Στα βορειοδυτικά της αχανούς Κίνας βρίσκεται η πόλη Σιάν, η αρχαία πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας για παραπάνω από χίλια έτη. Παγόδες, πύργοι και τεμένη στόλιζαν την πόλη, ενώ οι δρόμοι της έσφυζαν από εμπορική δραστηριότητα, αφού από εκεί ξεκινούσε ο περίφημος «δρόμος του μεταξιού», που έφτανε ως τη Δύση. Στη Σιάν, μάλιστα, υπάρχει και ένα από τα σημαντικότερα θαύματα του αρχαίου κόσμου, το μαυσωλείο του πρώτου αυτοκράτορα της Κίνας, του Κιν Σιχ Χουάνγκ-τι, το οποίο ανακαλύφθηκε μόλις το 1974, όταν κάποιοι ντόπιοι έσκαβαν την περιοχή ψάχνοντας για νερό. Εικόνες από αυτό λίγο πολύ έχουμε δει όλοι μας, μια και έχει γίνει παγκοσμίως γνωστό για τους 7.000 στρατιώτες από τερακότα, που συνόδευαν τον νεκρό αυτοκράτορα. Πόσα όμως γνωρίζουμε για τα μυστικά που κρύβει;
Η Ιστορία θέλησε ο Κιν Σιχ Χουάνγκ-τι να γίνει ο πρώτος αυτοκράτορας της Κίνας. Καταγόμενος από βασιλική οικογένεια, είχε περάσει δυστυχισμένα παιδικά χρόνια, μια και η κινεζική πολιτεία στην οποία ανήκε ταλανιζόταν από εμφύλιες διαμάχες με άλλες έξι κινεζικές πολιτείες, αλλά κι εκείνες μεταξύ τους. Έτσι, αφού ανέλαβε την εξουσία έβαλε σκοπό της ζωής του να ενώσει την Κίνα υπό τη σκέπη του. Τελικά, χρειάστηκαν μόλις 9 χρόνια (230-221 π.Χ.) για να πετύχει τον στόχο του και να χριστεί απόλυτος μονάρχης με τις διοικητικές και στρατιωτικές εξουσίες συγκεντρωμένες στα χέρια του.
Στη συνέχεια, διέταξε να ενοποιηθεί το νόμισμα της Κίνας, καθώς και οι μονάδες μέτρησης, αλλά και να καθιερωθεί παντού η κινεζική γραφή της πρώην πολιτείας Κιν (απ’ την οποία καταγόταν ο ίδιος). Επιπλέον, τότε κατασκευάστηκαν πολυάριθμοι δρόμοι, ορίστηκαν σύνορα και κατοικήθηκαν νέες περιοχές – αλλαγές που έδωσαν ώθηση στην εμπορική ανάπτυξη της αυτοκρατορίας.
Όσον αφορά την απονομή δικαιοσύνης, θεσπίστηκαν πολλοί νόμοι, που ουσιαστικά διασφάλιζαν την εξουσία του αυτοκράτορα, αλλά ορίστηκε παράλληλα και ένα παράξενο σύστημα αυτοδικίας: Συγκεκριμένα, αφού δημεύτηκαν όλα τα όπλα των πολιτών, επιβλήθηκε σε κάθε ομάδα πέντε νοικοκυριών ή δέκα ενηλίκων, να απονέμουν μεταξύ τους τιμωρίες στην περίπτωση που κάποιος από την ομάδα διέπραττε κάποια προσβολή.
Ακόμη, ο Κιν Σιχ Χουάνγκ-τι ήταν από τους πρώτους εμπρηστές βιβλίων στην Ιστορία – τακτική που ακολουθούν έκτοτε οι μονάρχες. Με το δικαιολογητικό ότι έτσι θα πάτασσε τις αιρέσεις διέταξε το κάψιμο όσων βιβλίων είχαν γραφτεί μέχρι τότε, πλην των βιβλίων ιατρικής, μαντικής και γεωργίας. Έτσι, πέτυχε να «σβήσει» την Ιστορία της Κίνας και να την αρχίσει ξανά… ο ίδιος.
