Θωμάς Παπαδόπουλος
Η φράση από τα αλώνια στα σαλόνια χρησιμοποιείται συνήθως από τον λαό για να χαρακτηρίσει κάποιον που από άπορος κατέληξε ευκατάστατος, που από άγνωστος κατέληξε διακεκριμένος. Ωστόσο, αυτή η φράση θα μπορούσε να χαρακτηρίσει και την ιστορία των Βρυξελλών από τον 19ο αιώνα και μετά. Πώς η πρωτεύουσα του «ταπεινού» Βελγίου εξελίχθηκε σε κέντρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης;
Ας πάρουμε τα τεκταινόμενα με τη σειρά. Το 1746 η πόλη και η ευρύτερη περιοχή καταλήφθηκε από γαλλικές δυνάμεις κατά τη διάρκεια του πολέμου της αυστριακής διαδοχής. Η γαλλική κυριαρχία ολοκληρώθηκε άδοξα το 1815 με την ήττα του Ναπολέοντα στη μάχη του Βατερλό (βρίσκεται νότια της σημερινής Περιφέρειας Βρυξελλών). Ακολούθησε το συνέδριο της Βιέννης, το οποίο εξαιτίας των ανακατατάξεων που έφερε στο ευρωπαϊκό στερέωμα πυροδότησε τη βελγική επανάσταση του 1830 (25 Αυγούστου). Μετά την ανεξαρτητοποίηση του βελγικού λαού, αναλαμβάνει χρέη βασιλέως ο Λεοπόλδος Α’ γνωστός και ως πρώτος βασιλιάς του Βελγίου. Αυτός μεταξύ άλλων αναλαμβάνει την καταστροφή των τειχών της πόλης και το χτίσιμο ενός στέρεου υποβάθρου με σκοπό την μετεξέλιξη των Βρυξελλών σε σημαντικό οικονομικό κέντρο. Με την πάροδο του χρόνου φθίνει ο παλαιός αγροτικός χαρακτήρας της πόλεως, η οποία μετατρέπεται σε αστικό κέντρο. Αυτό το γεγονός κατέστησε αναγκαίο τον εκσυγχρονισμό των τότε υποδομών με τη κατασκευή του πρώτου σιδηροδρομικού δικτύου εκτός Αγγλίας, την ανέγερση του Χρηματιστηρίου των Βρυξελλών κ.ά.
Τον 20ο αιώνα στη πόλη πραγματοποιούνται ρηξικέλευθες αλλαγές που της διαμορφώνουν έναν ιδιαίτερο χαρακτήρα. Αναλυτικότερα, φιλοξενεί ποικίλα επιστημονικά δρώμενα αλλά και εκθέσεις, όπως το συνέδριο του Σολσέ για τις θετικές επιστήμες και τις διεθνείς εκθέσεις του 1910 και του 1935. Ο Α’ και ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος άφησαν το (αρνητικό) αποτύπωμά τους στις Βρυξέλλες (σημαντικές φθορές σε πλήθος οικοδομημάτων), με αποτέλεσμα να είναι αναγκαίος για ακόμη φορά ο εκτεταμένος εκμοντερνισμός των υλικοτεχνικών υποδομών (μετρό, σιδηροδρομική σύνδεση Βορρά – Νότου). Οι βάσεις για να καταστεί πρωτεύουσα της Ευρωπαϊκής Ένωσης είχαν «στερεωθεί».
Αναφορικά με το ζήτημα της ευρωπαϊκής πρωτεύουσας, υπήρχαν παρατεταμένες διαφωνίες μεταξύ των τότε κρατών μελών για την επιλογή της. Έτσι γίνεται, κατά κάποιο τρόπο συγκυριακά, «κέντρο» της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αφού επιλέχθηκε αλφαβητικά μεταξύ των τότε έξι μελών. Είναι σχεδόν βέβαιο πως πολιτικοί, κοινωνικοί και οικονομικοί λόγοι συνέβαλαν στη λήψη της απόφασης, ωστόσο «επισήμως» αναγνωρίζεται η αλφαβητική επιλογή. Ουσιαστικά, από το 1960 οι Βρυξέλλες θεωρούνται η de facto έδρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σταδιακά στην πόλη συγκεντρώνεται η πλειονότητα των θεσμικών οργάνων της Ένωσης. Η συνέχεια είναι λίγο πολύ γνωστή…
Οι Βρυξέλλες εξαιτίας ενός κράματος τύχης και προδιαγραφών (υποδομών κ.ο.κ.) βρέθηκαν στο ευρωπαϊκό και διεθνές προσκήνιο. Από τα αλώνια στα σαλόνια.
