Ο Βουβός Κινηματογράφος
Ο κινηματογράφος ως οπτικοακουστική μορφή προβολής ιδεών δεν γεννήθηκε με το πρόσωπο που γνωρίζουμε σήμερα. Στην πορεία εξέλιξής του, από το 1895 ως σήμερα, κέρδισε δύο από τα χαρακτηριστικά στοιχεία του, το χρώμα και τον συγχρονισμένο ηχογραφημένο ήχο.
Όμως η πρωταρχική του όψη, εκείνη που καλλιέργησε τη σύγχρονη, είναι βυθισμένη στη σιωπή από τα μέσα του 1890 έως και τα τέλη του 1920.
Η σιωπηλή περίοδος, λοιπόν, ταυτίζεται με την ανάδυση της νέας αυτής τέχνης.
Η εποχή αυτή ξεκινάει με την καινοτόμο εφεύρεση των αδερφών Lumière, οι οποίοι συστήνοντας στον κόσμο για πρώτη φορά το “Cinématographe”, μια μηχανή λήψης, εκτύπωσης και προβολής του φιλμ, έστρεψαν τα βλέμματα της ανθρωπότητας για πρώτη φορά στη μεγάλη οθόνη. Από τότε, οι θεατές παραμένουν καθηλωμένοι στο μεγαλείο αυτής της τόσο αληθινής μα και απατηλής εμπειρίας.
Ο βουβός κινηματογράφος θεωρείται πρωτοπόρος ως προς δύο ζητήματα. Αρχικά, η ενσάρκωση εννοιών και η εμφάνιση κινημάτων (Κλασικό Χόλυγουντ, Γαλλικός Ιμπρεσιονισμός, Γερμανικός Εξπρεσιονισμός, κ.ά.) ξεκινούν να θεμελιώνουν τον πολύπλευρο χαρακτήρα του κινηματογράφου. Επιπλέον, από την οπτική γωνία της τεχνικής, τα βασικότερα είδη λήψεων, τα οποία χρησιμοποιούνται και σήμερα, ξεκίνησαν να κυριαρχούν.
Ωστόσο, αξίζει να αναφερθεί πως ορισμένα χωρία αφήγησης αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της ταινίας και η απουσία τους ενδεχομένως να δημιουργούσε σύγχυση στον θεατή. Επομένως, οι λεγόμενοι “inter-titles”, γραφικά στοιχεία με εξηγήσεις ή αφηρημένες διακοσμήσεις που σχολιάζουν την εξέλιξη των γεγονότων, αναλαμβάνουν τον ρόλο της αφήγησης.
Υποκριτική τέχνη
Είναι εύκολα κατανοητό πως η έλλειψη του διαλόγου από τις σκηνές, ωθούσε τους ηθοποιούς να πουν με τις εκφράσεις τους ό,τι θα έλεγαν με τα λόγια.
Το κενό που είχε αφήσει αυτή η σιωπή, θα έπρεπε οπωσδήποτε να καλυφθεί από τις δεξιότητες των πρωταγωνιστών.
Έντονες εκφράσεις του προσώπου, ξεκάθαρη γλώσσα του σώματος, φανερές αντιδράσεις, πλημμυρίζουν τις σκηνές, θυμίζοντας θεατρική παράσταση. Ο νατουραλισμός υιοθετήθηκε από την αμερικανική οθόνη στα μέσα του 1920.
Θα ήταν αδύνατο να κάνουμε λόγο για βουβό κινηματογράφο, χωρίς να αναφερθούμε στην πιο κερδοφόρα βουβή ταινία των ΗΠΑ, The Birth Of a Nation, η οποία συγκέντρωσε το σύνολο των $10.000.000 στα ταμεία της εποχής. Ο δημιουργός της, D. W. Griffith χάρισε το 1915 στο αμερικανικό κοινό το σπουδαιότερο από τα έργα του, επιλέγοντας να θίξει το αμφιλεγόμενο κοινωνικό ζήτημα του ρατσισμού και προκαλώντας κάθε είδους αντιδράσεις.
Βασισμένο στο μυθιστόρημα του Thomas Dixon Jr., “The Clansman”, το τρίωρο επαναστατικής κινηματογραφικής επινοητικότητας απεικονίζει την άρνηση απέναντι στην ανάμιξη των φυλών με ένα ευρύ φάσμα μακρινών και κοντινών πλάνων.
Η Μουσική
Μελωδίες ντύνουν αρμονικά το οπτικό υλικό με ζωντανή συνοδεία μουσικής κατά τη διάρκεια προβολής. Η κλασική εξήγηση για τη χρήση μουσικής είναι πρακτική: η μουσική “έπνιγε” τον θόρυβο του προβολέα, καθώς και τις ομιλίες του κοινού. Παρ’ όλα αυτά, η μουσική παρέμενε ακόμα και όταν ο προβολέας και το κοινό ησύχαζαν.
Σταδιακά, εξελίχθηκε σε ένα πραγματικά αναγκαίο μέρος της κινηματογραφικής πραγματικότητας, ώστε ούτε ο ερχομός του μηχανικά ηχογραφημένου ήχου δεν μπορούσε να την αντικαταστήσει. Ο βαθύτερος σκοπός αξιοποίησης της μουσικής δεν ήταν παρά να χρωματίσει με την παρουσία μουσικών το ασπρόμαυρο και να αποσπάσει την προσοχή του κοινού από την έλλειψη φυσικότητας του μέσου.
Μυρτώ Λιάκου
