Στην αγκαλιά του Ασκληπιού (Δήμητρα Κοντογιαννοπούλου)

Στην αγκαλιά του Ασκληπιού

από τη Δήμητρα Κοντογιαννοπούλου

Το Ιερό του Ασκληπιού

 Οι Επιδαύριοι δεν ήταν οι μόνοι που πίστευαν στη θεραπευτική δύναμη του Ασκληπιού. Η φήμη του ακτινοβολούσε σε όλο τον Αρχαίο Ελληνικό κόσμο. Πλήθη πιστών κατέφευγαν στο Ασκληπιείο για να ζητήσουν σωτηρία. Οι άρρωστοι είχαν χάσει κάθε ελπίδα θεραπείας. Άφηναν τα σπίτια τους κι έπαιρναν τον δρόμο για το Ιερό (τυφλοί, παράλυτοι, μουγκοί, τραυματίες πολέμου) προσδοκώντας το θαύμα του.

Γύρω από τη γέννηση του Ασκληπιού υπάρχουν πολλοί μύθοι. Την εποχή του Ομήρου ο Ασκληπιός δεν είχε καθιερωθεί ως θεός γιατί ο Όμηρος τον αναφέρει ως θνητό που ζούσε στη Θεσσαλία και ήταν βασιλιάς την εποχή του Τρωικού πολέμου. Μεταγενέστεροι μύθοι αναφέρουν τον Ασκληπιό ημίθεο, γεννημένο από θνητή και τον θεό Απόλλωνα. Για τον τόπο γέννησής του οι μύθοι διχάζονται. Φαίνεται πως περισσότερα δικαιώματα έχει η αρχαία θεσσαλική πόλη Τρίκκη, τα σημερινά Τρίκαλα. Εκεί η παράδοση τοποθετεί το πρώτο ιερό.  Οι Επιδαύριοι για να δώσουν μεγαλύτερη αίγλη στο Ιερό τους, παραλλάσσουν τον μύθο τοποθετώντας τη γέννηση του Ασκληπιού στην περιοχή τους. Ο Επιδαύρειος ποιητής Ίσσυλος σε ύμνο αφιερωμένο στον Ασκληπιό γράφει πως γεννήθηκε στην Επιδαύρεια γη. Ο ύμνος βρέθηκε γραμμένος σε πλάκα και εκτίθεται στο μουσείο.

              Τμήμα του μουσείου

            Στα νεανικά του χρόνια ο Ασκληπιός μαθήτευσε κοντά στον σοφότερο δάσκαλο της εποχής, τον Κένταυρο Χείρωνα, που ζούσε στη Θεσσαλία. Ο Χείρων τού δίδαξε την ιατρική και ο Ασκληπιός αναδείχθηκε ανώτερος από τον δάσκαλό του. Άλλωστε και ο πατέρας του, ο Απόλλων, ήταν γιατρός. Άλλη μία δύναμη που κληρονόμησε ήταν η μαντική, συνυφασμένη με την οποία ήταν και η γνώση του θανάτου. Ένα από τα σύμβολά του ήταν το μαντικό φίδι, που μετέφερε και ερμήνευε στον Ασκληπιό τα μυστήρια που κρύβει η γη, τον θάνατο και τη ζωή. Οι Επιδαύριοι θεωρούσαν τα φίδια του τόπου τους ιερά.

        Σύμφωνα με τους μύθους, ο Ασκληπιός γεννήθηκε μέσα από τον θάνατο της μητέρας του. Γι’ αυτό γνώριζε τα μυστικά του θανάτου και είχε δύναμη να ανασταίνει νεκρούς. Όμως η κατάργηση του θανάτου κλόνιζε τους φυσικούς νόμους που κυβερνούν τη γη. Ο μέγας Ζεύς, προστάτης της κοσμικής αρμονίας, δεν ανέχθηκε τέτοια ανατροπή. Στέλνει τον κεραυνό και σκοτώνει τον Ασκληπιό, που θέλησε να ταράξει τους νόμους που καθιέρωσαν οι μεγάλοι θεοί. Οι μύθοι αυτό το τέλος δίνουν στον θεό Ασκληπιό.

Το ιερό του Ασκληπιού ανήκε στην Επίδαυρο. Οι κανόνες της λατρείας ήταν από παράδοση παλιοί και οι άρρωστοι έπρεπε να τους τηρούν πιστά για να βρουν τη θεραπεία από τον θεό. Οι προσκυνητές, όταν έφταναν στα Προπύλαια του Ιερού, έπρεπε να ξέρουν πως έμπαιναν σε χώρο ιερό για να δοθούν με ψυχή και σώμα στο έλεος του θεού. Οι γυναίκες δεν έπρεπε να γεννήσουν μέσα στο ιερό και ο ετοιμοθάνατος έπρεπε να μεταφερθεί έξω από το ιερό. Περνώντας τα Προπύλαια πάνω σε μία πλάκα ήταν γραμμένες οι πρώτες οδηγίες για τον πιστό: «Όταν θα μπεις μέσα στην κατοικία του θεού τη μυρωμένη από λιβάνι, πρέπει να είσαι αγνός, και η σκέψη είναι αγνή, όταν εσύ σκέφτεσαι με ευλάβεια».

