ΜΕΓΑΛΗ ΕΒΔΟΜΑΔΑ
Μεγάλη Εβδομάδα ή Εβδομάδα των Παθών ονομάζεται η εβδομάδα που ξεκινά από την Μ. Δευτέρα, την επόμενη ημέρα του εορτασμού της Κυριακής των Βαΐων. Ονομάζεται Μεγάλη από την ανάμνηση των γεγονότων που διαδραματίζονται κάθε μία ημέρα της εβδομάδας αυτής, τα οποία θεωρούνται ιδιαίτερα σημαντικά για τη χριστιανική θρησκεία. Αρχίζει το βράδυ της Κυριακής των Βαΐων, οπότε τελείται η Ακολουθία του Νυμφίου, δηλαδή του όρθρου της Μεγάλης Δευτέρας, και τελειώνει το Μεγάλο Σάββατο. Είναι αφιερωμένη στα Άγια Πάθη του Ιησού Χριστού.
«ΜΕΓΑΛΗ ΔΕΥΤΕΡΑ «
Την επόμενη μέρα από την Κυριακή των Βαΐων, η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά τη μνήμη του «Παγκάλου» Ιωσήφ, γιου του Ιακώβ, που αναφέρεται στην Παλαιά Διαθήκη και στην άκαρπη συκιά που την καταράστηκε ο Χριστός και ξεράθηκε. Ο «Πάγκαλος» Ιωσήφ ήταν ο μικρότερος υιός του Ιακώβ, ο οποίος έκανε ενάρετη ζωή και τον ζήλευαν τα αδέρφια του και ήθελαν να τον εκδικηθούν. Έτσι, τον έριξαν σ” ένα λάκκο και χρησιμοποιώντας ένα ματωμένο ρούχο, προσπάθησαν να πείσουν το πατέρα τους ότι τον έφαγε κάποιο θηρίο.
Όμως, όταν είδαν ότι δε μπορούν να εξαπατήσουν τον πατέρα τους, πούλησαν τον Ιωσήφ σε εμπόρους καταλήγοντας στον Φαραώ Πετεφρή, βασιλιά της Αιγύπτου.
Η σύζυγος του Φαραώ κακολόγησε τον Ιωσήφ, αφού αρνήθηκε να υποκύψει στις ερωτικές της προθέσεις, φυλακίζοντάς τον. Ωστόσο, όταν ο Φαραώ είδε ένα παράξενο όνειρο, ο Ιωσήφ του είπε ότι θα έρθουν στη χώρα 7 χρόνια ευφορίας και 7 χρόνια λιμού. Ο Φαραώ ευχαριστήθηκε με την προειδοποίηση του Ιωσήφ, δίνοντάς του αξιώματα. Ο Iωσήφ προστάτευσε τον λαό στα χρόνια του λιμού και μάλιστα προσκάλεσε και τα αδέρφια του.
Παράλληλα, στη λειτουργία της Μεγάλης Δευτέρας περιλαμβάνεται και η ιστορία της άκαρπης συκιάς που την καταράστηκε ο Χριστός και ξεράθηκε. Ο Χριστός περπατώντας στους δρόμους της Ιερουσαλήμ, είδε μια μεγάλη συκιά με καταπράσινο φύλλωμα και την πλησίασε με σκοπό να κόψει ένα σύκο, όμως διαπίστωσε ότι η συκιά δεν είχε καθόλου καρπούς. Τότε ο Ιησούς καταράστηκε την συκιά, ξεραίνοντάς την (καταραμένη ή ξηρανθείσα συκιά). Η άκαρπη συκιά συμβολίζει την Συναγωγή των Εβραίων της εποχής και την ζωή του Ισραηλιτικού λαού που ήταν φαινομενικά ενάρετοι, αλλά πρακτικά άκαρποι από καλά έργα.
Τη Μεγάλη Δευτέρα σε όλη την Ελλάδα ξεκινούν οι ετοιμασίες στα σπίτια για τον εορτασμό του Πάσχα. Στα χωριά, κυρίως, ασπρίζονται ακόμη και τώρα με ασβέστη οι αυλές και οι γλάστρες βάφονται κόκκινες.
