των Χρυσάνθη Σεργίνη
Λυδία Καμπουρίδου
Η Κύπρος, μια χώρα με πλούσια ιστορία, εκμεταλλευόμενη τις δυνατότητες της τέχνης, έχει καταφέρει μέσα σε βάθος χρόνου να αφήσει χαραγμένα στις καρδιές μας τα δικά της μηνύματα και συναισθήματα. Το θεμέλιο της εξέλιξης κάθε πολιτισμού θέτει ως σημείο αναφοράς τις ποικίλες εκφάνσεις της τέχνης. Η προσφορά της μπορεί να χαρακτηριστεί εξέχουσα και ιδιαίτερα σημαντική, τόσο σε ατομικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο, καθώς η σχέση κυπριακής τέχνης και κυπριακής κοινωνίας είναι στενή.
Από τις διάφορες μορφές τέχνης της Κύπρου, που καλύπτουν ευρύ φάσμα της ανθρώπινης δραστηριότητας, δεν θα μπορούσαν να απουσιάζουν οι εικαστικές τέχνες. Αξιοσημείωτο έργο που αναπαριστά τον ορατό κόσμο της Κύπρου μέσω της ζωγραφικής δεν παύει να είναι «Ο κόσμος της Κύπρου» του πολύ γνωστού Κύπριου ζωγράφου Αδαμάντιου Διαμαντή. Το συγκεκριμένο έργο αποδίδει τη φυσιογνωμία των ανθρώπων και του τοπίου της Κύπρου αντιπροσωπεύοντας την πραγματικότητα του νησιωτικού κράτους. Οι χρωματικοί τόνοι του πίνακα συνιστούν διακυμάνσεις του λευκού και του μαύρου, γεγονός που παραπέμπει στα χαρακτηριστικά της παραδοσιακής ενδυμασίας και της λιτότητας των ανθρώπων. «Ο κόσμος της Κύπρου» δεν αποτελεί απλώς ένα καλλιτεχνικό αριστούργημα μεγάλων διαστάσεων (17,5*1,75) το οποίο συμπεριλαμβάνει 67 κυπριακές προσωπικότητες. Πολύ περισσότερο λειτουργεί ως ευάρεστο ενθύμημα των ενωμένων και λαϊκότροπων ανθρώπων, των οποίων η υπόσταση θα μείνει αναλλοίωτη χάρη σε αυτό το έργο. Τι είναι, όμως, αυτό που τοποθετεί το συγκεκριμένο έργο στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος;
Ο εντυπωσιακός αυτός πίνακας ξεχωρίζει αφενός από καλλιτεχνική άποψη, αφετέρου για την πηγή έμπνευσης του καλλιτέχνη, δηλαδή τον αγνό, φιλόξενο και ταπεινό πληθυσμό της Κύπρου, πριν αυτός σημαδευτεί ανεξίτηλα από την τουρκική εισβολή. Από καλλιτεχνική άποψη, ο πίνακας αποτελείται από σκίτσα των οποίων τα χαρακτηριστικά, η έκφραση και τα συναισθήματα των εικονιζόμενων προσώπων είναι ευδιάκριτα, γεγονός άκρως εντυπωσιακό, αφού αποδίδουν πολύ αντιπροσωπευτικά τους απλούς, καθημερινούς ανθρώπους. Από συλλογική άποψη ο πίνακας ξεχώρισε όχι μόνο επειδή προβάλει τα ενοποιητικά γνωρίσματα των ανθρώπων ενός κράτους, αλλά και επειδή εμπνέει στον παρατηρητή συναισθήματα οικειότητας με τους ανθρώπους της Κύπρου. Με αυτόν τον τρόπο λειτουργεί ως κώδικας επικοινωνίας οποιουδήποτε άλλου κράτους με την Κύπρο και αυτό το χαρακτηριστικό καθιστά τον πίνακα πραγματική τέχνη. Παρόλα αυτά, ο σπουδαίος πίνακας μας επιτρέπει να γνωρίσουμε για τους ανθρώπους της Κύπρου πριν από το 1972 και πριν την τουρκική εισβολή, η οποία είναι λογικό να αλλοίωσε τον χαρακτήρα τους. Επομένως, ο πλέον κατάλληλος τρόπος εκσυγχρονισμού των μηνυμάτων της τέχνης στην εποχή της τεχνολογίας είναι η διαμεσολάβηση τους από τον κινηματογράφο.
