλάβη, εγκυμοσύνη, μεταφορά αντικειμένων κλπ.) ή λόγω διαφόρων φραγμών και εμποδίων που εγείρονται στο κάθε είδους περιβάλλον εμποδίζονται από την δυνατότητά τους για πρόσβαση σε διάφορους χώρους και στα ΜΜΜ (Βλαστός, 1997):

• Τα εμποδιζόμενα άτομα, βάσει οδηγιών σχεδιασμού του ΥΠΕΧΩΔΕ είναι 42.5% του ελληνικού πληθυσμού. Συγκεκριμένα:
• 10% ΑμεΑ. Άτομα με κάθε είδους Αναπηρία.
• 14% Ηλικιωμένοι 60-74 ετών
• 6% Υπερήλικες άνω των 75 ετών
• 11%  Νήπια 0-4 ετών και οι συνοδοί των
• 1,5%  Έγκυες γυναίκες

Σήμερα λειτουργεί μία νέα υπηρεσία για την εξυπηρέτηση ατόμων με αναπηρία (ΑμεΑ), η οποία παρέχει δωρεάν μετακίνηση σε όσους δεν μπορούν να εξυπηρετηθούν από τα συμβατικά οχήματα των αστικών συγκοινωνιών. Η νέα υπηρεσία διαθέτει τρία (3) ειδικά οχήματα που διαθέτουν μικρό αριθμό (3 – 7) θέσεων για επιβάτες, θέσεις (3 – 4) για αναπηρικά αμαξίδια και μία θέση συνοδού. Η χρήση της υπηρεσίας αυτής, για την μετακίνηση ατόμων με αναπηρία γίνεται απαραίτητα με ραντεβού και με την προϋπόθεση ότι θα υπάρχει διαθέσιμο όχημα.

Περιβαλλοντικό Αποτύπωμα Ομίλου αστικών λεοφωρείων

Ο Όμιλος Ο.Α.Σ.Α. δεσμεύεται για δράσεις αντιμετώπισης της Κλιματικής Αλλαγής προκειμένου να συνδράμει και να ενισχύσει περαιτέρω την προσπάθεια που έχει αναλάβει για την μείωση των εκπομπών από τις δραστηριότητές του και να προβεί στην ενίσχυση του περιβαλλοντικού και κοινωνικού προφίλ του προωθώντας τη χρήση των Δημόσιων Μέσων Μετακίνησης. Στην αντίστοιχη έκεθεση τεκμηριώθηκε ο κρίσιμος ρόλος των αστικών συγκοινωνιών για την προστασία του περιβάλλοντος, καθώς εκτιμήθηκε πως με τα ΜΜΜ αποφεύγεται η κίνηση περίπου 1 εκ. Ι.Χ. αυτοκινήτων ημερησίως και κατ’ αντιστοιχία αποτρέπεται η εκπομπή περίπου 300 χιλ. τόνων CΟ₂ στην πρωτεύουσα. Με βάση τα αποτελέσματα των υπολογισμών εκπομπών του Ομίλου προκύπτει πως οι συνολικές εκπομπές CO₂eq των εταιρειών του Ομίλου (ΟΑΣΑ, ΣΤΑΣΥ, ΟΣΥ) ανέρχονται αθροιστικά σε 231.094,57 tn CO₂ eq για το 2019, σε 152.903,04 tn CO₂ eq για το 2020 και σε 200.855,50 tn CO₂ eq για το 2021.

 Συμπέρασμα:

Τα ελληνικά συστήματα δημόσιων μεταφορών προσφέρουν ζωτικής σημασίας βοήθεια για τους κατοίκους και τους επισκέπτες, διευκολύνοντας την κινητικότητα, μειώνοντας τη συμφόρηση και υποστηρίζοντας τη βιώσιμη ανάπτυξη. Ενώ υπάρχουν σαφή οφέλη από τη χρήση των δημόσιων μεταφορών, όπως η χαμηλή τιμή και η φιλικότητα προς το περιβάλλον, εξακολουθούν να υπάρχουν προκλήσεις όσον αφορά στην αξιοπιστία, την ασφάλεια και τις υποδομές. Η αντιμετώπιση αυτών των ζητημάτων θα απαιτήσει συνεχείς επενδύσεις, καινοτομία και συνεργασία μεταξύ κρατικών υπηρεσιών, φορέων μεταφορών και του κοινού. Αναγνωρίζοντας τόσο τα θετικά όσο και τα αρνητικά, η Ελλάδα μπορεί να εργαστεί για την ενίσχυση των δικτύων δημόσιων συγκοινωνιών της για να εξυπηρετήσει καλύτερα τις ανάγκες των πολιτών και των τουριστών της, εξασφαλίζοντας απρόσκοπτες και ευχάριστες ταξιδιωτικές εμπειρίες για όλους.