» ΜΕΓΑΛΗ ΤΡΙΤΗ»
Τη Μ. Τρίτη η εκκλησία θυμάται την παραβολή των Δέκα παρθένων που συμβολίζει την προνοητικότητα. Πέντε φρόνιμες και πέντε μωρές παρθένες περιμένουν τον Νυμφίο (γαμπρό) να έλθει να παραλάβει τη νύφη. Οι φρόνιμες, που είχαν προνοήσει, φρόντισαν να πάρουν μαζί τους λάδι ώστε να έχουν για να φωτίζουν τα λυχνάρια τους. Δεν ισχύει το ίδιο όμως και για τις μωρές, οι οποίες λόγω της αργοπορίας του Νυμφίου αποκοιμήθηκαν. Έτσι, όταν ακούγεται η φωνή «Ιδού ο Νυμφίος έρχεται», ψάχνουν να βρουν λάδι για να ανάψουν τα σβησμένα λυχνάρια τους, με αποτέλεσμα να μένουν «εκτός νυμφώνος».
Ακόμη διαβάζεται η παραβολή των ταλάντων που συμβολίζει την εργατικότητα και την πίστη στον αφέντη. Ένας κύριος φεύγοντας για ταξίδι, άφησε στους δούλους του κάποια τάλαντα ανάλογα με τις ικανότητές τους. Στον πρώτο 5, στον δεύτερο 2 και στον τρίτο 1. Ο πρώτος δούλος δούλεψε και έβγαλε άλλα 5, ο δεύτερος άλλα 2 και ο τρίτος το έθαψε στη Γη. Μόλις γύρισε ο κύριος ρώτησε τι έκαναν τα τάλαντα. Οι δύο πρώτοι δούλοι του είπαν ότι είχαν διπλασιάσει τα τάλαντα και ο κύριος τους είπε ότι ήταν έμπιστοι και αξιόπιστοι στα λίγα γι’ αυτό θα τους εμπιστευόταν πολλά. Ο τρίτος δούλος του επέστρεψε τα χρήματα και δικαιολογήθηκε λέγοντάς του πως φοβόταν τον κύριό του που ήταν σκληρός και θερίζε απ’ όπου δεν έσπερνε. Ο κύριος του είπε ότι ήταν κακός και οκνηρός δούλος και πως έπρεπε να είχε βάλει τα χρήματά του στην τράπεζα.
Παράλληλα ψάλλεται το Τροπάριο της Κασσιανής, βυζαντινής ποιήτριας (9ος αι. μ.Χ.), που επειδή δεν την επέλεξε για σύζυγό του ο αυτοκράτορας Θεόφιλος, έγινε μοναχή και αφιερώθηκε στη λατρεία του Θεού και στην ποίηση.
Σε κάποιες περιοχές της Ελλάδας, τη Μεγάλη Τρίτη φτιάχνονται τα κουλουράκια και τα τσουρέκια, έθιμο ωστόσο, που συνήθως γίνεται τη Μεγάλη Πέμπτη.
Στη Θάσο αναβιώνει το πανάρχαιο έθιμο «Για βρεξ’ Απρίλη μ’», όπου χορεύονται παραδοσιακοί χοροί.
Στην Ιερισσό της Χαλκιδικής έχουν το έθιμο «Του μαύρου νιου τ’ αλώνι». Μετά την επιμνημόσυνη δέηση και την εκφώνηση του πανηγυρικού, οι γεροντότεροι αρχίζουν τον χορό. Σιγά-σιγά πιάνονται όλοι οι κάτοικοι και συχνά ο χορός έχει μήκος τετρακόσια μέτρα. Τραγουδούν και χορεύουν όλα τα πασχαλινά τραγούδια και τελειώνουν με τον «Καγκέλευτο» χορό, που είναι η αναπαράσταση της σφαγής 400 Ιερισσιωτών από τους Τούρκους, κατά την επανάσταση του 1821. Κατά τη διάρκεια της γιορτής μοιράζεται καφές, που βράζει σε μεγάλο καζάνι «ζωγραφίτικος», τσουρέκια και αυγά.
» ΜΕΓΑΛΗ ΤΕΤΑΡΤΗ»
Η ημέρα είναι αφιερωμένη στην μεταστροφή της πόρνης. Καθώς ο Ιησούς προσκλήθηκε στο σπίτι του Σίμωνος (Φαρισαίος) για δείπνο, μια πόρνη που ήτανε στην πόλη θέλησε να τον δει. Η πόρνη κατέφθασε στο σπίτι κρατώντας ένα αλαβάστρινο δοχείο με μύρο. Προχώρησε προς το μέρος του Ιησού, γονάτισε, κι άρχισε να κλαίει και να οδύρεται γοερά. Η γυναίκα άρχισε να ρίχνει μύρο και να πλένει τα πόδια του Ιησού, σκουπίζοντάς τα με τα μαλλιά της, ενώ τα φιλούσε αδιάκοπα, κλαίγοντας. Αμέσως ο Ιησούς γύρισε προς την γυναίκα και της είπε: «Σου συγχωρούνται οι αμαρτίες σου». Όλοι οι παρευρισκόμενοι άρχισαν να διερωτώνται ποιος είναι αυτός που μπορεί να συγχωρέσει αμαρτίες και ο Χριστός γύρισε ξανά προς την γυναίκα και της είπε: «Η πίστη σου σε έσωσε, πήγαινε στο καλό».
