μέρος 2ο
Η οικονομική ζωή της Σμύρνης
Πυκνός ήταν ο γεωργικός πληθυσμός στη Δυτική Μικρά Ασία κι ακόμη πυκνότερος στο βιλαέτι της Σμύρνης , το οποίο ήταν επίσης ,το παραγωγικότερο όλης της Μικράς Ασίας και το κατ’ εξοχήν προηγμένο. Ελιά, καπνός, άμπελος, συκιά είχαν στο βιλαέτι αυτό την πιο μεγάλη ανάπτυξη. Για την καλλιέργεια μεγάλων γεωργικών εκτάσεων γινόταν χρήση γεωργικών μηχανών, τις οποίες χρησιμοποιούσαν μόνο οι Έλληνες.
Βιομηχανία
Οι τεράστιες ποσότητες προϊόντων της γεωργίας οδήγησαν αργά αλλά σταθερά τους παραγωγούς στη μεταποίηση των αγροτικών προϊόντων τους , πρώτη μορφή της βιοτεχνικής και βιομηχανικής ανάπτυξης . Η μεταποίηση της ελιάς σε λάδι, βρώσιμες ελιές και σαπούνι, του σιταριού σε αλεύρι και ζυμαρικά, του σταφυλιού σε κρασί, σταφίδα και οινοπνευματώδη ποτά, του μαλλιού και του βαμβακιού σε νήματα και υφάσματα, των κουκουλιών σε μετάξι κ.λπ. , αρχικά κάλυπτε οικογενειακές ή ενδοκοινοτικές ανάγκες .
Το συγκρότημα των εργοστασίων Δ. Ισηγόνη σε εμπορική επιστολή της 23ης Ιουλίου 1910 . Η βιομηχανία προμήθευε με τεχνολογία ( ατμομηχανές , ατμολέβητες) , όλη την Ελλάδα ( φωτ .: << ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΑ ΚΤΗΡΙΑ ΣΤΗ ΛΕΣΒΟ >> του Νίκου Σηψουνάκη , εκδ.<< ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ >> , Αθήνα 1994 )
Στη συνέχεια δημιουργήθηκε ο δευτερογενής τομέας της οικονομίας, η βιομηχανική δραστηριότητα με καταπληκτική πρόοδο κι εντυπωσιακά αποτελέσματα . Και να σκεφθεί κάνεις πως η βιομηχανία στη Μ. Ασία εξελίχθηκε σε κλίμα παντελούς αδιαφορίας από την πλευρά του κράτους και απουσίας κρατικής αντίληψης σε θέματα επιχειρήσεων. Το τουρκικό κράτος δεν μερίμνησε ποτέ για τη δημόσια ασφάλεια , απαραίτητο στοιχείο για την εμπιστοσύνη της διάθεσης κεφαλαίων σε επενδυτικά παραγωγικά έργα . Σε σύνολο 5.308 εργοστασίων και εργαστηρίων του βιλαετιού της Σμύρνης , 4.008 ήταν ελληνικά , 1.216 τουρκικά , 28 αρμενικά , 21 εβραϊκά και τα υπόλοιπα ξένων. Δηλαδή το 76% περίπου ήταν ελληνικά.
Το προσωπικό του εργοστασίου << ΖΥΘΟΠΟΙΟΝ ΑΪΔΙΝ >> με τους διευθυντές Κ. Κωνσταντίνου και Conrad Nacekerlin στο δραγατσ της Σμύρνης . Το εργοστάσιο άνηκε στην ελβετική εταιρία << BOMONTI – NECTAR >> και εξυπηρετούσε τις ανάγκες της Σμύρνης , του εσωτερικού της Μ. Ασίας και τα γειτονικά νησιά Σάμο , Χίο , Λέσβο ( φωτ.: Αρχείο Ενώσεως Σμυρναίων ).
Στον τομέα, λοιπόν, της βιομηχανίας οι Έλληνες κυριαρχούσαν μεταξύ όλων των <<συνοίκων>> λαών . Ήταν ασυναγώνιστοι , διέθεταν κεφάλαια μεγάλα , ήταν οι περισσότεροι και μεγαλύτεροι εξεγωγείς και δάνειζαν ακόμη και το οθωμανικό κράτος . Κατά τη μεγάλη ακμή της οικονομίας της Δυτ. Μ. Ασίας και της Σμύρνης, πριν τον Α Παγκόσμιο Πόλεμο, η μεγάλη βιομηχανική παραγωγή και εισαγωγή πολλών βιομηχανικών προϊόντων από την Ευρώπη δημιούργησαν τεράστια ανάπτυξη του τριτογενούς τομέα της οικονομίας , του εμπορίου και των μεταφορών .
