Από τον Ανδρέα Βαρυπάτη (Β1) και την Αναστασία Μπόγια (Α2)
Από τις 12 έως τις 17 Φεβρουαρίου 2024 ως μέλη της ομάδας Erasmus + του σχολείου μας είχαμε την τύχη να βρεθούμε σε ένα ιστορικό σχολείο, το Α΄ Λύκειο Εθνάρχη Μακαρίου Γ΄ στην Πάφο. Σημείο αναφοράς του σχολείου η αίθουσα του Ευαγόρα Παλληκαρίδη, του νεότερου και τελευταίου απαγχονισθέντα αγωνιστή της ΕΟΚΑ κατά την περίοδο του αγώνα κατά της αγγλικής κατοχής Η προσωπικότητα του και η δράση του μας συγκινούν βαθύτατα! Ίσως γιατί ήταν συνομήλικός μας, ίσως γιατί οι αξίες που τον ενέπνευσαν είναι διαχρονικές!
Ο Ευαγόρας Παλληκαρίδης γεννήθηκε στις 27 Φεβρουαρίου 1938 στην Τσάδα της Πάφου. Από μικρή ηλικία έδειξε αρετές που θα τον χαρακτήριζαν στο υπόλοιπο της ζωής του, όπως τη δύναμη, τις ηγετικές ικανότητες, τη δημιουργικότητα, την φιλοπατρία και τη λογοτεχνική κλίση.
Αφού τελείωσε το Δημοτικό, παρακολούθησε το Ελληνικό Γυμνάσιο Πάφου από το 1950 μέχρι το 1955, και ως τελειόφοιτος το πρώτο τρίμηνο του 1955-1956. Προς το τέλος της τρίτης τάξης του Γυμνασίου, την 1η Ιουνίου 1953, πρωτοστάτησε σε αντιβρετανικές διαδηλώσεις, καθώς κατέβασε την αγγλική σημαία από τον ιστό του σταδίου του Γυμνασίου του, δίνοντας έτσι την ώθηση για τον πρώτο δυναμικό ξεσηκωμό των Ελλήνων της Κύπρου κατά των Βρετανών μετά την εξέγερση του 1931. Αυτή ήταν η πρώτη επαναστατική ενέργειά του, που έθεσε τις βάσεις για την περαιτέρω εξέλιξη του αγώνα του για την ελευθερία.
Τον Απρίλιο του 1955, εντάχθηκε στις τάξεις της ΕΟΚΑ (η Εθνική Οργάνωση Κυπρίων Αγωνιστών ήταν ελληνοκυπριακή, εθνικιστική και αντάρτικη οργάνωση που έδρασε κατά τη χρονική περίοδο 1955-1959 στην Κύπρο, με διακηρυγμένο σκοπό την αυτοδιάθεση της Κύπρου, την απαλλαγή από τη βρετανική αποικιοκρατία και τελικά την Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα) και έπαιξε σημαντικό ρόλο σε διαδηλώσεις, στη διανομή προκηρύξεων, στην αναγραφή συνθημάτων.
Το Νοέμβριο του 1955, κατά τη διάρκεια μαθητικής διαδήλωσης, επιτέθηκε σε δύο Άγγλους στρατιώτες που κακοποιούσαν έναν συμμαθητή του και τον βοήθησε να απελευθερωθεί. Αργότερα συνελήφθη, κατηγορήθηκε και έτσι ορίστηκε να δικαστεί στις 6 Δεκεμβρίου 1955. Επειδή φαινόταν ότι θα τον φυλάκιζαν, αποφάσισε να διαφύγει στα βουνά πριν τη δίκη του και να ενταχθεί στις πρώτες ανταρτικές ομάδες της Πάφου. Στις 16 Δεκεμβρίου, όμως, εκδόθηκε η επικήρυξή του από τους Άγγλους.
Επί έναν περίπου χρόνο, συμμετείχε σε επιθέσεις εναντίον Βρετανών στρατιωτών, αστυνομικών σταθμών και βρετανικών στρατοπέδων. Με θάρρος και γενναιότητα κινδύνευσε πολλές φορές για να προστατεύσει τους «αδερφούς» του, δίνοντας έτσι παράδειγμα αγωνιστικού πνεύματος. Παράλληλα με τη δράση του στον αγώνα, εξακολούθησε να γράφει ποιήματα, τα οποία είχε ξεκινήσει από τα πρώτα του χρόνια ως μαθητής.
