Στον μακρύ κατάλογο των ανεκτίμητων ελληνικών αρχαιοτήτων, ήρθαν να προστεθούν τον τελευταίο καιρό τα μοναδικά ευρήματα από τον αρχαιολογικό χώρο της Αμφίπολης. Αναπόφευκτα όμως ξεκίνησαν και οι συζητήσεις για τα νέα μυστήρια που προέκυψαν από το άνοιγμα των ταφικών θαλάμων. Η αλήθεια είναι πως οι αρχαίοι μας πρόγονοι άφησαν πίσω τους, εκτός από χαρακτηριστικά δείγματα καλαισθησίας και πνευματικής προόδου και ένα πέπλο μυστηρίου σχετικά με την αλήθεια πίσω από τους μύθους τους. Ένας από τους ομορφότερους είναι και αυτός του Χρυσόμαλλου Δέρατος, η ιστορία δηλαδή του Ιάσονα που μέσα από περιπέτειες και περιπλανήσεις σε άγνωστους για την εποχή τόπους προσπαθεί να ανακτήσει τον θρόνο που αδίκως στερήθηκε. Μήπως όμως σε όλο αυτό το υπέροχο παραμύθι υπάρχουν και ψήγματα αλήθειας που αγνοούμε;

Η απάντηση είναι θετική. Μετά από έρευνες οι μελετητές κατέληξαν στην υπόθεση ότι η ιστορία του Ιάσονα δεν ήταν απλώς ένας μύθος. Οι υποστηρικτές αυτής της θεωρίας αντιμετωπίζουν το Χρυσόμαλλο Δέρας ως συμβολισμό, πίσω από τον οποίο κρύβονται οι επιδιώξεις των ανθρώπων της εποχής για πλούτο και δύναμη. Έτσι πολλοί είναι αυτοί που θεωρούν ότι η Αργοναυτική Εκστρατεία, ήταν στην πραγματικότητα μία πρωτοβουλία των Ελλήνων για εύρεση πρώτων υλών, πολύτιμων μετάλλων και  νέων αγορών για τα εμπορεύματά τους. Εξάλλου στα αρχαία κείμενα η Κολχίδα περιγράφεται ως ένας τόπος πλούσιος και πολλά υποσχόμενος για όσους είχαν το θάρρος να τον εξερευνήσουν.

Ωστόσο έχουν διατυπωθεί και άλλες θεωρίες για την φύση του Δέρατος. Οι Ρωμαίοι συγγραφείς Μάρκος Πόρκιος Κάτων και Μάρκος Τερέντιος πίστευαν πως στην πραγματικότητα το χρυσόμαλλο δέρας συμβόλιζε την βασιλική εξουσία· μετέφερε δυο βασιλόπουλα σε μία ξένη χώρα, κρατήθηκε ως τρόπαιο για πολλά χρόνια από έναν βασιλιά έως ότου κλαπεί από έναν πρίγκιπα που ήθελε να αποκατασταθεί στον θρόνο του. Άλλοι πάλι θεωρούσαν πως το Δέρας αποτελούσε σύμβολο συγκεντρωμένων γνώσεων αλχημείας. Καθώς μας είναι γνωστή η εμμονή των παλαιών για μετατροπή μολυβιού σε χρυσό, συμπεραίνουμε πως ήταν πολύ πιθανό να υπήρχαν και στον αρχαίο ελληνικό χώρο άνθρωποι που μοιράζονταν τις ίδιες επιδιώξεις. Τέλος, κάποιοι πιο πραγματιστές βλέπουν στη χρυσή αυτή προβιά, κτηνοτροφικούς και γεωργικούς  σκοπούς. Νέες ράτσες ασιατικών αιγοπροβάτων ή απέραντοι σιτοβολώνες ενδέχεται να αποτελούσαν το «Χρυσόμαλλο Δέρας»των ανθρώπων τις εποχής.

Μία θεωρία όμως που έκανε την εμφάνισή της τα τελευταία χρόνια έρχεται να αναιρέσει τα όσα αναφέρθηκαν περί συμβολισμών. Σύμφωνα με αυτήν την υπόθεση, το Χρυσόμαλλο Δέρας αναφέρεται σε πραγματικές χρυσόμαλλες προβιές. Ήταν γνωστό ήδη από την αρχαιότητα ότι η περιοχή της Κολχίδος ήταν πλούσια σε χρυσό και άλλα πολύτιμα μέταλλα. Περιηγητές, λοιπόν, του 19ου αιώνα παρατήρησαν πως οι κάτοικοι της περιοχής αυτής χρησιμοποιούσαν τα δέρματα των προβάτων για να παγιδεύουν τα ψήγματα χρυσού από τα ποτάμια και μετά τα αφήναν να στεγνώσουν στον ήλιο. Στην συνέχεια χτύπαγαν τις προβιές και μάζευαν τον χρυσό που ξεκολλούσε από αυτές.

Πολλοί θα πούνε πως οι παραπάνω θεωρίες ευτελίζουν τον μύθο, ο οποίος έχει να κάνει με ηρωικές αναζητήσεις και παρουσιάζουν τους Αργοναύτες ως τυχοδιώκτες. Ωστόσο πρέπει να αναλογιστούμε πως οι εξερευνητές αυτοί, ανεξάρτητα από το αν ήταν τυχοδιώκτες ή όχι, σάλπαραν σε εντελώς άγνωστες για τον Ελληνισμό θάλασσες χρησιμοποιώντας τα μέσα ενός πολιτισμού που είχε μόλις βγει από την προϊστορία. Αυτό από μόνο του αξίζει πολλά…

Δημήτρης Λολίτσας