Κατά την εκδρομή μας στην Κωνσταντινούπολη, για να πάρουμε μέρος στο 1o μαθητικό περιβαλλοντικό συνέδριο του Εθνικού Εκπαιδευτικού Δικτύου Δράσης «Κωνσταντινούπολη-Θεσσαλονίκη, μια Εκπαιδευτική Συνύπαρξη-Πολίτες της Πόλης, Έλληνες της Οικουμένης», επισκεφτήκαμε και το Μπλε Τζαμί.
Το Μπλε Τζαμί είναι το τζαμί του σουλτάνου Αχμέτ, που ονομάζεται και Αχμέτ Τζαμί ή Αχμεντιέ Τζαμί. Θεωρείται ένα από τα μεγαλύτερα αριστουργήματα της Ισλαμικής αρχιτεκτονικής. Είναι το μεγαλύτερο και ωραιότερο τζαμί της Κωνσταντινούπολης. Βρίσκεται στην πλατεία Σουλταναχμέτ. Χτίστηκε στη νοτιοδυτική πλευρά του αρχαίου Ιπποδρόμου και είναι κοντά στο Τοπ Καπί, το παλάτι των Σουλτάνων. Είναι απέναντι από την Αγιά Σοφιά.
Ο σουλτάνος Αχμέτ Α΄ διέταξε σε ηλικία μόλις είκοσι χρονών να χτιστεί το τζαμί αυτό επίτηδες απέναντι από την Αγιά Σοφιά και να την ξεπεράσει σε μεγαλείο και επιβλητικότητα. Ήθελε να δείξει ότι οι Οθωμανοί αρχιτέκτονες και μάστορες είναι ικανοί να ξεπεράσουν οτιδήποτε είχαν καταφέρει προγενέστεροι Βυζαντινοί. Λέγεται ότι ο σουλτάνος ήταν τόσο ενθουσιασμένος, που εργάστηκε και ο ίδιος. Όμως, δεν πρόλαβε να το χαρεί, μια και πέθανε έναν χρόνο μετά το τελείωμα του τζαμιού. Έχει ταφεί μέσα στο τζαμί.
Αρχιτέκτονας του Μπλε Τζαμιού, το οποίο χτίστηκε από το 1609 ως το 1616, ήταν ο Σεντεφκιάρ Μεχμέτ Αγάς. Για να φτιάξει το Μπλε Τζαμί αντέγραψε το Σεχζαντέ Τζαμί και μιμήθηκε σε πολλά στοιχεία την Αγιά Σοφιά. Μάλιστα, κορόιδεψε τον σουλτάνο με ένα λογοπαίγνιο για να γλιτώσει το κεφάλι του, επειδή τον παράκουσε. Ο σουλτάνος του ζήτησε να γίνουν οι μιναρέδες του τζαμιού από χρυσό, επειδή όμως δε θα άντεχαν το βάρος και θα έπεφταν, ο αρχιτέκτονας τούς έκανε απλούς και είπε στον σουλτάνο ότι παρανόησε και δεν άκουσε τη λέξη «χρυσός» (altin στα τούρκικα) αλλά τη λέξη «έξι» (alti στα τούρκικα). Το πρόβλημα ήταν ότι έφτιαξε έξι μιναρέδες, όσους είχε η Κάαμπα (ο ιερότερος χώρος του Ισλάμ) στη Μέκκα κι ο σουλτάνος για να μην κατηγορηθεί για αλαζονεία, πλήρωσε και χτίστηκε και ένας έβδομος μιναρές στη Μέκκα.
Την ονομασία του την οφείλει στους Ευρωπαίους , που του έδωσαν το όνομα Μπλε, από την κυριαρχία του μπλε χρώματος στην εσωτερική του διακόσμηση στα άνω τμήματα. Πάντως το μπλε χρώμα δεν υπήρχε αρχικά και στις μέρες μας έχει ξεκινήσει η διαδικασία αφαίρεσής του. Σήμερα δε δίνει ιδιαίτερα την εντύπωση του «μπλε» στους επισκέπτες. Σε εμάς που το επισκεφτήκαμε, φάνηκε αταίριαστο το χρώμα των χαλιών, που ήταν κόκκινο και τραβούσε την προσοχή, και λέγαμε πως θα έπρεπε να είναι μπλε!
Εξωτερικά, βέβαια, βλέπουμε πιο έντονα το μπλε χρώμα στους τρούλους και στους μιναρέδες , που δημιουργεί μια πολλή όμορφη και αρμονική εικόνα.
Το Μπλε Τζαμί αποτελούνταν από ένα ολόκληρο συγκρότημα κτιρίων. Σήμερα από αυτά διατηρούνται το αραστά (αγορά με καταστήματα), το τουρμπέ (το μαυσωλείο του σουλτάνου Αχμέτ) και το καραβανσεράι.
Το κυρίως τζαμί είναι σχεδόν τετράγωνο με διαστάσεις 51μ. x 53μ. και σήμερα έχει τρεις πύλες. Ο κεντρικός τρούλος έχει διάμετρο 33μ. και ύψος 43μ. στο κεντρικό σημείο. Περιτριγυρίζεται από μικρότερους, για να διαμοιράζει το βάρος του και στηρίζεται σε τέσσερις πανύψηλες στήλες.
Στη διακόσμηση του τζαμιού υπάρχουν πάνω από 20.000 χειροποίητα κεραμικά πλακάκια φτιαγμένα στο Ιζνίκ (αρχαία Νίκαια). Στα χαμηλότερα επίπεδα βλέπουμε πάνω από πενήντα διαφορετικά σχέδια σε τουλίπες, ενώ πιο πάνω βλέπουμε σχέδια με λουλούδια, φρούτα και κυπαρίσσια. Πάνω από τα πλακάκια Ιζνίκ τα σχέδια είναι βαμμένα.