Τόση εξουσία, τόσα χρήματα και τόση δόξα είχε ο αυτοκράτωρ Κιν! Τόσα, που όλοι οι άνθρωποι θα ζήλευαν. Υπήρχε όμως κάτι που φοβόταν πολύ, κάτι που όλοι μας τρέμουμε: το επέκεινα. Και σκεφτόταν τρόπους όλα αυτά τα αγαθά, μα και η ασφάλεια που αυτά προσφέρουν να τον ακολουθήσουν και στην αντίπερα όχθη. Έτσι, όσο ήταν ακόμη εν ζωή διέταξε την κατασκευή του μεγαλόπρεπου μαυσωλείου του, η οποία διήρκεσε από το 247-210 π.Χ. περίπου. Εκεί μέσα, σε 20.000 τετραγωνικά μέτρα, θάφτηκαν σε θέση μάχης 7.000 ιππείς, πεζικάριοι και τοξότες –των οποίων το μέγεθος αγγίζει άλλες φορές τα δυο μέτρα– αλλά και άλογα.
Προκειμένου να κατασκευαστούν αυτά τα αγάλματα, κλήθηκαν οι καλύτεροι τεχνίτες όλης της αυτοκρατορίας κι ο καθένας ακολουθώντας την τεχνοτροπία του έφτιαχνε όσους πιο πολλούς στρατιώτες-φύλακες μπορούσε βάζοντας στο τέλος και την υπογραφή του στο δημιούργημά του. Στόχος των τεχνιτών ήταν να φτιάξουν όσο το δυνατόν πιο αληθοφανή αγάλματα. Έτσι, σήμερα μπορούμε να ξεχωρίσουμε την έκφρασή τους, να εξαγάγουμε συμπεράσματα για τον χαρακτήρα τους, σχεδόν να νιώσουμε την ψυχή τους – άλλωστε, ούτε ένας στρατιώτης δεν είναι όμοιος με κάποιον άλλον, οπότε εικάζουμε πως ίσως και να χρησιμοποιήθηκαν ως μοντέλα οι πραγματικοί στρατιώτες του αυτοκράτορα. Τα ρούχα, τα μαλλιά και τα όπλα τους ήταν όλα ζωγραφισμένα με έντονα χρώματα, που πλέον όμως σβήστηκαν από το πέρασμα του χρόνου.
Το ίδιο το μαυσωλείο ήταν σκεπασμένο κάτω από μια τούμπα ύψους 47 μέτρων και το σχέδιό του αποτελεί στην ουσία μια μινιατούρα της Κίνας. Κάποια ευρήματα συναινούν στο να καταλήξουμε το συμπέρασμα ότι η οροφή του κτηρίου ήταν φαντασμαγορική και στολισμένη με κοσμήματα και μαργαριτάρια που απεικόνιζαν τον έναστρο ουρανό και ότι υπήρχαν μέχρι και απίστευτες μηχανικές κατασκευές στις οποίες κυλούσε αργά, μα εκθαμβωτικά παχύς υδράργυρος σχηματίζοντας ποτάμια, λίμνες και σιντριβάνια. Δυστυχώς, σήμερα μόνο να φανταστούμε μπορούμε το θέαμα, αφού κάποια στιγμή ο τάφος συλήθηκε κι έτσι ο πλούτος περιήλθε στα χέρια των ληστών. Πέρα απ’ αυτό, κάηκε κιόλας με αποτέλεσμα η μανία της φωτιάς να καταστρέψει μεγάλο μέρος του εσωτερικού του μαυσωλείου. Όσο για το ίδιο το σκήνωμα του αυτοκράτορα δεν έχει βρεθεί ως τις μέρες μας, προκαλώντας ερωτηματικά για την τύχη του.
