της Ειρήνης Τσιμούρη
Το πλήρες νόημα του Ιωάννη 13, όπου ο Ιησούς έχει συγκεντρωθεί με τους μαθητές Του για τον Μυστικό Δείπνο, ξεκινά από τον Ιωάννη 12. Σε αυτό το κεφάλαιο, ο Ιωάννης φέρνει όλα όσα έχει γράψει για τον Ιησού μέχρι εκείνο το σημείο σε κορύφωση, δημιουργώντας τη βάση για κεφάλαιο 13.
Σε σύγκριση με τους άλλους συγγραφείς Ευαγγελίων, ο Ιωάννης παρουσιάζει μοναδικά τον Ιησού στα κεφάλαια 2-11 μέσω επτά σημείων που δείχνουν τη δόξα του Ιησού ως αναστημένου Υιού του Θεού. Ο Ιησούς μετατρέπει το νερό σε κρασί και καθαρίζει τον ναό (κεφάλαιο 2), θεραπεύει τον γιο του Ρωμαίου αξιωματούχου (κεφάλαιο 4), τον παράλυτο στη Βηθεσδά (κεφάλαιο 5), ταΐζει τους 5.000 (κεφάλαιο 6), θεραπεύει τον άνδρα που γεννήθηκε τυφλός (κεφάλαιο 9), και τελικά ανασταίνει τον Λάζαρο εκ των νεκρών (κεφάλαιο 11).
Ο σκοπός των σημείων αυτών είναι να αποδείξουν την ταυτότητα του Ιησού και να κάνουν τους ανθρώπους να πιστέψουν σε Αυτόν. Ωστόσο, παρά τα σημάδια Του, στο εδάφιο Ιωάννης 12:37 σημειώνεται με λύπη: «Και μολονότι είχε κάνει τόσα θαύματα μπροστά στα μάτια τους, εκείνοι δεν πίστευαν σ’ αυτόν».
Στο κεφάλαιο 13, λοιπόν, ο Ιησούς τερματίζει τη δημόσια διακονία Του προς τον λαό και εκτελεί μια ιδιωτική διακονία, τις τελευταίες ώρες πριν από τη σταύρωση Του, μόνο για τους μαθητές Του. Συγκεντρώνει αυτούς τους άνδρες που θα αποτελούσαν τη νέα κοινότητα πιστών που τώρα ονομάζουμε εκκλησία. Το πρώτο μάθημα που δίδαξε σε αυτή την κοινότητα ήταν το πλύσιμο των ποδιών.
«Πριν από τη γιορτή του Πάσχα, ξέροντας ο Ιησούς πως ήρθε η καθορισμένη γι’ αυτόν ώρα να φύγει από τούτο τον κόσμο, και να πάει στον Πατέρα, έδειξε την αγάπη του ως το τέλος σ’ αυτούς που, μέσα σ’ αυτόν τον κόσμο τού ανήκαν και τους αγαπούσε. Βρίσκονταν στο δείπνο, κι ο διάβολος είχε βάλει κιόλας στην καρδιά του Ιούδα του Ισκαριώτη, γιου του Σίμωνα, τη σκέψη να παραδώσει τον Ιησού στους εχθρούς του. Ο Ιησούς ήξερε ότι ο Πατέρας τού είχε δώσει απεριόριστη εξουσία, κι ότι από τον Πατέρα ήρθε και στον Πατέρα επιστρέφει. Σηκώνεται, λοιπόν, από το τραπέζι που δειπνούσαν, βγάζει το ιμάτιό του, παίρνει μια πετσέτα και τη ζώνεται· έπειτα βάζει νερό στη λεκάνη κι αρχίζει να πλένει τα πόδια των μαθητών και να τα σκουπίζει με την πετσέτα που είχε ζωστεί» (Κατά Ιωάννην 13: 1-5).
Πολλοί από εμάς έχουμε αναλογιστεί τη σημασία αυτής της εκπληκτικής πράξης του Ιησού. Όχι μόνο είναι εξευτελιστικό το πλύσιμο των ποδιών, αλλά θεωρήθηκε ιδιαίτερα συγκαταβατικό από τους Εβραίους να το κάνουν. Αλλά ο Ιησούς μπαίνει πραγματικά στον ρόλο του πλυσίματος των ποδιών, αφαιρώντας ακόμη και το εξωτερικό Του ένδυμα και βάζοντας μια πετσέτα γύρω του, που μοιάζοντας με δούλο.