Οι προσκυνητές έπρεπε να θυσιάσουν ό,τι είχαν στον θεό. Μετά τις προσευχές και τις θυσίες ο άρρωστος έπρεπε να περάσει από θρησκευτικές δοκιμασίες για να ενισχυθεί η πίστη. Πώς και πού γίνονταν οι ιεροτελεστίες δεν αναφέρεται πουθενά, ίσως γιατί έπρεπε να μένουν μυστικές. Μετά τις ψυχικές δοκιμασίες έφτανε η ώρα της «εγκοίμησης». Οι ιερείς οδηγούσαν τον άρρωστο στο Άβατο. Μέσα στις ιερές αίθουσες ο άρρωστος κυριευόμενος από θρησκευτική κατάνυξη και με αναστατωμένη φαντασία παραδινόταν σε ύπνο. Αν έβρισκε γιατρειά, πριν φύγει από το Ιερό, έπρεπε να ευχαριστήσει τον θεό.

                                  Τμήμα από τον χώρο του Ιερού του Ασκληπιού σήμερα                                         Το Στάδιο σήμερα                         Το Άβατο σήμερα

Τις καλύτερες πληροφορίες για τα θαύματα του Ασκληπιού δίνουν οι πίνακες όπου οι θεραπευμένοι εξιστορούν το περιστατικό τους. Παράδειγμα χαρακτηριστικό και ενδεικτικό: «Ο Πάνδαρος ο Θεσσαλός είχε στίγματα πάνω στο μέτωπό του. Ενώ κοιμόταν στο Άβατο, είδε μία οπτασία. Ο θεός με μία ταινία τύλιξε το μέτωπό του. Του παράγγειλε να βγει από το Άβατο και να βγάλει την ταινία και να την αφιερώσει στον ναό. Όταν ξημέρωσε, σηκώθηκε κι έβγαλε την ταινία. Το μέτωπό του ήταν πεντακάθαρο. Τα στίγματα ήταν κολλημένα στην ταινία. Τότε την αφιέρωσε στο ναό».

Έτσι το ιερό δεν έμεινε μόνο κέντρο θρησκευτικό αλλά εξελίχτηκε σε νοσηλευτικό ίδρυμα, ακόμα και σε κοσμικό χώρο, με ήρεμο κι ευχάριστο περιβάλλον, θερμά και ψυχρά λουτρά, ξενώνες, γυμναστήρια, αγώνες, θρησκευτικές παραστάσεις. Με αυτήν την προοδευτική πορεία που ακολούθησε το Ιερό, όχι μόνο δεν έπεσε σε παρακμή αλλά έφτασε και σε μία δεύτερη ακμή τον 2^ο αι. μ.Χ.

Το Αρχαίο Θέατρο

Το Αρχαίο Θέατρο θεωρείται το πιο καλοκτισμένο θέατρο σε όλη την αρχαιότητα για την κομψότητα , την αρμονία στις αναλογίες και την ακουστική. Στο κέντρο του θεάτρου βρίσκεται ο βωμός και από εκεί μια ψιθυριστή φωνή μπορεί να ακουστεί ως την ψηλότερη σειρά. Η ακουστική απαιτεί την πιο δύσκολη τεχνική και μάλιστα στην ύπαιθρο. Από κανένα σημείο δεν εμποδίζεται ο θεατής να παρακολουθεί καλά όσα διαδραματίζονται στη σκηνή. Ο θεατής αντίκρυζε την Επιδαύρεια γη με τα ιερά της κτίρια χωρίς να τον ενοχλεί ο ήλιος.

Στα χρόνια μας το θέατρο έγινε παγκόσμια γνωστό. Από το 1954 κάθε καλοκαίρι διοργανώνεται      «το Φεστιβάλ της Επιδαύρου», στο πλαίσιο του οποίου παίζονται αρχαίες τραγωδίες και κωμωδίες. Πλήθος κόσμου συρρέει από την Ελλάδα και το εξωτερικό για να παρακολουθήσει παραστάσεις απολαμβάνοντας συγχρόνως τη γοητεία της Ιερής Επιδαύρειας γης.

*** Δεσμευόμαστε για εκτενές αφιέρωμα στο αρχαίο θέατρο σε επόμενο τεύχος της εφημερίδας μας.

Πηγές – Βιβλίο Αγγελικής Χαριτωνίδου Επίδαυρος το ιερό του Ασκληπιού και το μουσείο.                     Φωτογραφίες: Κοντογιαννοπούλου Δήμητρα