Το πορτρέτο του Ντόριαν Γκρέι – Όσκαρ Ουάιλντ
Σε αυτό το άρθρο επιλέγω να μιλήσω για ένα από τα αγαπημένα μου κλασικά βιβλία, Το πορτρέτο του Ντόριαν Γκρέι, του συγγραφέα Όσκαρ Ουάιλντ. Κάθε φορά που σκέφτομαι τι με έκανε να αγαπήσω τη λογοτεχνία, αυτό είναι το βιβλίο που μου έρχεται πρώτο στο μυαλό.
Λίγα λόγια για τον συγγραφέα
Ο Όσκαρ Ουάιλντ γεννήθηκε στις 16 Οκτωβρίου του 1854 στο Δουβλίνο της Ιρλανδίας. Έκανε κλασικές σπουδές στο Κολέγιο Τρίνιτι του Δουβλίνου, τις οποίες συνέχισε με υποτροφία στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. Κυκλοφόρησε την πρώτη του ποιητική συλλογή το 1881 με τον τίτλο Ποιήματα. Το 1884 θα παντρευτεί στο Λονδίνο την Κόνστανς Λόιντ, κόρη ενός συμβούλου της βασίλισσας, και θα αποκτήσουν δύο γιους. Το Πορτρέτο του Ντόριαν Γκρέι είναι το μοναδικό του μυθιστόρημα.
Το 1895 καταδικάστηκε σε δύο χρόνια φυλάκιση και καταναγκαστικά έργα, με την κατηγορία της «ομοφυλοφιλίας». Κατέγραψε τις εμπειρίες του από τη φυλακή στο ποίημα Η μπαλάντα της φυλακής του Ρέντινγκ (1898) και στο βιβλίο που εκδόθηκε μετά τον θάνατό του, με τίτλο De profundis* (1905). Η περίοδος της φυλάκισης επέδρασε αρνητικά στην υγεία του. Αμέσως μετά την αποφυλάκισή του, ο Όσκαρ Ουάιλντ μετακόμισε στη Γαλλία αλλάζοντας το όνομά του σε Σεμπάστιαν Μέλμοθ. Πέθανε στο Παρίσι, στις 30 Νοεμβρίου του 1900.
«Το να ζεις είναι το πιο σπάνιο πράγμα στον κόσμο. Οι περισσότεροι άνθρωποι απλά υπάρχουν» Όσκαρ Ουάιλντ
Υπόθεση του έργου
Ο Ντόριαν Γκρέι είναι ένας αριστοκράτης, πλούσιος και κοσμικός νέος. Διαθέτει μία εκθαμβωτική ομορφιά, ικανή να σαγηνεύει όποιον τον συναναστρέφεται. Έχει όμως, εκτός από την υπέροχη εξωτερική εμφάνιση, και καθαρή ψυχή. Ο Ντόριαν συνειδητοποιεί τη γοητεία που ασκεί στους ανθρώπους, όταν στέκει θαμπωμένος αντικρίζοντας το πορτρέτο του, που το φιλοτέχνησε ένας φημισμένος ζωγράφος και φίλος του, ο Μπάζιλ Χόλγουορντ.
