Έθιμα Χριστουγέννων

ΗΘΗ ΚΑΙ ΕΘΙΜΑ ΔΩΔΕΚΑΗΜΕΡΟΥ (ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ )ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Δωδεκαήμερο ή Δωδεκάμερο ονομάζεται η περίοδος των 12  ημερών και νυχτών, από την παραμονή των Χριστουγέννων(24 Δεκεμβρίου) έως το πρωί του Αγιασμού των Θεοφανίων στις 6 Ιανουαρίου

Στα Χριστούγεννα όπως κάθε χρόνο μαζί με τις ευχές για «χρόνια πολλά» αναβιώνουν ήθη και έθιμα των οποίων οι ρίζες χάνονται στα βάθη των αιώνων. Ακολουθώντας λοιπόν την παράδοση, κάθε σπίτι στολιζόταν με κλαδιά από μυρτιά, μυρσίνη, δάφνη ,και ελιά, ενώ στο τζάκι έκαιγε συνέχεια η φωτιά για να διώχνει μακριά τους καλικάντζαρους, τα περίεργα ξωτικά. Τα σπίτια μοσχομύριζαν από τα γλυκίσματα και τις λιχουδιές που έφτιαχναν οι νοικοκυρές.
Τα παιδιά έλεγαν τα κάλαντα από πόρτα σε πόρτα περιμένοντας τον Άγιο Βασίλη να τους φέρει τα δώρα τους. Από τη Μακεδονία έως τη Κρήτη, παρακάτω θα δείτε κάποια από τα πιο γνωστά ελληνικά χριστουγεννιάτικα ήθη και έθιμα. Το στόλισμα του καραβιού, το το χριστόκλουρο,  το Χριστόξυλο, τα ραγκουτσάρια οι παραδοσιακές φουφούδες είναι μόνο μερικά από αυτά.

  1. Χριστουγεννιάτικο στεφάνι. Την παραμονή των Χριστουγέννων συνηθίζεται στα χωριά να κρεμούν έξω από την πόρτα των σπιτιών πλεξούδες από σκόρδα, πάνω στις οποίες καρφώνουν  γαριφαλάκια  για να διώξουν την κακογλωσσιά που «καρφώνει» την ευτυχία του σπιτιού τους.

Την εξώπορτα των σπιτιών κοσμεί, επίσης, ένα στεφάνι από έλατο, διακοσμημένο με χριστουγεννιάτικα στολίδια. Σύμφωνα με την παράδοση, το στεφάνι φέρνει τύχη στους ενοίκους του σπιτιού.

2.Το στόλισμα του καραβιού

Ένα έθιμο που τα τελευταία χρόνια τείνει να εξαφανιστεί και τη θέση του έχει πάρει το ξένο έθιμο του χριστουγεννιάτικου δέντρου.

Το καράβι συμβολίζει την καινούργια πλεύση του ανθρώπου στη ζωή, μετά τη γέννηση του Χριστού. Τα παιδιά των ναυτικών που έμεναν πίσω κατασκεύαζαν μόνα τους τα παιχνίδια τους τα οποία συνήθως ήταν καραβάκια. Το καραβάκι συμβόλιζε την προσμονή των παιδιών για αντάμωση με τους συγγενείς τους, αλλά και την αγάπη τους  για τη θάλασσα. Σιγά-σιγά καθιερώθηκε και το έθιμο του στολισμού του όμως λόγω του ότι ήταν συνδεδεμένο με δυσάρεστες αναμνήσεις δεν μπόρεσε να εδραιωθεί ως γιορτινό σύμβολο.

3.Χριστόκλουρα

Στη Θράκη, οι Σαρακατσάνες εξακολουθούν να ζυμώνουν την “Χριστόκλουρα”. Στρογγυλή κουλούρα με διάφορα σχέδια, που αναπαριστούν συνήθειες από το παρελθόν όπως στάνη, στρούγκα και άλλα. Της βάζουν μέλι και την τρώνε όλοι μαζί περιμένοντας την γέννηση του Χριστού.

