Πάσχα Κυρίου Πάσχα – έθιμα
παρουσιάζει ο Χρήστος Γεώργας
Είναι γνωστό σε όλους μας ότι το Πάσχα αποτελεί τη μεγαλύτερη γιορτή της Χριστιανοσύνης. Ωστόσο, οι νέες γενιές, ανάμεσα και η δική μας, δεν ζούμε αυτή τη γιορτή όπως οι πρόγονοί μας, οι οποίοι εκτός απο το θρησκευτικό τους αίσθημα είχαν εντάξει και πολλά έθιμα σ’ αυτές τις γιορτινές μερες. Τα έθιμα αυτά πλέον τείνουν να εξαφανιστούν, ενώ κάποια έχουν ήδη <<σβήσει>>. Η παράδοση, όμως, πρέπει να μείνει ζωντανή και είμαστε εμείς υπεύθυνοι γι’αυτό…
Αξίζει, λοιπόν, να παρουσιάσουμε κάποια έθιμα, όσο κι αν τα γνωρίζουμε!
Ξεκινάμε από το Σάββατο πριν την Μεγάλη Εβδομάδα (του Λαζάρου). Τιμούμε την Ανάσταση του Λαζάρου από τον Χριστό. Συνηθίζεται τα παιδιά να γυρνούν την παραμονή στα σπίτια και να τραγουδούν τα γνωστά σε όλους <<κάλαντα του Λαζάρου>> , για να διηγηθούν το θαύμα του Χριστού. Χαρακτηριστικό αποτελούν και τα <<λαζαράκια>>: ψωμάκια ή κουλουράκια με χαρακτηριστικό σχήμα ανθρώπου σπαργανωμένου, δηλαδή όπως αναπαριστούν τον Λάζαρο στις εκκλησιαστικές εικόνες. Συνηθίζεται όσα παιδιά έχει η οικογένεια τόσους «Λαζάρηδες» να πλάθουν και στη θέση των ματιών να βάζουν δυο γαρύφαλλα. Το σκεπτικό είναι να έχουν χεράκια σταυρωμένα και γαρυφαλλάκι, ενώ κάποιοι βάζουν και ποδαράκια. Τα «Λαζαρούδια», όπως λέγονται σε κάποια μέρη, τα γέμιζαν οι νοικοκυρές με αλεσμένα καρύδια, αμύγδαλα, σύκα, σταφίδες, μέλι, πρόσθεταν πολλά μυρωδικά και τα έδιναν ζεστά στα παιδιά, που ξετρελαίνονταν με τη γεύση και τη μυρωδιά τους. «Λαζαράκια για τον Λάζαρο αν δεν πλάσεις, ψωμί δεν θα χορτάσεις», έλεγαν παλιά και λένε ακόμα σε κάποια χωριά. Κατά την παράδοση ο αναστημένος φίλος του Χριστού, ο Λάζαρος, είχε πει: «Όποιος ζυμώσει και δε με πλάσει, το φαρμάκι μου να πάρει…».
Ακολουθεί η Κυριακή των Βαΐων, η οποία τιμάται ως η μέρα της θριαμβευτικής εισόδου του Χριστού στα Ιεροσόλυμα. Έστρωσαν κλαδιά (βάγια στα εβραϊκά) φοινίκων στους δρόμους από όπου περνούσε ο Χριστός με το γαϊδουράκι και Τον επευφημούσαν τραγουδώντας «Ωσαννά ευλογημένος ο ερχόμενος εν ονόματι Κυρίου, ο βασιλεύς του Ισραήλ». Από τα βάγια πήρε το όνομα η ημέρα αυτή. Με την είσοδο του Ιησού στην Ιερουσαλήμ ξεκινά το Θείο Δράμα. Επειδή όμως ταυτόχρονα γιορτάζεται η είσοδος του ως Βασιλέα στην Ιερουσαλήμ, η Εκκλησία καλεί τους πιστούς να γιορτάσουν καταλύοντας τη νηστεία και επιτρέποντας κατανάλωση ψαριών. Οι ναοί στολίζονται με βάγια ή άλλα «νικητήρια» φυτά (δάφνη, ιτιά, ελιά, μυρτιά), τα οποία μετά τη Λειτουργία μοιράζονται στους πιστούς. Ο λαός πιστεύει ότι τα βάγια αυτά έχουν θεραπευτικές και αποτρεπτικές για το κακό ιδιότητες. Σε κάποιες περιοχέςμε τα βάγια αυτά «χτυπούν» τις εγκύους πιστεύοντας ότι θα γεννήσουν εύκολα. Σε άλλες τα κρεμούν στις πόρτες των σπιτιών για φυλαχτό.
Οι επόμενες μέρες διακρίνονταν από γενική καθαριότητα με βασικό χαρακτηριστικό το γνωστό στους περισσότερους <<άσπρισμα>> των 
αυλών, των πεζοδρομίων και των περιβόλων με ασβέστη. Τη Μεγάλη Πέμπτη οι νοικοκυρές ξεκινούσαν από το πρωί το ζύμωμα φτιάχνοντας τις κουλούρες της Λαμπρής και στολίζοντας τις με σχέδια από ζυμάρι και ξηρούς καρπούς, σύμβολα γονιμότητας, πλούτου, καλής ζωής, αφθονίας αγαθών. Σειρά είχαν πάντα τα τσουρέκια και το βάψιμο των αυγών με κόκκινο χρώμα. Τα αυγά βάφονται τη Μεγάλη Πέμπτη, ημέρα του Μυστικού Δείπνου, όπου ο Χριστός πρόσφερε άρτο και κρασί ως συμβολισμό για το σώμα Του και το αίμα Του, έτοιμος να θυσιαστεί για να ελευθερώσει τον κόσμο από τα δεσμά της αμαρτίας. Η χριστιανική παράδοση θέλει τα αυγά, σύμβολο της γονιμότητας και της έναρξης ενός νέου κύκλου ζωής, να βάφονται κόκκινα, γιατί συμβολίζουν το Αίμα του Χριστού. Λένε ακόμα πως το αυγό συμβολίζει τον τάφο του Χριστού που ήταν ερμητικά κλειστός, όπως το περίβλημα του αυγού, αλλά έκρυβε μέσα του τη «Ζωή», τον Χριστό που αναστήθηκε.