Η παράδοση της Εκκλησίας χρησιμοποιεί το συγκεκριμένο περιστατικό, συγκρίνοντας τη μετάνοια της πόρνης με το ολίσθημα του Ιούδα και παραλληλίζει τις δύο ψυχικές καταστάσεις. Η πόρνη μετανοώντας ελευθερώνεται από την αμαρτία, ενώ ο Ιούδας αιχμαλωτίζεται από τη φιλαργυρία και αποχωρίζεται απ’ το Θεό.
Νωρίς το απόγευμα ψάλλεται η Ακολουθία του Ευχελαίου.
Σε κάποιες περιοχές της Ελλάδας, οι γυναίκες πηγαίνουν στο Μεγάλο Ευχέλαιο έχοντας μαζί τους μια σουπιέρα με αλεύρι. Σε αυτό στερεώνουν τρία κεριά, τα οποία καίνε κατά την τέλεση του Μυστηρίου. Το αλεύρι αυτό το χρησιμοποιούν για να φτιάξουν τα πασχαλινά κουλούρια την επόμενη ημέρα.
Παλιότερα, στην Αθήνα, οι γυναίκες της εκκλησίας πήγαιναν από σπίτι σε σπίτι και μάζευαν αλεύρι, το οποίο ζύμωναν χωρίς προζύμι. Ο παπάς ακουμπούσε πάνω στη ζύμη τον Σταυρό με το Τίμιο Ξύλο και το ζυμάρι φούσκωνε. Αυτό αποτελούσε το προζύμι της χρονιάς.
«ΜΕΓΑΛΗ ΠΕΜΠΤΗ»
Ο Χριστός στο τελευταίο δείπνο με τους μαθητές του, προτού αρχίσουν το φαγητό, βάζει νερό σε μια λεκάνη και πλένει τα πόδια των μαθητών του και ύστερα τα σκουπίζει (Ιερός Νιπτήρας). Τελειώνοντας, τους λέει να αγαπάει και να βοηθάει ο ένας τον άλλον, όπως και Αυτός (αγαπάτε αλλήλους)
Μετά τον Ιερό Νιπτήρα, ο Χριστός και οι μαθητές Του δειπνούν για τελευταία φορά-Μυστικός Δείπνος. Τους λέει πως κάποιος από τους δώδεκα θα τον προδώσει. Οι μαθητές κοιτάζονται απορημένοι μεταξύ τους. Ο Ιωάννης τότε Τον ρωτά ποιος. Ο Χριστός τού απαντά πως θα τον προδώσει αυτός στον οποίο θα δώσει ένα κομμάτι ψωμί αφού το βουτήξει στο πιάτο. Το κομμάτι το έδωσε στον Ιούδα λέγοντάς του να κάνει ό,τι έχει να κάνει γρήγορα. Κατόπιν, πήρε το ψωμί στα χέρια Του, λέγοντας “λάβετε φάγετε”. Το ίδιο έκανε και με το κρασοπότηρο. Ύστερα, ο Ιούδας, μόλις έφαγε τον άρτο, έφυγε και συμφώνησε με τους αρχιερείς να παραδώσει τον Χριστό, για τριάκοντα αργύρια.
Μετά το δείπνο βγήκαν όλοι στο όρος των Ελαιών, όπου ο Χριστός τους δίδαξε για τελευταία φορά και αρχίζει να αγωνιά και να ανυπομονεί. Αναχωρεί μόνος και γονατίζοντας προσεύχεται για πολλή ώρα.
Συμπληρώνοντας την εναγώνια εκείνη προσευχή φτάνει ο Ιούδας με ένοπλους στρατιώτες και πολύ όχλο και, αφού χαιρετάει και φιλάει πονηρά τον δάσκαλό του, τον παραδίδει.