Εικόνα από την εμπορική κίνηση στο λιμάνι της Σμύρνης . Σύμφωνα με στατιστική του 1911 , τη χρονιά εκείνη κατέπλευσαν στο λιμάνι και απέπλευσαν από αυτό 2.500 ατμόπλοια και 1.300 ιστιοφόρα . Όλο το εμπόριο του λιμανιού είχε περιέλθει στα χεριά των Ελλήνων ( φωτ.: Αρχείο Ενώσεως Σμυρναίων ) .
Κάτω από το καθεστώς διομολογήσεων ωφελήθηκαν οι Έλληνες έμποροι , οι οποίοι, όπως παντού, εκμεταλλεύτηκαν στο έπακρο την προαιώνια αρετή της φυλής, του εμπόρου και του μεταπράτη . Στρατιές εμπόρων , μεταπρατών , πραματευτάδων και μπακάληδων διακινούσαν όλα τα αγαθά της χωράς μαζί με τα εισαγόμενα προϊόντα. Η ετήσια παραγωγή του σαντζακιού Σμύρνης υπολογιζόταν σε 142.252.000 χρυσά φράγκα . Η Σμύρνη ήταν αποθήκη του εμπορίου της Δυτ. Μ. Ασίας , όπως το Χαλέπι της Συρίας . Στις αποθήκες και τα καταστήματα των Ελλήνων της Σμύρνης έφταναν τα καραβάνια με βαμβακιά , νήματα , μαλλιά Αγκύρας , περσικά χαλιά , ερυθρόδανο ( ριζάρι ) , βαφές , φαρμακευτικά είδη , κερί , σπόγγους , σιτάρι , κριθάρια , δεματά καπνού , όπιο , λάδια , κρασιά , σύκα , σταφίδες . Όλα με προορισμό την Ευρώπη . Από το άλλο μέρος γαλλικά , αγγλικά , ολλανδικά , αυστριακά κ.α. καράβια προσορμίζονταν στη Σμύρνη με μετάξια Βενετίας , μεταξωτά , αργυρόχρυσες στόφες της Λυών , λουλάκι από τον Άγιο Δομίνικο , ζάχαρη , καρυκεύματα από Αμερική , χαρτιά , υαλικά , σίδερο , κασσίτερο , μόλυβδο , ορείχαλκο.
Ο σταθμός διαβατηρίων ( ΤΟ ΚΟΥΜΕΡΚΑΚΙ ) στο << ΚΑΙ >> , την προκυμαία της Σμύρνης ( φωτ .: Αρχείο Ενώσεως Σμυρναίων ) .
Στο λιμάνι βρίσκονταν επίσης τα εμπορικά γραφεία, οι εταιρείες και οι αντιπροσωπίες βιομηχανικών κι εμπορικών οίκων της Ευρώπης και της Αμερικής , τα προξενεία , τα πρακτορεία των ατμοπλοϊκών εταιριών, τα υποκαταστήματα τραπεζών , οι ασφαλιστικές εταιρίες και η μπόρσα (το χρηματιστήριο της Σμύρνης). Ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος έκαμψε τη λαμπρή πορεία. Μετά τον πόλεμο η ακρίβεια, οι περιορισμένες ποσότητές πρώτων υλών και οι αυξημένες τιμές τους, όπως και η υποτίμηση της αξίας του τουρκικού νομίσματος, δημιούργησαν προβλήματα στις επιχειρήσεις.
Οι τράπεζες στη Σμύρνη
Στις αρχές του 20ου αιώνα υπήρχαν στη Σμύρνη 11 Τράπεζες (9 ήταν ευρωπαϊκές και 3 Ελληνικές) . Ήδη από το 1919 , μετά την απόβαση του ελληνικού στρατού, η Διοίκηση της Εθνικής Τράπεζας έστειλε το γενικό επιθεωρητή Αλέξανδρο Κορυζή στη Σμύρνη για να διαπιστώσει αν οι συνθήκες ήταν κατάλληλες για την ίδρυση ενός νέου υποκαταστήματος .
Ο Αλέξανδρος Κορυζής και το κτίριο της Εθνικής Τράπεζας στης Σμύρνη
Το σύστημα υγείας
Η Ιωνία είναι τόπος με μακραίωνη παράδοση στον τομέα της ιατρικής . Η παρουσία του Ιπποκράτη και στα παράλια της Μικράς Ασίας, το Ασκληπιείο της Περγάμου και η λειτουργία της Ερασιστρατείου Σχολής στη Σμύρνη περίπου το 100 π.Χ., επιβεβαιώνουν την παράδοση αυτή. Η Σμύρνη είχε ιδιόμορφο σύστημα υγείας. Η ύπαρξη πολλών εθνικών και θρησκευτικών κοινοτήτων δημιούργησε την ανάγκη οργανώσεως νοσοκομειακής περίθαλψης από κάθε κοινότητα , με αποτέλεσμα να έχουν όλες το δικό τους νοσοκομείο . Το παλαιότερο ήταν το ολλανδικό (1675), ακολούθησε το καθολικό << Αγ. Αντώνιος >> ( 1710 ) , το ελληνικό (Γραικικό) << Αγ. Χαράλαμπος >> ( 1723 ) , το αρμενικό << Αγ. Γρηγόριος>> ( 1801 ) , το οθωμανικό (1838) , το εβραϊκό ( 1842 ) , το αγγλικό << Αγ. Ρόκος >> (1842) και το Στρατιωτικό. Η χρηματοδότηση προερχόταν από την εθνική και θρησκευτική κοινότητα που υπηρετούσαν.
