Από τη Νόνη Βασιλική

Η λέξη «καραγκιόζης» προέρχεται από την τουρκική «kara göz» που σημαίνει «μαυρομάτης» και μεταφορικά «παλιάτσος».

Ο Καραγκιόζης είναι ο βασικός πρωταγωνιστής στο λαϊκό θέατρο σκιών. Είναι φτωχός, ντυμένος με ράκη, κουρέλια, είναι φαλακρός και έχει καμπούρα. Ενσαρκώνει τις κύριες αρετές και τα ελαττώματα του φτωχού λαού, όπως την εξυπνάδα, την καπατσοσύνη και την πονηριά, αλλά και την δουλοπρέπεια, την τεμπελιά και την κουτοπονηριά, που προκαλούν κωμικές καταστάσεις.

Μεταφορικά «καραγκιόζης» καλείται το πρόσωπο που με τις πράξεις του και την εμφάνισή του προκαλεί γελοία εντύπωση και αποτελεί αντικείμενο χλευασμού, κοροϊδίας. Επιπροσθέτως, αυτή η λέξη χρησιμοποιείται μεταφορικά, προκειμένου να γίνει λόγος για άτομο χαμηλού επιπέδου, το οποίο προσπαθεί να φανεί σπουδαίο με τη συμπεριφορά του. Γνωστές είναι και οι ακόλουθες φράσεις: «στον γάμο του καραγκιόζη» (για κάποιον που κάνει κάτι, χωρίς να έχει συγκεκριμένο στόχο), «η παράγκα του Καραγκιόζη» (για σπίτι φτωχό και ακατάστατο, με ετερόκλητα στοιχεία), «ο γάμος του Καραγκιόζη» (για κωμική κατάσταση).

«Καραγκιόζης» καλείται και το ίδιο το λαϊκό θέατρο σκιών, το οποίο πήρε την ονομασία του από τον βασικό ήρωά του και είναι τουρκικής προέλευσης. Ειδικότερα, το θέατρο σκιών έλκει την καταγωγή του από την Ινδία και την Κίνα και μέσω της Τουρκίας ήρθε στην Ελλάδα. Εισήχθη στη χώρα μας κατά τους μετεπαναστατικούς χρόνους, εξελίχθηκε και πήρε ελληνικό χαρακτήρα.

Ο εξελληνισμός του Καραγκιόζη πρέπει να ξεκίνησε από την Ήπειρο στο τέλος του 19^ου αιώνα, όταν οι καραγκιοζοπαίχτες της εποχής παρουσίαζαν την παράσταση με τον Μέγα Αλέξανδρο και το φίδι, συνδέοντας τον Καραγκιόζη με την ελληνική λαϊκή παράδοση. Οι φιγούρες του θεάτρου κατασκευάζονταν αρχικά από τενεκέ, στη συνέχεια από χαρτόνι και έπειτα από δέρμα. Βασικοί ήρωες του Καραγκιόζη είναι το Κολλητήρι, ο Κοπρίτης, ο Mπαρμπα-Γιώργος, ο Χατζηαβάτης, ο Νιόνιος, ο Σταύρακας, ο Μορφονιός, ο Πασάς.

Ένας από τους πρώτους καραγκιοζοπαίκτες ήταν ο Μίμαρος. Το θέατρο σκιών άρχισε να παρακμάζει μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Στα νεότερα χρόνια έγινε προσπάθεια αναβίωσης του θεάτρου σκιών από καραγκιοζοπαίκτες, όπως ο Ευγένιος Σπαθάρης – γνωστό είναι και το ομώνυμο μουσείο θεάτρου σκιών.

Επίσης, γνωστό είναι το μουσείο θεάτρου σκιών Χαρίδημος.

Από τις παραστάσεις του στην ΕΡΤ πολύ γνωστός είναι και ο καραγκιοζοπαίκτης Θανάσης Σπυρόπουλος.

Ακόμη, έχουν ανέβει θεατρικές παραστάσεις Καραγκιόζη με ηθοποιούς, ενώ προσφάτως προβλήθηκε στους ελληνικούς κινηματογράφους και ταινία κινουμένων σχεδίων.

Κάντε κλικ εδώ και φτιάξτε τη δική σας παράσταση Καραγκιόζη.

ΠΗΓΕΣ

1. Μπαμπινιώτης, Γ. (1998). Λεξικό της νέας ελληνικής γλώσσας, Αθήνα: Κέντρο Λεξικολογίας.

2. Πάπυρος Larousse – το παπυράκι (2003). Εικονογραφημένο εγκυκλοπαιδικό λεξικό και πλήρες λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, Αθήνα: Πάπυρος

3. https://www.sansimera.gr/articles/966

4.http://photodentro.edu.gr/aggregator/lo/photodentro-educationalvideo-8522-358

5. http://haridimos.gr/