του Ευστράτιου Γιαμαλή
«Η ελληνική αντιπροσωπεία κατέκτησε χρυσό μετάλλιο στην Ολυμπιάδα Μαθηματικών», «30 μαθητές της Θεσσαλονίκης διακρίνονται στην επόμενη φάση του Πανελλήνιου Διαγωνισμού Φυσικής», «Θριάμβευσε για άλλη μια φορά η ελληνική ομάδα της ρομποτικής στον Παγκόσμιο Διαγωνισμό Ρομποτικής». Αυτοί οι τίτλοι μας βομβαρδίζουν εβδομαδιαίως –με χαρούμενες ωστόσο ειδήσεις- στο διαδίκτυο και αυτό δεν είναι τυχαίο. Στον σύγχρονο κόσμο, στον οποίο η παιδεία και η εκπαίδευση θεωρούνται αναγκαίες, οι διαγωνισμοί είναι εκείνοι, οι οποίοι προσφέρουν μία διαφορετική προσέγγιση στη γνώση, αλλά την ίδια στιγμή δημιουργούν μία νέα… κρίση.
Οι (δι)αγωνισμοί, αρχικά, δεν αποτελούν απλώς ένα αγώνισμα αλλά έχουν μία τεράστια επίδραση στον εσωτερικό κόσμο των μαθητών. Ειδικότερα, οι διαγωνισμοί αντιτίθενται στη στείρα αποστήθιση και στην παθητική μάθηση και προσφέρουν τη δυνατότητα στους μαθητές να αγωνιστούν με γνώμονα, πλέον, τις γνώσεις, την εφευρετικότητά, την κριτική σκέψη και την επινοητικότητά τους. Έτσι, οι μαθητές βρίσκουν σε αυτούς μία απόδραση από την ανιαρή καθημερινότητα και πολλές φορές καλύπτουν την ανάγκη τους για την εύρεση ενός σκοπού, διότι εξασκούνται με στόχο τη διάκριση και συνολικά την επιτυχία τους στον διαγωνισμό. Παράλληλα, την ώρα του διαγωνισμού συχνά καταφέρνουν να φτάσουν στη μέγιστη συγκέντρωση με αποτέλεσμα να συναγωνίζονται, πλέον, μονάχα με τον εαυτό τους, έχοντας έτσι την αίσθηση του τέλειου ελέγχου με μία ενδεχόμενη διάκριση να αναγνωρίζεται ως μία νίκη ενάντια στο κατεστημένο και υπέρβαση του εαυτού τους. Μάλιστα, εκείνες είναι οι στιγμές στις οποίες οι διαγωνιζόμενοι νιώθουν μία ευχαρίστηση να τους πλημυρίζει, με το συναίσθημα αυτό να είναι κοινό μόνο με άτομα που έχουν ζήσει την ίδια εμπειρία. Γι’ αυτόν τον λόγο άλλωστε, μπορούν να αναπτύξουν και δεξιότητες κοινωνικοποίησης, γνωρίζοντας πλήθος συνομηλίκων που μοιράζονται κοινές εμπειρίες με αυτούς και τους κατανοούν.