Ενώ παρατηρεί την υπέροχη μορφή του, μια ευχή ανεβαίνει αυθόρμητα στα χείλη του: να μη γεράσει ποτέ και να παραμείνει για πάντα όπως ακριβώς φαίνεται στο πορτρέτο! Πράγματι, καθώς τα χρόνια περνούν, τα σημάδια του χρόνου αποτυπώνονται στο πορτρέτο, ενώ το φυσικό πρόσωπο του Ντόριαν μένει αναλλοίωτο! Εκμεταλλευόμενος το γεγονός αυτό και επηρεαζόμενος από διάφορες συζητήσεις, πείθεται πως το παν είναι η ομορφιά του και τίποτε άλλο δεν έχει σημασία. Έτσι, επιδίδεται σε έκλυτο βίο, κάνοντας ασταμάτητα ανήθικες πράξεις. Τα σημάδια της διαφθοράς στο πρόσωπό του δεν φαίνονται, αποτυπώνονται όμως στο πορτρέτο του, το οποίο έχει μετατραπεί σε έναν αντικατοπτρισμό της ψυχής του που έχει πλέον βεβηλωθεί…
Υποδοχή του έργου από κριτικούς και αναγνώστες
Όταν εκδόθηκε για πρώτη φορά Το πορτρέτο του Ντόριαν Γκρέι το 1890, προκάλεσε θύελλα διαμαρτυριών από τους κριτικούς και από το κοινό. Το μυθιστόρημα του Όσκαρ Ουάιλντ θεωρήθηκε προκλητικό και ανήθικο για τα βικτωριανή κοινωνία. Η προσωπικότητα του ήρωα, ο οποίος τοποθετεί την ηδονή και την εξωτερική εμφάνιση πάνω από κάθε πνευματική αξία, σκανδάλισε τα ήθη της εποχής. Δέχτηκε αρνητικές -έως και προσβλητικές- κριτικές.
Ο συγγραφέας από τη μεριά του, υπεραμύνθηκε του έργου του, αλλά προκειμένου να επανεκδοθεί την επόμενη χρονιά, αναγκάστηκε, δυστυχώς, να αυτολογοκριθεί. Αφαίρεσε ολόκληρες παραγράφους και οτιδήποτε άλλο είχε θεωρηθεί προκλητικό, μείωσε τις ερωτικές αναφορές και προσέθεσε νέο υλικό. Σήμερα κυκλοφορούν και οι δύο εκδόσεις του βιβλίου.
Από την πρώτη του έκδοση μέχρι και σήμερα, το μυθιστόρημα έχει γνωρίσει μεγάλη επιτυχία και έχει επηρεάσει πολύ το κοινό. Εξάλλου, δεν είναι λίγες οι φορές που έχει μεταφερθεί τόσο στο θέατρο, όσο και στην μεγάλη οθόνη.
Η προσωπική μου άποψη για το έργο
Ακόμη κι αν έχουν περάσει 132 χρόνια από την πρώτη του έκδοση, Το πορτρέτο του Ντόριαν Γκρέι παραμένει ένα από τα βιβλία που καθένας μας μπορεί να διαβάσει και να διδαχθεί από αυτό. Η ιστορία αυτή παραμένει το σύμβολο του άπιαστου ονείρου της αιώνιας νεότητας αλλά και της απατηλής, άφθαρτης ομορφιάς, που δυστυχώς είναι πάντα επίκαιρη. Το βιβλίο αυτό είναι ένα μάθημα, στο οποίο βλέπουμε μέχρι που μπορεί να φτάσει κανείς, αλλά και πόσο μπορεί να αντέξει ακόμη και τον ίδιο του τον εαυτό…
Η γραφή του Όσκαρ Ουάιλντ είναι εξαιρετική. Μέσα από μακροσκελείς μονολόγους, ο αναγνώστης μαθαίνει τις απόψεις των χαρακτήρων αλλά και τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους. Χρησιμοποιεί πολλά σχήματα λόγου, όπως μεταφορές και προσωποποιήσεις που καθιστούν την ανάγνωση του έργου ευχάριστη και προσιτή. Με τις αναλυτικές περιγραφές των σπιτιών και των τοπίων, δίνεται η ευκαιρία στον αναγνώστη να σχηματίσει μια ολοκληρωμένη εικόνα για το περιβάλλον μέσα στο οποίο βρίσκονται οι ήρωες. Επιπλέον, μαθαίνουμε και πολλά στοιχεία για την εποχή στην οποία γράφτηκε το έργο, όσον αφορά στο κοινωνικό περιβάλλον και τις συμπεριφορές των ανθρώπων.