4. Χριστόξυλο

Στην Μακεδονία, ο νοικοκύρης του σπιτιού διαλέγει από το χωράφι του το πιο γερό κλαδί ελιάς ή πεύκου και το τοποθετεί στο τζάκι του σπιτιού. Το ξύλο αυτό που ονομάζεται και “Χριστόξυλο” καίγεται για όλο το Δωδεκαήμερο των Χριστουγέννων (από την μέρα δηλαδή των Χριστουγέννων μέχρι και τα Φώτα). Κατά την παράδοση το κάψιμο του Χριστόξυλου, βοηθά τον Χριστό να ζεσταίνεται στην φάτνη της Βηθλεέμ. Ο κάθε Μακεδόνας προσπαθεί να καίγεται το Χριστόξυλο του σπιτιού του μέχρι και τα Φώτα.

 

5. Μωμόγεροι – Ραγκουτσάρια

Ακόμα ένα έθιμο των Μακεδόνων, είναι οι “Μωμόγεροι”. Ένα είδος δηλαδή παραδοσιακού λαϊκού θεάτρου που αναβιώνει σε όλα τα χωριά όπου υπάρχουν πρόσφυγες από τον Πόντο. Οι πρωταγωνιστές αυτών των θεατρικών παραστάσεων κάνουν μιμητικές κινήσεις, ενώ τα πρόσωπά τους είναι μακιγιαρισμένα όπως το δέρμα των γερόντων. Οι παραστάσεις πραγματοποιούνται καθ΄όλη την διάρκεια του δωδεκαημέρου των Χριστουγέννων.

Το ίδιο έθιμο με παραλλαγές απαντά στην Κοζάνη και στην Καστοριά υπό την ονομασία «Ραγκουτσάρια».

6.Το σπάσιμο του ροδιού

Στην Πελοπόννησο, έχουν το σπάσιμο του ροδιού. Το πρωί της Πρωτοχρονιάς ο νοικοκύρης του σπιτιού πηγαίνει στην εκκλησία κρατώντας το ρόδι του για να το “λειτουργήσει”. Μετά πηγαίνοντας στο σπίτι του, χτυπάει την πόρτα της εισόδου και ανοίγοντας του σπάει με δύναμη το ρόδι για να σκορπιστούν οι ρώγες του παντού στο σπίτι. Παράλληλα με το σπάσιμο του ροδιού, δίνουν και την ευχή: “με υγεία, ευτυχία και χαρά το νέο έτος και όσες ρώγες έχει το ρόδι, τόσες λίρες να έχει η τσέπη μας όλη την χρονιά

7.Βασιλόπιτα
Σύμφωνα με την ορθόδοξη παράδοση, η βασιλόπιτα έχει τις ρίζες της στην Καισαρεία της Μικράς Ασίας την εποχή του Μεγάλου Βασιλείου, στον οποίο οφείλει και το όνομα της.
Σύμφωνα λοιπόν με την παράδοση, ο Αγ. Βασίλειος που ήταν δεσπότης στην περιοχή ζήτησε από τους πιστούς να προσφέρουν κάποια χρυσαφικά ώστε να τα δώσει στον άπληστο έπαρχο-τύραννο της περιοχής που απειλούσε να λεηλατήσει την πόλη.
Ωστόσο ο τύραννος «εξουδετερώθηκε» με τη βοήθεια του Θεού πριν προλάβει να πάρει το χρυσάφι ή να προξενήσει καταστροφές.
Έτσι, ο Αγ. Βασίλειος έπρεπε να επιστρέψει στους πιστούς τα πολύτιμα αντικείμενα που είχαν προσφέρει χωρίς να αδικήσει κανέναν.
Τότε, σύμφωνα πάντα με τον μύθο, ο Θεός του είπε να φτιάξει ζεστά ψωμάκια, να κρύψει μέσα τα χρυσαφικά και να τα μοιράσει στους πιστούς.

Ο Άγιος   Βασίλειος υπάκουσε και λέγεται ότι κάθε πιστός όταν άνοιξε το ψωμάκι βρήκε μέσα τα δικά του χρυσαφικά.
Από τότε έμεινε σαν έθιμο να βάζουμε ένα φλουρί μέσα στην Βασιλόπιτα και να την κόβουμε με την αλλαγή του χρόνου, δηλαδή την γιορτή του Μεγάλου Βασιλείου, προς τιμήν του!