Όταν ο ίδιος ο Κύριος έσκυψε σε αυτό το ταπεινό έργο, έμειναν έκπληκτοι και επικράτησε σιωπή. Ο Πέτρος ένιωθε βαθιά άβολα με τον Κύριο να του πλένει τα πόδια και διαμαρτυρήθηκε: «Ποτέ δε θα σ’ αφήσω να μου πλύνεις τα πόδια» (Ιωάννης 13:8α). Τότε ο Ιησούς είπε κάτι που πρέπει να συγκλόνισε περαιτέρω τον Πέτρο: «Αν δεν σε πλύνω, δεν έχεις θέση κοντά μου» (Ιωάννης 13:8β), ωθώντας τον Πέτρο, του οποίου η αγάπη για τον Σωτήρα ήταν γνήσια, να ζητήσει ένα πλήρες πλύσιμο (εδάφιο 9). Κατόπιν ο Ιησούς εξήγησε: «Αυτός που έχει κάνει λουτρό είναι ολόκληρος καθαρός και δεν έχει ανάγκη να πλύνει παρά μόνο τα πόδια του. Εσείς είστε καθαροί, όχι όμως όλοι» (εδάφιο 10). Οι μαθητές είχαν «λουσθεί» και ήταν όλοι «καθαροί» εκτός από έναν—τον Ιούδα, που θα Τον πρόδιδε (εδάφιο 11).
Στην ουσία τους έπλυνε τα πόδια ως παράδειγμα προς μίμηση. Εάν ο Κύριός τους μπορεί να τους υπηρετήσει σκύβοντας χαμηλά για να πλύνει τα πόδια τους, τότε σίγουρα μπορούν να υπηρετήσουν ο ένας τον άλλον με οποιονδήποτε τρόπο. Το πρώτο μάθημα που έχει διδάξει ο Ιησούς στην εκκλησία, επομένως, είναι να υπηρετούμε ταπεινά, με αγάπη και θυσία τους άλλους ανθρώπους.
Όταν διαβάζουμε αυτήν την καταπληκτική ιστορία, είμαστε καθηλωμένοι με τον Ιησού και τον Πέτρο λόγω της έντονης αντίδρασης του Πέτρου. Αλλά ας αναλογιστούμε για μια στιγμή ότι ο Ιησούς όχι μόνο έπλυνε τα πόδια του Πέτρου, αλλά έπλυνε και τα πόδια του Ιούδα, του μαθητή που επρόκειτο να προδώσει τον Υιό του Θεού. Αργότερα εκείνο το βράδυ, θα οδηγούσε τις αρχές του ναού να βρουν τον Ιησού, δίνοντάς τους τη δυνατότητα να συλλάβουν τον Ιησού κρυφά και να τον οδηγήσουν σε δίκη και σταύρωση.
Καθώς ο Ιησούς μοιράζεται τον Μυστικό Δείπνο με τους μαθητές Του και τους πλένει τα πόδια, ο Ιωάννης έχει ήδη υπενθυμίσει στους αναγνώστες του ότι ο Ιούδας είναι ο ελέφαντας στο δωμάτιο. Ο Ιωάννης λέει στην αρχή της περικοπής ότι ο διάβολος είχε βάλει στην καρδιά του Ιούδα τη σκέψη να παραδώσει τον Ιησού στους εχθρούς του (13:2). Επίσης, καθώς ο Ιησούς πλένει τα πόδια του Πέτρου, του λέει: «Εσείς είστε καθαροί, αλλά όχι όλοι» (13:10). Ο Ιωάννης, κοιτάζοντας τώρα πίσω στη σκηνή χρόνια αργότερα, εξηγεί: «Ο Ιησούς ήξερε αυτόν που θα τον προδώσει· γι’ αυτό είπε “δεν είστε όλοι καθαροί”» (13:11).
