Η λέξη κάλαντα προέρχεται από τη λατινική λέξη calenda που σημαίνει αρχή του μήνα ή από το ελληνικό ρήμα «καλώ». Η ιστορία τους συνδέεται με την αρχαία Ελλάδα. Έχουν βρεθεί αρχαία γραπτά κείμενα παρόμοια με τα σημερινά κάλαντα. Τα παιδιά της εποχής εκείνης κρατούσαν ομοίωμα καραβιού που παρίστανε τον ερχομό του Θεού Διονύσου, κλαδί ελιάς ή δάφνης στολισμένο με καρπούς και άσπρο μαλλί. Γύριζαν, τραγουδούσαν και έπαιρναν δώρα. Στις κλωστές έδεναν προσφορές των νοικοκύρηδων.
Είναι αξιοσημείωτο ότι τα κάλαντα έχουν τη βάση τους σε παλιά λαϊκά τραγούδια. Πρόκειται για τραγούδια με ευχές για τον νοικοκύρη κι όλη την οικογένεια. Αποτελούσαν τελετουργική πράξη η οποία είχε ως στόχο την ευημερία. Στα παλιά χρόνια τα παιδιά τραγουδούσαν τα κάλαντα το βράδυ της παραμονής των Χριστουγέννων, της Πρωτοχρονιάς και των Φώτων κρατώντας φαναράκια αναμμένα, έπαιζαν φλογέρα, φυσαρμόνικα και άλλα μουσικά όργανα. Κάλαντα ή κόλιεντα ή κόλιντα λέγονται τα τραγούδια που έχουν ως στόχο να μεταφέρουν κάποιο μήνυμα ή ν’ αναγγείλουν τη χαρμόσυνη γιορτή ή τη γέννηση του Χριστού. Το κίνητρο των παιδιών είναι το φιλοδώρημα, αλλά και αγαθά διάφορα ή τα «καλοχερίδια» όπως τα λένε στην Κρήτη.
Τα κάλαντα στο Βυζάντιο
Τα κάλαντα παίρνουν το όνομα από τις καλένδες του Ιανουαρίου της ρωμαϊκής εποχής, δηλαδή την Πρωτοχρονιά που ξεκίνησε να γιορτάζεται από τον 2ο π. Χ. αιώνα τον Γενάρη, ενώ μέχρι τότε γιορταζόταν τον Μάρτιο. Οι ιστορικοί υποστηρίζουν ότι προέρχονται από το γνωστό έθιμο των αρχαίων Ελλήνων της«Ειρεσιώνης» (είρος = έριον, μαλλίον) .
Αργότερα στο Βυζάντιο τα κάλαντα διατηρήθηκαν ως έθιμο και αφομοιώθηκαν από τον χριστιανισμό. Επειδή όμως κατά τα πρώτα χρόνια η Εκκλησία προσπαθούσε να περιορίσει και να εκτοπίσει όλες τις μεγάλες γιορτές, θέλοντας να απαγορεύσει όλες τις ειδωλολατρικές τελετές και γιορτές της Πρωτοχρονιάς, μετέβαλε σε μεγάλο βαθμό τον αρχικό χαρακτήρα των καλάντων. Έτσι τα κάλαντα απέκτησαν μία επίφαση χριστιανική την οποία διατηρούν μέχρι σήμερα.
Εκείνο που έμεινε αμετάβλητο από την αρχαιότητα είναι το φιλοδώρημα. Σήμερα είναι χρηματικό ποσό κυρίως. Παλαιότερα στις επαρχίες οι νοικοκυρές κέρναγαν φαγώσιμα και γλυκά. Στο παρελθόν οι καλαντιστές κρατούσαν ένα χάρτινο καραβάκι σε συσχετισμό με το πλοίο των Ανθεστηρίων της αρχαιότητας. Το καράβι είναι ελληνικό παραδοσιακό στολίδι. Κατά την αρχαιότητα συμβόλιζε τον ερχομό του Διονύσου που ήταν ο θεός της βλάστησης. Έτσι γινόταν επίκληση στον θεό για βλάστηση της γης, για καρποφορία και καλή σοδειά προς όφελος των καλλιεργητών. Τα χριστουγεννιάτικα κάλαντα αποτελούν μία δοξολογία στη γέννηση του Χριστού η οποία εξιστορείται στους στίχους τους.
Καλά Χριστούγεννα!!!
Διαδικτυογραφία
https://cityculture.gr/kalanta-xristougennon-byzantio-kampanis/
https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%95%CE%BB%CE%BB%CE%B7%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AC_%CE%BA%CE%AC%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CF%84%CE%B1
Μαρία Δαγκλή ( μαθήτρια της Γ” Γυμνασίου )