Οι διαγωνισμοί όμως, εκτός από τις πνευματικές δεξιότητες που καλλιεργούν, προσφέρουν και πιο πρακτικά οφέλη. Πιο συγκεκριμένα, οι μαθητές λειτουργώντας υπό πίεση και επιδιώκοντας τη μεγαλύτερη δυνατή βαθμολογία –η οποία διαφέρει από αυτή του σχολείου καθώς αξιολογείται πλήθος δεξιοτήτων με αντικειμενικά κριτήρια– αποκτούν μία αρκετά μεγάλη εμπειρία για περιπτώσεις παρόμοιων εξετάσεων, όπως τις Πανελλήνιες. Ναι, φυσικά και οι Πανελλήνιες δεν διαφέρουν καθόλου ως προς τη διαδικασία από έναν διαγωνισμό. Μάλιστα οι μαθητές που έχουν εμπειρία στους διαγωνισμούς μπορούν να ανταποκριθούν, συνήθως, καλύτερα από αυτούς που δεν έχουν συμμετάσχει σε τέτοιες διαδικασίες. Συγχρόνως, οι διαγωνισμοί μπορούν να αποτελέσουν ένα σημαντικό κομμάτι για το βιογραφικό του μελλοντικού φοιτητή ο οποίος επιζητά μία υποτροφία για τις πανεπιστημιακές του σπουδές ή του μελλοντικού εργαζομένου για την ανέλιξη στην αγορά εργασίας. Επιπλέον, πολλοί είναι και αυτοί που συμμετέχουν για τη διάκριση σε εθνικούς και διεθνείς διαγωνισμούς η οποία, επίσης, τους προσφέρει τις παραπάνω δυνατότητες αλλά συγχρόνως αποτελεί και έναν πολυπόθητο στόχο που επιζητούν.
Ωστόσο, οι διαγωνισμοί, όπως και τα νομίσματα, έχουν δύο όψεις, με τη κρυφή τους πλευρά να μην είναι ούτε τόσο γνωστή ούτε σε μεγάλο βαθμό παρατηρήσιμη. Ειδικότερα, οι διαγωνισμοί, καθώς αποτελούν ένα γεγονός το οποίο τραβάει την προσοχή των ανθρώπων, μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως μία ευκαιρία από τους μαθητές για να βρεθούν στο επίκεντρο. Έτσι, με τη συμμετοχή τους σε έναν διαγωνισμό και, ακόμη περισσότερο, μετά από μία διάκριση, οι άνθρωποι του κοντινού τους περιβάλλοντος θα εκδηλώσουν ένα έντονο ενδιαφέρον γι’ αυτούς. Ωστόσο, μία αποτυχία, η οποία σε αυτές τις περιπτώσεις είναι αρκετά συχνή, μπορεί να οδηγήσει σε ψυχολογική κατάρρευση και σε ένα μεγάλο πλήγμα στην αυτοπεποίθηση των μαθητών. Τέλος, για ορισμένα άτομα, οι διαγωνισμοί είναι ένας τρόπος να αποδείξουν στους ίδιους και στον περίγυρό τους την ικανότητά τους να ανταποκριθούν σε δύσκολες δοκιμασίες ενώ η αποτυχία συνεπάγεται την απώλεια της ταυτότητάς τους και χάνουν την αυτοπεποίθησή τους, καθώς τους αντιλαμβάνονται μόνο με το καθαρά ανταγωνιστικό τους κομμάτι.
Συμπερασματικά, οι διαγωνισμοί είναι ένα μέσο ανάπτυξης των δεξιοτήτων των μαθητών αλλά συγχρόνως επηρεάζουν έντονα την ψυχολογία τους. Παρόλα αυτά, το γεγονός αυτό δεν οφείλεται κυρίως στους διαγωνισμούς αλλά στην ίδια την προσωπικότητα των μαθητών. Μάλιστα, παρόμοιες καταστάσεις με τους διαγωνισμούς θα αντιμετωπίζουν οι μαθητές συνεχώς στη ζωή τους με αποτέλεσμα να είναι αναγκαίο να μπορούν να έχουν τον έλεγχο του εαυτό τους. Γιατί δε φταίει πάντα η ατυχία σε μία αποτυχία, αλλά συχνά η δικιά μας αδυναμία να αντέξουμε στην πίεση και να διατηρήσουμε την αυτοπειθαρχία μας.
Πηγή:
Εμμανουηλίδης, Α. (2025). Τα Οφέλη της Συμμετοχής σε Διαγωνισμούς Φυσικής και Άλλων Μαθημάτων στο Λύκειο. Esos. Διαθέσιμο εδώ (προσπέλαση 15/4/2025).