Ο γιατρός Θωμάς Βαλάσης ( τότε φαρμακοποιός ) με νεαρό ασθενή στο φαρμακείο Καστανά , στη συνοικία Ταμπάχανα της Σμύρνης ( φωτ .: Αρχείο Ν.ΠΑΠΑΔΟΓΙΑΝΝΑΚΗ ) .
Το γραικικό νοσοκομείο
Τα πρώτα χρήματα δοθήκαν από τον ευεργέτη Παντελή Σεβαστόπουλο . Η διοίκηση του νοσοκομείου, πάντοτε ελληνική, με πρόεδρο τον εκάστοτε Μητροπολίτη, δαπανούσε τεράστια ποσά για τον συνεχή εξοπλισμό και εκσυγχρονισμό του . Έτσι εξασφαλιζόταν υψηλότατο επίπεδο νοσηλείας και παροχής περιθάλψεως στους ασθενείς, όπως βεβαιώνει ο Αμερικανός πρόξενος στη Σμύρνη . Στη τελική του σύνθεση το νοσοκομείο περιλάμβανε : χειρουργείο ανδρών με δυο αίθουσες εγχειρήσεων , χειρουργείο γυναικών , δυο παθολογικές κλινικές , μαιευτική κλινική , οφθαλμολογική κλινική , κλινική μεταδιδόμενων νοσημάτων , γηροκομείο και φαρμακείο. Επίσης ακτινοδιαγνωστικό και ακτινοθεραπευτικό τμήμα. Διέθετε καταρτισμένο επιστημονικό προσωπικό , καθώς οι γιατροί ήταν οι καλύτεροι της Σμύρνης . Πριν δημιουργηθεί η Ιατρική Σχολή Αθηνών, σπούδαζαν σε χώρες της Ευρώπης. Μετά έκαναν τις βασικές σπουδές τους στην Αθήνα και μετεκπαιδεύονταν στα ιατρικά κέντρα της Ευρώπης . Έτσι στην πλειοψηφία τους οι Έλληνες γιατροί της Σμύρνης ήταν γλωσσομαθείς και μιλούσαν, εκτός της τουρκικής, τουλάχιστον μια εκ των αγγλικής , γαλλικής , γερμανικής και ιταλικής. Το Γραικικό νοσοκομείο, που στην τελική του σύνθεση διέθετε 400 κλίνες , διακρίνεται από τα υπόλοιπα της Σμύρνης και για τον τρόπο λειτουργίας του , που χαρακτηρίζεται από τα ιδεώδη της χριστιανικής αγάπης και την αφιλοκερδή προσφορά. Οι γιατροί του νοσοκομείου διορίζονταν ανά τριετία χωρίς μισθό , ενώ η νοσηλευτική των ασθενών προερχόταν από την εθελοντική προσφορά κυριών και δεσποινίδων της πόλης. Μόνο οι πλούσιοι πλήρωναν, ενώ τα φάρμακα δίνονταν δωρεάν και σε όσους επισκέπτονταν τα εξωτερικά ιατρεία.
Φαρμακεία
Τα φαρμακεία της πόλης το 1922 ήταν 50 (35 ελληνικής ιδιοκτησίας, σαν κέντρα πρώτων βοηθειών). Κάθε φαρμακείο διέθετε ξεχωριστό δωμάτιο – εξεταστήριο ασθενών σαν υποτυπώδες ιατρείο. Εκεί οι γιατροί με μικρή αμοιβή – ή και δωρεάν – εξέταζαν τους ασθενείς και τους χορηγούσαν φάρμακα. Οι ίδιοι οι φαρμακοποιοί ήταν επιστήμονες, ενώ κάποια φαρμακεία διέθεταν χημικά και μικροβιολογικά εργαστήρια .
Η σπετσαρία (φαρμακείο)του Γ . ΜΩΡΑΪΤΗ στον Φραγκομαχαλά . Ήταν το μεγαλύτερο και ευρωπαϊκών προδιαγραφών φαρμακείο της Σμύρνης .