Τι περνούσε άραγε από το μυαλό του Ιούδα καθώς ο Κύριος γονάτισε μπροστά στα πόδια του και πρόσφερε την υπηρεσία ενός δούλου; Ήξερε ήδη ο Ιούδας ότι ο Ιησούς γνώριζε τι επρόκειτο να κάνει; Αυτό εξαρτάται από τη σειρά πλυσίματος των ποδιών. Ο Ιωάννης λέει στο εδάφιο 6 ότι «ήλθε στον Σίμωνα Πέτρο» αφού είχε αρχίσει να τους πλένει τα πόδια στο εδάφιο 5. Οπότε, είχε ο Ιησούς τη συνομιλία με τον Πέτρο πριν ή αφού έπλυνε τα πόδια του Ιούδα;
Eίτε έτσι είτε αλλιώς, έπρεπε να ήταν μια πολύ άβολη στιγμή για τον Ιούδα όταν άκουσε τον Ιησού να λέει, «Εσείς είστε καθαροί, αλλά όχι όλοι σας», το μόνο που θα μπορούσε να σκεφτεί ο Ιούδας ήταν, ξέρει. Ξέρει, και εξακολουθεί να μου πλένει τα πόδια.
Από την άλλη, τι περνούσε από το μυαλό του Ιησού καθώς έσκυψε πάνω από τα βρώμικα πόδια του Ιούδα του Ισκαριώτη και τα έπλυνε με το νερό και τα σκούπιζε με την πετσέτα; Δεν έπλενε μόνο τα πόδια ενός ανθρώπου με διαβολική καρδιά, που έμελλε να γίνει ο μεγαλύτερος προδότης στην ανθρώπινη ιστορία, αλλά έπλενε τα πόδια ενός από τους μαθητές Του, τον οποίο είχε επιλέξει, τον οποίο είχε διδάξει και ο οποίος τον υπηρετούσε.
Είχε αναθέσει στον Ιούδα και του είχε δώσει εξουσία να κηρύττει στο όνομά Του, όπως είχε κάνει με τους άλλους μαθητές. Ο Ιούδας ήταν εκεί όταν ο Ιησούς ηρέμησε την καταιγίδα και όταν τάισε τους 5.000 και όταν ανέστησε τον Λάζαρο εκ των νεκρών. Και παρόλα αυτά, ο Ιούδας επρόκειτο να δρομολογήσει το γεγονός που θα χρησιμοποιούσε ο Θεός για να επιφέρει τον φρικτό θάνατο του Υιού του μέσω της σταύρωσης.
Ο Ιούδας είναι στο μυαλό του Ιησού όταν προσεύχεται στον κήπο αργότερα εκείνο το βράδυ. Διότι στον Ιωάννη 17:12, ενώ ο Ιησούς προσεύχεται ειδικά για τους μαθητές του, λέει στον Πατέρα: «Όταν ήμουν μαζί τους στον κόσμο, εγώ τους διατηρούσα στην πίστη με τη δύναμη του ονόματός σου. Αυτούς που μου έδωσες τους φύλαξα, και κανένας απ’ αυτούς δε χάθηκε, παρά μόνο ο άνθρωπος της απώλειας, για να εκπληρωθούν τα λόγια της Γραφής».
Έτσι ο Ιησούς γνώριζε τα πάντα για το τι έκανε ο Ιούδας. Και όμως, μας λέει ο Ιωάννης στο εδάφιο 1, αγάπησε «τους δικούς του» μαθητές «μέχρι το τέλος». Και ο «δικός του» περιελάμβανε τον Ιούδα τον Ισκαριώτη. Στην πραγματικότητα, ο Ιησούς απαρνείται τον Ιούδα στο εδάφιο 27, αφού ανακοίνωσε στους μαθητές ότι υπάρχει ένας προδότης ανάμεσά τους. Θα μπορούσε να είχε αφαιρέσει τον Ιούδα από τον Μυστικό Δείπνο νωρίτερα, αν επιθυμούσε. Αντίθετα, ο Ιησούς περιμένει μέχρι να πλύνει τα πόδια του Ιούδα μαζί με τους άλλους μαθητές, σαν να λέει: «Είσαι ακόμα ένας δικός μου. Και ακόμα σ’αγαπώ».