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα ταινίας που έχει ξεχωρίσει τα τελευταία χρόνια αποσπώντας πολυάριθμα βραβεία με την πρώτη της εμφάνιση στο φεστιβάλ κινηματογράφου Θεσσαλονίκης το 2019 αποτελεί η ταινία «Πολιορκία στην οδό Λιπέρτη». Την ταινία σκηνοθετεί ο κύπριος σκηνοθέτης Σταύρος Παμπαλλής και αποτελεί το πρώτο του έργο στον χώρο του κινηματογράφου. Το θεματικό κέντρο γύρω από το οποίο κινείται η ταινία βασίζεται στο ερώτημα: «Τι θα μπορούσε να συμβεί αν η απόγνωση που προκαλούν η χωρίς προηγούμενο ανεργία, η οικονομική κρίση, η αυξανόμενη ανισότητα και οι εκποιήσεις κατοίκων μετατρέπονταν σε θυμό σε μια χώρα που ο κάθε ενήλικας άντρας μετά τα είκοσι του χρόνια διαθέτει στρατιωτικό πολυβόλο, στο οποίο έχει εκπαιδευτεί να χρησιμοποιεί;».
Την απάντηση έρχεται να δώσει ο Παμπαλλής με αυτή την ταινία-φαινόμενο. Μια πραγματικά συγκινητική πλοκή, εμπνευσμένη από την φόρμα του western, γεμάτη δράση η οποία καθηλώνει τον θεατή από το πρώτο λεπτό. Πρωταγωνιστής είναι ο Π. σύζυγος και πατέρας δύο παιδιών, ο οποίος προσπαθώντας εν μέσω οικονομικής κρίσης να κρατήσει το σπίτι του που βρίσκεται σε απόσταση αναπνοής από την πράσινη γραμμή της Λευκωσίας έρχεται αντιμέτωπος με το σύστημα αλλά και με τον ίδιο του τον εαυτό. Με στοχευμένους διαλόγους ο Παμπαλλής καταφέρνει να αποδώσει με παραστατικότητα και αντικειμενικότητα την σύγχρονη πραγματικότητα της Κύπρου, το αντίκτυπο της εισβολής που στοιχειώνει τους κατοίκους μέχρι και σήμερα αλλά και τις καταλυτικές συνέπειες της στην καθημερινότητα, τον πολιτισμό και την οικονομία ενώ παράλληλα μας παραδίδει ένα μάθημα ιστορίας. Γυρισμένη εξ ολοκλήρου στην Λευκωσία, σε κυπριακή διάλεκτο και με μια μαγευτική μουσική επένδυση, επιτυγχάνει να αποδώσει στο μεγαλείο του το κυπριακό στοιχείο αναδύοντας μια οικειότητα. Όλη αυτή η αρμονία έχει ως αποτέλεσμα ο κάθε ένας μας να μπορέσει να ταυτιστεί και να συμπονέσει τους ήρωες νιώθοντας συγκίνηση, συμπόνια για τους ανθρώπους μας αλλά και αγανάκτηση της πραγματικότητας που βιώνουν οι ήρωες.
Ολοκληρώνοντας, μπορούμε να συμπεράνουμε πως, παρά τις ριζικές και μακρόχρονες συνέπειες των ιστορικών εξελίξεων ανά τα χρόνια, η Κύπρος έχει καταφέρει να μετατρέψει τις δυσκολίες, τις αναταραχές και το σκοτάδι σε τέχνη ,κρατώντας αμετάβλητο, όσο γίνεται, τον πλούσιο πολιτισμό και την παράδοση που την χαρακτηρίζει αξιοζήλευτη. Έτσι, εξάγει λαμπρούς καλλιτέχνες και έργα τέχνης παγκοσμίως αφήνοντας την τιμή εφ’ όρου ζωής στις επόμενες γενιές ώστε με την σειρά τους να την ασπαστούν και να αγαπήσουν αυτόν τον τόπο όπως και εμείς.
Αναφορές
Κουρουπάκης, Α. (2020). Ο «Κόσμος της Κύπρου» αυτή την Κυριακή στην «Κ». Καθημερινή. Ανάκτηση 2 3, 2023, από https://www.kathimerini.com.cy/gr/politismos/eikastika/gnorizoyme-tin-prwti-genia-kyprion-zografon
Παμπαλλής, Σ. (Σκηνοθέτης). (2019). Πολιορκία στην Οδό Λιπέρτη – Official Trailer [Ταινία]. Ανάκτηση 2 3, 2023, από https://www.youtube.com/watch?v=RyxWD9csPcs&ab_channel=ArgonautsProductions
Χατζηαθανασίου, Χ. (Επιμ.). (2016). Έργα Κυπρίων καλλιτεχνών της πρώτης και της δεύτερης γενιάς. Λευκωσία: Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού Κύπρου – Παιδαγωγικό Ινστιτούτο. Ανάκτηση 2 3, 2023, από https://archeia.moec.gov.cy/sd/377/viografika_kallitechnon.pdf