Το τζαμί έχει πάνω από διακόσια βιτρώ παράθυρα με ωραία σχέδια που αφήνουν να μπει το φυσικό φως, το οποίο ενισχύεται από τους πολυέλαιους.
Στις διακοσμήσεις υπάρχουν επιγραφές από το κοράνι.
Στο εσωτερικό υπάρχουν το μιχράμπ (η κόγχη προσευχής φτιαγμένη από λεπτοδουλεμένο μάρμαρο), το μινμπέρ (ο άμβωνας, όπου στέκεται ο ιμάμης κατά τη διάρκεια κάποιων προσευχών) και το θεωρείο του σουλτάνου.
Όλο το πάτωμα του τζαμιού είναι στρωμένο με χαλιά, τα οποία έχουν δωρίσει οι πιστοί και τα αντικαθιστούν κάθε φορά που καταστρέφονται από υπερβολική χρήση.
Η κυρίως αυλή είναι σε μέγεθος όσο το ίδιο το τζαμί (64μ. x 72μ.) και περικυκλώνεται από μια στοά με θόλους. Ο προαύλιος χώρος έχει πολλές καμάρες. Είναι εξαίρετη η εξωτερική αρμονία ανάμεσα στον ημισφαιρικό θόλο και στους θολίσκους. Βόρεια της εσωτερικής αυλής υπάρχουν βρύσες, για να πλένονται, και να καθαρίζονται και συμβολικά οι πιστοί μουσουλμάνοι πριν μπουν στο τζαμί για να προσευχηθούν. Στο κέντρο της αυλής υπάρχει ένα εξάγωνο συντριβάνι με έξι κίονες.
Οι τέσσερις μιναρέδες του τζαμιού βρίσκονται στις τέσσερις γωνίες του κτιρίου κι έχουν από τρία μπαλκόνια λεπτεπίλεπτης διακόσμησης, ενώ οι άλλοι δύο βρίσκονται στο προαύλιο και έχουν από δύο τέτοια μπαλκόνια. Παλαιότερα ο μουζίκης ανέβαινε πέντε φορές την ημέρα τη σπειρωτή σκάλα των μιναρέδων, για να καλέσει τους μουσουλμάνους για προσευχή. Σήμερα για τον σκοπό αυτό έχουν τοποθετηθεί στους μιναρέδες μεγάφωνα, για να ακούγεται μακριά και χωρίς κόπο το κάλεσμα αυτό.
Η εξωτερική αυλή έχει πέντε πύλες, από τις οποίες η κύρια είναι αυτή που βλέπει στον Ιππόδρομο. Μάλιστα σ’ αυτήν υπάρχει μια αλυσίδα, που σύμφωνα με την παράδοση ήταν για το άλογο του σουλτάνου, που προχωρούσε από εκεί προς το τζαμί με τα πόδια.
Για να μπει κάποιος στο τζαμί, πρέπει να είσαι ντυμένος ευπρεπώς. Όλοι πρέπει να βγάλουν τα παπούτσια τους, για να διατηρηθούν καθαρά τα χαλιά, αφού οι πιστοί την ώρα που προσεύχονται κάθονται στα γόνατα και ακουμπούν το κεφάλι τους στο χαλί. Οι γυναίκες, μουσουλμάνες και μη, πρέπει να φορούν μαντήλα στο κεφάλι. Η είσοδος είναι δωρεάν.
Πάντως, παρόλο που το Μπλε Τζαμί είναι όμορφο και επιβλητικό, δεν μπόρεσε να ξεπεράσει την Αγιά Σοφιά. Ο Μεχμέτ Αγάς όχι μόνο δεν έφτιαξε κάτι εντελώς καινούριο, αλλά δεν κατάφερε να κάνει και κάτι ανώτερο. Το ύψος του κεντρικού τρούλου της Αγιάς Σοφιάς είναι 56μ. ενώ του Μπλε Τζαμιού 43μ. Και το κυριότερο που δεν κατάφερε, είναι ότι ο τεράστιος τρούλος της Αγιάς Σοφιάς φαίνεται πως δε στηρίζεται κυριολεκτικά πουθενά, ενώ ο τρούλος του Μπλε Τζαμιού στηρίζεται σε τέσσερις μεγάλες και μάλλον «άκομψες», όπως τις έχουν χαρακτηρίσει, κολώνες.
Εμείς που το επισκεφτήκαμε δε δώσαμε σημασία σε όλα αυτά. Μπήκαμε από περιέργεια να δούμε πώς είναι ένα τζαμί. Όμορφο κτίριο με ωραία αυλή, πράγματι ένα εξαιρετικό οικοδόμημα. Αλλά για εμάς ένας ξένος χώρος λατρείας, αυτών που μας πήραν την Πόλη. Μεγάλη εντύπωση και δέος νιώσαμε στη δική μας εκκλησία, την Αγιά Σοφιά. Παρόλο που την έχουν μετατρέψει σε τζαμί, που πληρώσαμε για να μπούμε, που μπορέσαμε να μπούμε μόνο στο επάνω μέρος και που πληγωθήκαμε βλέποντας τη μουσουλμανική καταστροφή του ναού, θαυμάσαμε τον ναό και χαρήκαμε που είδαμε τον χριστιανισμό!
Πηγές κειμένου:
Πηγές εικόνων:
Φωτογραφίες από την εκδρομή μας
Κωνσταντίνος Καραλιόλιος
ΣΤ΄ τάξη