Συλλαμβάνεται λοιπόν ο Ιησούς και τον φέρνουν δέσμιο στους Αρχιερείς Άννα και Καϊάφα. Οι μαθητές σκορπίζονται και ο θερμότερος των άλλων ο Πέτρος τον ακολούθησε ως την αρχιερατική αυλή και αρνείται και αυτός ότι είναι μαθητής Του.
Εν τω μεταξύ ο θείος διδάσκαλος παρουσιάζεται μπροστά στο παράνομο συνέδριο, εξετάζεται για τους μαθητές και τη διδασκαλία Του, εξορκίζεται στο Θεό για να πει εάν Αυτός είναι πράγματι ο Χριστός και, αφού είπε την αλήθεια, κρίνεται ως ένοχος θανάτου, επειδή τάχα βλασφήμησε. Από ‘κει και πέρα τον φτύνουν στο πρόσωπο, τον χτυπάνε, τον εμπαίζουν με κάθε τρόπο κατά τη διάρκεια όλης της νύχτας, ως το πρωί.
Το Θείο Δράμα κορυφώνεται και η υμνογραφία της ημέρας είναι σχετική με τα Πάθη του Χριστού, τη Σταύρωση και το θάνατό Του.
Το βράδυ ψάλλεται στις εκκλησίες ο όρθρος της Μεγάλης Παρασκευής και διαβάζονται τα 12 Ευαγγέλια. Ανάμεσα στο 5ο και το 6ο Ευαγγέλιο ψάλλεται το αντίφωνο «Σήμερον κρεμάται επί ξύλου…» και ο Εσταυρωμένος λιτανεύεται από τους ιερείς. Στις εκκλησίες της Ζακύνθου, η περιφορά του Εσταυρωμένου γίνεται μετά το 11ο Ευαγγέλιο.
Σήμερον κρεμάται επί ξύλου…
Σήμερον κρεμάται επί ξύλου,
ο εν ύδασι την γην κρεμάσας.
Στέφανον εξ ακανθών περιτίθεται,
ο των αγγέλων βασιλεύς.
Ψευδή πορφύραν περιβάλλεται
ο περιβάλλων τον ουρανόν εν νεφέλαις.
Ράπισμα κατεδέξατο,
ο εν Ιορδάνη ελευθερώσας τον Αδάμ.
Ήλοις προσηλώθη,
ο Νυμφίος της Εκκλησίας.
Λόγχη εκεντήθη, ο Υιός της Παρθένου.
Προσκυνούμεν σου τα Πάθη, Χριστέ.
Δείξον ημίν και την ένδοξόν σου Ανάστασιν.
Χρόνης Αηδονίδης – Σημερον Κρεμαται Επι Ξυλου | Official Audio Release
Το κύριο έθιμο της Μεγάλης Πέμπτης είναι το βάψιμο των κόκκινων αυγών και το ζύμωμα των τσουρεκιών. Αυτήν την ημέρα οι νοικοκυρές δεν πλένουν, δεν απλώνουν, ούτε κάνουν άλλες δουλειές στο σπίτι.
Στη Λήμνο, το πρώτο πασχαλινό αυγό είναι της Παναγίας και το τοποθετούν στο εικονοστάσι.
Στη Σίφνο, οι γυναίκες φτιάχνουν τα λεγόμενα «Πουλιά της Λαμπρής», που είναι κουλούρες σε διάφορα σχήματα πουλιών ή ζώων, τα οποία είναι στολισμένα με κόκκινα αυγά.
Στη Δυτική Μακεδονία, οι γυναίκες απλώνουν στο μπαλκόνι κόκκινα πανιά και οι οικογένειες που έχουν πένθος δεν βάφουν τα αυγά κόκκινα, αλλά κάποιο άλλο χρώμα.
Στα Χανιά φτιάχνουν ένα ανθρώπινο ομοίωμα του Ιούδα από ξύλα, τον οποίο περιφέρουν σε όλο το χωριό και τον χτυπούν.
ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΕΡΕΥΝΑΣ -ΣΥΝΤΑΞΗΣ : ΝΑΣΤΟΥ ΜΑΡΙΑ,Β3
Πηγές:
https://el.wikipedia.org/wiki/Μεγάλη_Εβδομάδα
https://www.in.gr/2019/04/24/greece/megali-tetarti-ti-giortazoume-poia-simasia-tis-imeras/
https://www.iefimerida.gr/news/330349/ti-symvolizei-i-megali-deytera
https://www.koinoniaorthodoxias.org/martiria-kai-didaxi/paravoli-twn-talantwn-kyriaki-ist-mathaiou/
https://el.wikipedia.org/wiki/Άγια_Πάθη