 

 8.Αγιοβασιλιάτικα καραβάκια

Στην Χίο, την παραμονή της Πρωτοχρονιάς υπάρχει ένα έθιμο, τα αγιοβασιλιάτικα καραβάκια. Σύμφωνα με αυτό, οι ενορίες κατασκευάζουν πλοία, σε σμύκρινση. Αυτά συναγωνίζονται μεταξύ τους ως προς την ποιότητα κατασκευής και ως προς την ομοιότητα με τα πραγματικά πλοία, ενώ οι ομάδες, το πλήρωμα, του κάθε πλοίου τραγουδούν κάλαντα.

9.Κολίντα Μπάμπω

Στην Πέλλα, αναβιώνει ακόμα και σήμερα το έθιμο της “Κόλιντα Μπάμπω”. Οι κάτοικοι της περιοχής το βράδυ της 23ης Δεκεμβρίου ανάβουν φωτιές, φωνάζοντας “Κόλιντα Μπάμπω” που σημαίνει “σφάζουν, γιαγιά”. Αυτό είναι ένα έθιμο που αναπαριστά την σφαγή των αρσενικών νηπίων από τον Ηρώδη. Έτσι η φωτιά ενημερώνει τους κατοίκους να προφυλαχθούν όχι μόνο από τον βασιλιά Ηρώδη, αλλά και από τα κακά που ίσως επιφυλάσσει η νέα χρονιά.

 

 

 

 

10. Το χριστουγεννιάτικο δέντρο
Οι ετοιμασίες ξεκινούσαν από το στόλισμα του σπιτιού με κλαριά δάφνης, λεμονιάς, κουμαριάς, μυρτιάς και ελιάς. Στόλισμα που προμηνούσε πως το χειμώνα θα τον διαδεχτεί η άνοιξη και η γη θα βλαστήσει. Πάνω του κρεμούσαν για στολίδια φρούτα, ξηρούς καρπούς, νομίσματα τυλιγμένα σε χρυσόχαρτα.Στα παζάρια έβρισκες και στολίδια από χαρτί με ζυμάρι και γύψο βαμμένα με έντονα χρώματα.
 

 

11.  Το Χριστόψωμο
Τελειώνοντας το στόλισμα του σπιτιού η νοικοκυρά ξεκινούσε το ζύμωμα του Χριστόψωμου με τα πιο αγνά και τα πιο ακριβά υλικά. Έκανε πρώτα το σταυρό της , ευχόταν κάθε καλό στο σπίτι και άρχιζε το ζύμωμα. Στις περισσότερες περιοχές της Ελλάδας ζύμωναν το προζύμι με αλεύρι, μέλι, ροδόνερο, σουσάμι, κανέλα και γαρίφαλα..Απαραίτητος στη μέση του ψωμιού ένας σταυρός φτιαγμένος από ζυμάρι ή αποτυπωμένος με έναν πραγματικό σταυρό [σφραγίδα].Στις άκρες και στο κέντρο του σταυρού , έβαζαν άσπαστα μεγάλα καρύδια ή αμύγδαλα και ύστερα κεντούσαν με το μαχαίρι και με το ψαλίδι διάφορα σχέδια με ιδιαίτερη σημασία. Το μεσημέρι της γιορτής, ο νοικοκύρης το έκοβε και το μοίραζε στα μέλη της οικογένειας, αφού πρώτα το σταύρωνε.

 

 

 

 

12.  Τα κάλαντα

Τα κάλαντα έχουν τη βάση τους σε παλιά λαϊκά τραγούδια. Κάλαντα ή κόλιεντα ή κόλιαντα ή κόλιντα Χριστούγεννα. Έτσι λέγονται τα τραγούδια που έχουν ως στόχο να μεταφέρουν κάποιο μήνυμα

Πρόκειται για τραγούδια με ευχές για τον νοικοκύρη και τα άλλα μέλη της οικογένειας.. Στα παλιά χρόνια τα παιδιά τραγουδούσαν τα κάλαντα το βράδυ της παραμονής των Χριστουγέννων, της Πρωτοχρονιάς και των Φώτων, κρατώντας φαναράκια αναμμένα. Κάποια έπαιζαν φλογέρα ή φυσαρμόνικα και άλλα τραγουδούσαν, ως χορωδία, τα κάλαντα.