Παρόλ’ αυτά, στο μαυσωλείο βρέθηκαν 17 πλούσιοι βασιλικοί τάφοι, που ανήκουν στα παιδιά του αυτοκράτορα, τα οποία δολοφονήθηκαν από τον επόμενο αυτοκράτορα μετά τον θάνατο του πατέρα τους. Ακόμη, βρέθηκαν και σκελετοί πουλιών και ζώων, διότι ο αυτοκράτορας αγαπούσε πολύ το κυνήγι και η μεταθανάτια κατοικία του έπρεπε να περιλαμβάνει όλα όσα αγαπούσε εκείνος. Όσο για τους δύσμοιρους τους εργάτες και τεχνίτες που εργάστηκαν για την τέλεση του κτίσματος, κι εκείνοι θάφτηκαν εκεί, σε πρόχειρους τάφους. Μερικοί σκελετοί μάλιστα βρίσκονται σε τέτοια θέση που αποδεικνύει –σύμφωνα με τους ειδικούς– ότι θάφτηκαν ζωντανοί κι ότι προσπαθούσαν εναγωνίως να σωθούν.
Αξίζει να σημειώσουμε ότι εκτός από το συγκεκριμένο μαυσωλείο, υπάρχουν δεκάδες ακόμα στην Κίνα, τα οποία περιείχαν στα σπλάχνα τους εξαιρετικά ευρήματα, αποδεικτικά του μεγαλόπρεπου πολιτισμού των Κινέζων. Για παράδειγμα, το 1999 ανακαλύφθηκε το μαυσωλείο του αυτοκράτορα Λιου Κιν, που κατασκευάστηκε μεταξύ του 153-126 π.Χ., και περιλαμβάνει τον τάφο του αυτοκράτορα και της συζύγου του. Ακόμη, υπάρχουν εκεί πάρα πολλοί στρατιώτες από τερακότα οι οποίοι όμως είναι γυμνοί και άοπλοι (πιθανότατα τα ρούχα, τα όπλα και τα μαλλιά τους ήταν από ξύλο και μπορούσαν να ενσωματώνονται ή να αφαιρούνται από τα αγάλματα). Μέχρι και γυναίκες πολεμίστριες, αλλά και τεχνουργήματα που απεικονίζουν πάπιες, γουρούνια, σκυλιά και λύκους σε στάση επίθεσης βρέθηκαν εκεί, αλλά και ένα ταμπλό για το αρχαίο κινεζικό παιχνίδι γκο.
Όπως φαίνεται λοιπόν, οι βασιλικοί τάφοι για τους Κινέζους (αλλά και για όλους τους αρχαίους πολιτισμούς: ας θυμηθούμε δύο από τα θαύματα του αρχαίου κόσμου, το μαυσωλείο του βασιλιά της Καρίας, Μαύσωλου, στην Αλικαρνασσό και την πυραμίδα του Χέοπα στην Αίγυπτο) ήταν κάτι παραπάνω από ιερή υπόθεση. Χάρη στη μεγαλομανία τους και την ακόρεστη επιθυμία τους για αιωνιότητα αυτοί οι βασιλείς έδωσαν εναύσματα στους ανθρώπους να βάλουν σε ενέργεια την επινοητικότητά τους και να ξεπεράσουν τον εαυτό τους. Έδωσαν ώθηση για τη δημιουργία νέων αρχιτεκτονικών κτισμάτων, για την προαγωγή της τέχνης και για την αναγωγή του θανάτου σε πολιτιστικό γεγονός. Και πράγματι, χάρη σε εκείνους τους «τρελούς», τους μεθυσμένους από εξουσία, εμείς σήμερα μελετούμε τους αρχαίους πολιτισμούς, γράφουμε βιβλία, διευρύνουμε τους ορίζοντές μας, ονειρευόμαστε άλλους τύπους ζωής και καθημερινότητας στον ίδιο πλανήτη και προσπαθούμε ή έστω ελπίζουμε πως μια μέρα θα γίνουμε καλύτεροι άνθρωποι – πως μια μέρα οι μελλοντικοί μελετητές δεν θα μας θυμούνται για αγριότητες και για μάταια κατασκευάσματα επίδειξης δύναμης, αλλά για άλλες, ανώτερες αξίες…
Ειρήνη Μαραγκόζη, φιλόλογος
πηγή φωτογραφιών: el.wikipedia.org & www.mixanitouxronou.gr
