Ο Μύλος Μαυρομμάτη, γνωστός και ως Μύλος Σταυράκη, είναι ένας παραδοσιακός πέτρινος ανεμόμυλος που βρίσκεται στο Φιλώτι της Νάξου. Ανήκει στον Δήμο Νάξου και Μικρών Κυκλάδων και αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα της αγροτικής και βιοτεχνικής κληρονομιάς του νησιού.
Ο μύλος είναι κυλινδρικού σχήματος, κατασκευασμένος από πέτρα, με κωνική περιστρεφόμενη οροφή. Αυτή η μορφή ήταν συνηθισμένη στους ανεμόμυλους της Νάξου, οι οποίοι χρησιμοποιούνταν κυρίως για την άλεση σιτηρών, αξιοποιώντας τη δύναμη του ανέμου. Η κατασκευή τους αντανακλά την παραδοσιακή αρχιτεκτονική και τις ανάγκες της αγροτικής ζωής του νησιού.
Ο Μύλος Μαυρομμάτη βρίσκεται στην ευρύτερη περιοχή του Φιλωτίου, του μεγαλύτερου και ενός από τα πιο παραδοσιακά χωριά της Νάξου. Το Φιλώτι είναι χτισμένο αμφιθεατρικά στους πρόποδες του όρους «Ζας» και φημίζεται για την πλούσια κτηνοτροφική και αγροτική του ζωή, αλλά και για τη σπουδαία πολιτιστική του κληρονομιά. Η πρόσβαση στον μύλο μπορεί να γίνει μέσω των μονοπατιών πεζοπορίας που διασχίζουν την περιοχή, προσφέροντας στους επισκέπτες την ευκαιρία να απολαύσουν το φυσικό τοπίο και να γνωρίσουν την τοπική ιστορία. Στον μύλο, όμως, οδηγεί και ο ασφαλτοστρωμένος αγροτικός δρόμος της περιοχής, οπότε είναι πολύ εύκολη και η προσέγγισή του με αυτοκίνητο.
Οι ανεμόμυλοι, όπως ο Μύλος Μαυρομμάτη, αποτελούν σημαντικά στοιχεία της πολιτιστικής κληρονομιάς της Νάξου. Αντικατοπτρίζουν την αγροτική ζωή και την οικονομική δραστηριότητα του παρελθόντος, ενώ σήμερα στέκουν ως μνημεία που συνδέουν το παρελθόν με το παρόν. Η διατήρηση και ανάδειξή τους συμβάλλει στην κατανόηση της ιστορίας και της παράδοσης του νησιού. Αν και δεν υπάρχουν ακριβείς πληροφορίες για το έτος κατασκευής του Μύλου Μαυρομμάτη, είναι πιθανό να χρονολογείται από τον 19ο αιώνα, περίοδο κατά την οποία κατασκευάστηκαν πολλοί ανεμόμυλοι στη Νάξο για την άλεση σιτηρών.
Οι ανεμόμυλοι αυτοί αποτελούσαν σημαντικό μέρος της αγροτικής οικονομίας του νησιού.
ΛΙΟΦΑΓΟΥ ΧΡΥΣΟΒΑΛΑΝΤΩ (Α1)