Τα κάλαντα είναι τραγούδια με στίχους που από τη μια υπενθυμίζουν, αναγγέλλουν, τονίζουν την έλευση είτε κάποιας χαρμόσυνης γιορτής (όπως τη γέννηση του Χριστού) είτε κάποιου θλιβερού γεγονότος (Μεγάλη Εβδομάδα, Σταύρωση του Χριστού). Από την άλλη εκφράζουν ευχές σε φίλο, γείτονα ή άρχοντα και γενικά σε κάθε νοικοκύρη που επισκέπτονται ή συναντούν οι καλαντάρηδες.. Οι νοικοκυρές τα φίλευαν καρπούς για καλή σοδειά, γλυκά για την ευτυχία,

νομίσματα για τον πλούτο.

13.Οι καλικάντζαροι
Παραμονή Χριστουγέννων , ακούγοντας τα Κάλαντα και μυρίζοντας τις χριστουγεννιάτικες λιχουδιές, έρχονταν οι Καλικάντζαροι που σύμφωνα με την παράδοση ζούσαν στα βάθη της γης. Όλο το χρόνο πελεκούσαν το δέντρο που βαστάει τη γη και κάθε φορά , ενώ κόντευαν να το κόψουν, γεννιόταν ο Χριστός και το δέντρο ξαναγινόταν.
Οι μαυριδεροί , άσχημοι Καλικάντζαροι, που όλο το χρόνο έτρωγαν σκουλήκια, βατράχια και φίδια, τρελαίνονταν για τους κουραμπιέδες, τις πίτες, τα λουκάνικα και τις δίπλες των νοικοκυραίων. Για αυτό ανέβαιναν στη γη για να φάνε τα γλυκά και τα φαγητά των ημερών και να κάνουν σκανταλιές και πειράγματα στους ανθρώπους. Μόνο τη φωτιά φοβόταν και τον παπά. Γι ‘ αυτό , όταν αγιάζονταν τα νερά, την ημέρα των Φώτων χώνονταν πάλι μέσα στη γη φωνάζοντας και τραγουδώντας.

 

 

                

                                   ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΙΑΤΙΚΟ ΚΡΥΠΤΟΛΕΞΟ

 
ΣΤΑΥΡΟΛΕΞΟ
ΚΑΘΕΤΑ
1.        ΣΤΟΛΙΖΟΥΜΕ ΤΟ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΙΑΤΙΚΟ __________

2.        ΤΡΑΓΟΥΔΟΥΜΕ ΤΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΙΑΤΙΚΑ ___________

3.        Ο ΧΡΙΣΤΟΣ ΓΕΝΝΗΘΗΚΕ ΜΕΣΑ ΣΕ ΜΙΑ __________

4.        Ο ΑΓΙΟΣ __________ ΦΕΡΝΕΙ ΔΩΡΑ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ.

ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ
1.        ΤΙ ΦΕΡΝΕΙ Ο ΑΓΙΟΣ ΒΑΣΙΛΗΣ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ;

2.        ___________ ΒΑΣΙΛΗΣ ΕΡΧΕΤΑΙ, ΚΑΙ ΔΕ ΜΑΣ ΚΑΤΑΔΕΧΕΤΑΙ.

3.        ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΛΕΕΙ: __________ ΚΑΛΑΝΤΑ ΜΕΣ’ ΤΗ ΓΕΙΤΟΝΙΑ

 

 

 

 

      
                                       ΚΑΛΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ ΚΑΙ   ΚΑΛΗ ΧΡΟΝΙΑ

 

Επιμέλεια Η. Κόκκας

Κάντε το πρώτο σχόλιο

Υποβολή απάντησης