Τη νύχτα της 18ης Δεκεμβρίου 1956, κατά τη διάρκεια μεταφοράς όπλων, συνελήφθη από μία βρετανική περίπολο, η οποία ενεργούσε βάσει πληροφοριών που είχε λάβει . Κατά τη σύλληψή του, δήλωσε στους Άγγλους: «Είμαι ο Ευαγόρας Παλληκαρίδης και πολεμώ για την πατρίδα μου». Κατά τη διάρκεια της κράτησής του υπέστη σκληρά σωματικά και ψυχολογικά βασανιστήρια. Στους γονείς του δεν επιτρεπόταν να τον δουν.
Ένα μήνα πριν από τη σύλληψή του, συγκεκριμένα στις 22 Νοεμβρίου 1956, ο Άγγλος Κυβερνήτης της Κύπρου, στρατάρχης Χάρντιγκ, επέβαλε «Νόμο Έκτακτης Ανάγκης», που προέβλεπε τη θανατική ποινή ακόμα και για την κατοχή απλού πυροβόλου όπλου. Στις 5 Ιανουαρίου 1957, ο Παλληκαρίδης κατηγορήθηκε για κατοχή και μεταφορά όπλου και 88 σφαιρών. Έτσι στις 12 Ιανουαρίου μεταφέρθηκε στις Φυλακές της Λευκωσίας.
Η δίκη του έγινε με συνοπτικές διαδικασίες. Κατά τη διάρκεια αυτής, ο Παλληκαρίδης αντιμετώπισε την κατηγορία με θάρρος και δήλωσε: «Γνωρίζω ότι το δικαστήριο θα μου επιβάλει την ποινή του θανάτου. Ό,τι έκαμα, το έκαμα ως Έλλην Κύπριος, ο οποίος αγωνίζεται για την ελευθερία του. Τίποτε άλλο». Η δήλωσή του δεν του άφησε περιθώρια σωτηρίας . Ο δικαστής, ανακοινώνοντας την απόφασή του, είπε: «Ο νόμος προβλέπει μόνο μια ποινή: τον θάνατο. Σε καταδικάζω σε θάνατο». Την επόμενη μέρα της καταδίκης του Παλληκαρίδη, οι μαθητές του Γυμνασίου Πάφου απείχαν από τα μαθήματά τους σε ένδειξη διαμαρτυρίας και έστειλαν τηλεγράφημα στον Τζον Χάρντινγκ, με το οποίο του ζητούσαν να απονεμηθεί χάρη στον Ευαγόρα. Όλος ο κόσμος άρχισε μια προσπάθεια να σώσει τον νεαρό μαθητή. Ο Χάρτινγκ όμως και η βρετανική διπλωματία απέρριψαν την απονομή χάριτος. Με αυτόν τον τρόπο απαγχονίστηκε στα 19 του χρόνια, όντας ο νεότερος και ο τελευταίος από τους Κύπριους αγωνιστές που απαγχονίστηκε από τους Βρετανούς.
Ο τάφος του βρίσκεται στα Φυλακισμένα Μνήματα στη Λευκωσία.
Ο Παλληκαρίδης, παρά την τραγική απόφαση του δικαστηρίου, έδειξε περηφάνεια και ακλόνητη πίστη στον αγώνα του, προσφέροντας ηθική και ψυχική στήριξη στους συντρόφους του και τους συναγωνιστές του. Η δράση του στη σύντομη ζωή του αλλά και η στάση του κατά τη διάρκεια της δίκης τον κατέστησαν σύμβολο και πρότυπο της Κυπριακής νεολαίας. Δικαίως, λοιπόν, μέχρι σήμερα συγκινεί και εμπνέει πολλούς λογοτέχνες στο έργο τους.
Θα πάρω μιαν ανηφοριά θα πάρω μονοπάτια
να βρω τα σκαλοπάτια που παν στη Λευτεριά.
(Οι παραπάνω στίχοι του Ευαγόρα είναι γραμμένοι πάντα στον πίνακα της αίθουσας στην οποία υπήρξε μαθητής στο Α΄Λύκειο Πάφου)
Πηγές:
-Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού, Συμβούλιο Ιστορικής Μνήμης αγώνα ΕΟΚΑ 1955-1959/Γ.Τ.Π. 334/2009-50000