Και ο Ιησούς θα πήγαινε στον σταυρό την επόμενη μέρα και θα έδινε τη ζωή του όχι μόνο για τους έντεκα, αλλά και για τον Ιούδα, τον προδότη Του. Είναι πολύ δύσκολο για εμάς, νομίζω, να φανταστούμε μια τέτοια ανιδιοτελή αγάπη.
Έτσι, η πράξη του Ιησού που έπλυνε τα πόδια των μαθητών απεικόνιζε τον πνευματικό τους καθαρισμό. Ο Ιησούς είναι Αυτός που συγχωρεί. Ο Πέτρος και οι υπόλοιποι είχαν βιώσει την πλήρη κάθαρση της σωτηρίας και δεν χρειάστηκε να λουστούν ξανά με την πνευματική έννοια. Η σωτηρία είναι μια εφάπαξ πράξη δικαίωσης με πίστη. Αυτό που ακολουθεί είναι η δια βίου διαδικασία του αγιασμού: ένα καθημερινό ξέπλυμα του λεκέ της αμαρτίας. Καθώς περπατάμε μέσα στον κόσμο, μέρος της πνευματικής βρωμιάς του κόσμου θα προσκολληθεί πάνω μας, και αυτό πρέπει να ξεπλυθεί — να συγχωρεθεί από τον Χριστό. Ο Πέτρος και οι άλλοι μαθητές – όλοι εκτός από τον Ιούδα, που δεν ανήκε ποτέ στον Χριστό – χρειάζονταν μόνο αυτή τη μικρή κάθαρση.
Αυτόν που δεν είχε γνωρίσει αμαρτία, τον φόρτωσε ο Θεός με όλη την αμαρτία για χάρη μας, για να μπορέσουμε εμείς μέσω εκείνου να βρούμε τη σωτηρία κοντά στο Θεό. (Β” Κορινθίους 5:21). Αλλά, όπως ένας λουσμένος χρειαζόταν να πλένει τα πόδια του περιοδικά, χρειαζόμαστε περιοδικό καθαρισμό από τις συνέπειες της ζωής στη σάρκα σε έναν κόσμο γεμάτο με αμαρτία. Αυτός είναι ο αγιασμός, που γίνεται με τη δύναμη του Αγίου Πνεύματος που ζει μέσα μας, μέσω της «πλύσης του νερού από τον Λόγο» (Εφεσίους 5:26), που δόθηκε προκειμένου ο άνθρωπος να είναι τέλειος και καταρτισμένος για κάθε καλό έργο (Β” Τιμόθεο 3:16-17).
Επιπλέον, όταν ο Ιησούς έπλυνε τα πόδια των μαθητών, τους είπε (και σε εμάς): «Σας έδωσα το παράδειγμα, για να κάνετε κι εσείς όπως έκανα εγώ» (Ιωάννης 13:15). Ως ακόλουθοί Του, πρέπει να Τον μιμούμαστε, υπηρετώντας ο ένας τον άλλον με ταπεινότητα καρδιάς και νου, επιδιώκοντας να οικοδομήσουμε ο ένας τον άλλον με ταπεινοφροσύνη και αγάπη. Μέρος αυτής της ταπεινής υπηρεσίας είναι να συγχωρούμε ο ένας τον άλλον (Κολοσσαείς 3:13). Όταν επιζητούμε την υπεροχή, αμελούμε να υπηρετήσουμε τους άλλους ή αρνούμαστε να συγχωρήσουμε, δυσαρεστούμε τον Κύριο. Το αληθινό μεγαλείο στη βασιλεία Του επιτυγχάνεται από όσους έχουν καρδιά δούλου (Μάρκος 9:35· 10:44) και θα ευλογηθούν πολύ (Ιωάννης 13:17).
Άλλωστε, αν ο Ιησούς, ο Κύριός μας, μπορεί να πλύνει τα πόδια εκείνων που θα απομακρύνονταν από Αυτόν, που θα τον απαρνούνταν, ακόμη και εκείνου που θα τον πρόδιδε, τότε σίγουρα εμείς μπορούμε να πλύνουμε ο ένας τα πόδια του άλλου.