Ο συγγραφέας έχει δημιουργήσει άριστα δομημένους χαρακτήρες. Ο αναγνώστης βρίσκεται μπροστά στις εσωτερικές διακυμάνσεις των ηρώων κι έτσι μπορεί να ταυτιστεί ή να ανακαλύψει πως έχει εντελώς διαφορετικές απόψεις με εκείνους. Για εμένα, ο Ντόριαν Γκρέι είναι αναμφισβήτητα είναι ένας από τους πιο ενδιαφέροντες χαρακτήρες, καθώς βλέπουμε πως ένας άνθρωπος -που θα μπορούσε να είναι ο καθένας από εμάς- μπορεί να θυσιάσει ό,τι πολυτιμότερο έχει στον βωμό της νεότητας και της ομορφιάς…
Αντί επιλόγου
Το βιβλίο αυτό είναι ένα από τα αγαπημένα μου, διότι διδάσκει πολλά για τη ματαιοδοξία του ανθρώπου και την εμμονή με την αιώνια ομορφιά, ενώ περνάει το μήνυμα πως αυτό που πραγματικά μετράει είναι ο εσωτερικός κόσμος του ανθρώπου και όχι το εξωτερικό κέλυφος…
*de profundis: εκ βαθέων (εξομολόγηση)
Απόσπασμα από το βιβλίο:
« Ναι αλλά ο πίνακας; Τι θα έλεγε γι’ αυτό; Κρατούσε το μυστικό της ζωής του και αφηγούνταν την ιστορία του. Του είχε μάθει να αγαπά την ομορφιά του. Θα του μάθαινε άραγε να απεχθάνεται την ψυχή του; Θα τον ξανακοίταζε ποτέ;
Όχι. Ήταν μόνο μια παραίσθηση που είχαν προκαλέσει οι ταραγμένες του αισθήσεις. Η φρικτή νύχτα που είχε περάσει, είχε αφήσει φαντάσματα πίσω της. Ξαφνικά είχε πέσει πάνω στον εγκέφαλό του εκείνη η μικρή κόκκινη κηλίδα που τρελαίνει τους ανθρώπους.
Το πορτρέτο είχε αλλάξει. Κι όμως, τον κοίταζε με το ωραίο, φθαρμένο πρόσωπό του και το γεμάτο σκληρότητα χαμόγελο. Τα ανοιχτόχρωμα μαλλιά του γυάλιζαν στο πρωινό ηλιόφως. Τα γαλάζια μάτια του αντάμωσαν τα δικά του. Ένα αίσθημα απέραντου οίκτου τον πλημμύρισε, όχι για τον εαυτό του, αλλά για την ζωγραφιά του. Είχε ήδη αλλοιωθεί και θα αλλοιωνόταν κι άλλο. Το χρυσαφί της θα γινόταν γκρίζο. Τα λευκά και γαλάζια ρόδα της θα μαραίνονταν. Για κάθε αμάρτημα που διέπραττε, μια κηλίδα θα σημάδευε και θα κατέστρεφε την ομορφιά της… »
Εβελίνα Κουτάντζη
Ατόφια λογοτεχνία. Κλασικό και διαχρονικό έργο που δεν πρέπει να λείπει από καμιά βιβλιοθήκη. Πολύ ωραία προσέγγιση, Εβελίνα, και στην αισθητική και στην ουσία του έργου! Μπράβο!
Μπράβο Εβελίνα! Κατάφερες να αναδείξεις την ουσία και τη διαχρονικότητα του έργου σε μια εποχή που χαρακτηρίζεται από ναρκισσισμό, τάση για αυτοπροβολή και εμμονή στην “εικόνα”.
Είχα παρακολουθήσει πριν μερικά χρόνια μια πολύ ενδιαφέρουσα σκηνική μεταφορά του συγκεκριμένου μυθιστορήματος από μια ερασιτεχνική ομάδα σύγχρονου χορού.