Η Μεγάλη Παρασκευή είναι η μέρα της θλίψης και του πόνου, 
καθώς είναι η μέρα που σταυρώθηκε ο Χριστός. Την ίδια μέρα, κοντά στο μεσημέρι, οι κοπέλες στολίζουν τον Επιτάφιο με λουλούδια που έχουν στείλει από τα σπίτια. Όλα τα ανοιξιάτικα λουλούδια: βιολέτες, τριαντάφυλλα, μενεξέδες. Φτιάχνουν στεφάνια και γιρλάντες, ενώ ψέλνουν το μοιρολόγι της Παναγιάς. Σ’ άλλα μέρη της χώρας μας στολίζουν τον Επιτάφιο το βράδυ της Μ. Πέμπτης μετά τα Δώδεκα Ευαγγέλια. Όλη την ημέρα οι καμπάνες χτυπούν πένθιμα και παραδοσιακά απαγορεύεται κάθε εργασία, ενώ γίνεται αυστηρότατη νηστεία (απαγορεύεται και η κατάποση λαδιού). Στη συνέχεια ψάλλεται ο Εσπερινός της Μεγάλης Παρασκευής και γίνεται η Αποκαθήλωση του Εσταυρωμένου. Το απόγευμα της Μεγάλης Παρασκευής είναι αφιερωμένο στους νεκρούς. Όλοι όσοι έχουν νεκρούς, πηγαίνουν στο νεκροταφείο κρατώντας λουλούδια και ψάλλονται τρισάγια από τους ιερείς. Το βράδυ η υμνολογία είναι σχετική με την ταφή του Χριστού από τους Ιωσήφ και Νικόδημο. Ψάλλονται σε τρεις στάσεις (μέρη) τα λεγόμενα Εγκώμια, μικρά τροπάρια πολύ αγαπητά στον λαό: «Η ζωή εν τάφω…», «Άξιον εστί», «Αι γενεαί πάσαι…» – «Ω γλυκύ μου Έαρ…». Στη συνέχεια γίνεται περιφορά του Επιταφίου, εκτός του ναού και στα όρια της Ενορίας. Παλιά γινόταν άτυπος συναγωνισμός ανάμεσα στις ενορίες για το ποιος θα φτιάξει τον ομορφότερο Επιτάφιο. Το έθιμο του περάσματος κάτω από τον Επιτάφιο ακόμα ακολουθείται. Όλοι πιστεύουν ότι πρέπει να περάσουν από κάτω μία φορά για το καλό, ενώ πίστευαν πως αν τα ζωηρά παιδιά περάσουν τρεις φορές, θα γίνουν φρόνιμα. Τρεις φορές έπρεπε να περάσουν και οι άρρωστοι για να γίνουν καλά.
Το Μεγάλο Σάββατο το βράδυ οι πιστοί πηγαίνουν στην Εκκλησία, όπου στις δώδεκα τα μεσάνυχτα γιορτάζεται πανηγυρικά η Ανάσταση του Κυρίου και λαμβάνεται το Άγιο Φως. Οι καμπάνες ηχούν χαρμόσυνα, οι άνθρωποι φιλιούνται και ψάλλουν το «Χριστός Ανέστη», ενώ δεκάδες κροτίδες και πυροτεχνήματα κάνουν αισθητή τη νίκη της ζωής και τη συντριβή του κακού και του θανάτου.
Την Κυριακή του Πάσχα γίνεται και το πατροπαράδοτο σούβλισμα του οβελία, το τσούγκρισμα των αυγών και γλέντι με τραγούδια και χορούς. Σύμφωνα με τη Χριστιανική παράδοση, ο αμνός συμβολίζει τον Χριστό, διότι ο Ιωάννης ο Βαπτιστής είχε παρομοιάσει τον Ιησού με τον αμνό Θεού που θα πάρει στις πλάτες του τις αμαρτίες του κόσμου (ο «αμνός ο αίρων την αμαρτίαν του κόσμου»). Κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας κλέφτες κι αρματωλοί, όταν έκαναν ανακωχή, σούβλιζαν αρνιά λέγοντας ότι ο Χριστός θα χαρίσει την «ανάσταση» και στο πολύπαθο γένος τους.
Το απόγευμα ακολουθεί ο εσπερινός της Αγάπης. Λέγεται έτσι διότι οι Χριστιανοί παλαιότερα αντάλλασσαν μεταξύ τους το Φιλί της Αγάπης. Ονομάζεται και «Δεύτερη Ανάσταση». Διαβάζεται περικοπή από το Ευαγγέλιο, που αναφέρεται στην εμφάνιση του Χριστού μετά την Ανάστασή Του στους μαθητές του.
ΠΗΓΕΣ: ΑΚΗΣ ΠΕΤΡΕΤΖΙΚΗΣ, Chios news , Anagnostirio.gr, fun for eneryone, ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΑΡΜΠΑΡΙΓΟΥ, photodentro.edu.gr , https://www.cnn.gr
