Το Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης ιδρύθηκε το 1912, ενώ το κτίριο στο οποίο στεγάζεται σήμερα εγκαινιάστηκε το 1962.

Τα εκθέματα που φιλοξενεί προέρχονται από ανασκαφές που έχουν γίνει στην Θεσσαλονίκη, καθώς όμως και στην ευρύτερη περιοχή της Μακεδονίας. Τον Ιούνιο του 1980 εγκαινιάστηκε μια νέα πτέρυγα ώστε να «στεγάσουν» τα ευρήματα των ανασκαφών της δεκαετίας του 1970 στους Βασιλικούς Τάφους της Βεργίνας με την έκθεση οι «Θησαυροί της Βεργίνας». Το 1982 οργανώθηκε μια νέα έκθεση, η οποία φιλοξενούσε τάφους από τη Σίνδο. Το 1996, πραγματοποιήθηκε η πρώτη εκτεταμένη έκθεση για την προϊστορική Μακεδονία στον στο καινούργιο κτήριο του Βογιατζή του 1980. Τον Ιούνιο του 1998, μετά από τη μεταφορά  των ευρημάτων των Αιγών από το Μουσείο στη Βεργίνα, οργανώθηκε στο Μουσείο έκθεση με θέμα ο «Χρυσός των Μακεδόνων» εφόσον από το μουσείο έλειπαν βασιλικά κτερίσματα. Μέσα σε τέσσερεις θεματικές ενότητες, καλύπτονται δραστηριότητες που συνδέονται με το χρυσό και δίνεται η εικόνα του πολιτισμού των Μακεδόνων από τον 6ο αι. μέχρι την υποταγή της Μακεδονίας στους Ρωμαίους το 168 μ. Χ. Στο Μουσείο, επίσης, φιλοξενούνται ευρήματα από διάφορες ανασκαφές σε οικόπεδα της πόλης, αλλά και σε αρχαιολογικούς χώρους. Ειδικότερα, ευρήματα από τη δραστηριότητα της ΙΣΤ” εφορίας αρχαιοτήτων, η οποία καλύπτει τους νομούς Θεσσαλονίκης, Κιλκίς, Πιερίας και Χαλκιδικής. Επίσης, στο μουσείο παρουσιάζεται η προϊστορική συλλογή η οποία δείχνει στον επισκέπτη μια διαχρονική εικόνα της πολιτισμικής εξέλιξης όχι μόνο στη Θεσσαλονίκη αλλά και ευρύτερα σε ολόκληρη την περιοχή της Κεντρικής Μακεδονίας.

Μετά από μία τετραετή περίοδο εργασιών με σκοπό την αναδιοργάνωση των χώρων έκθεσης, αποθήκευσης, συντήρησης και διοίκησης, το Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης άνοιξε ξανά τις πύλες του στο κοινό, τον Σεπτέμβριο του 2006.

• Μόνιμες εκθέσεις:

Στο μουσείο, οι βασικές ενότητες που συνθέτουν την εκθεσιακή του πρόταση είναι επτά:

1. Η Προϊστορική Μακεδονία

2. Η Προς τη γένεση των πόλεων

3. Η Μακεδονία από τον 7ο αι. π. Χ. έως την ύστερη αρχαιότητα

4. Θεσσαλονίκη, Μακεδονίας μητρόπολις

5. Ο χρυσός των Μακεδόνων

6. Αγρός-Οικία-Κήπος-Τόπος

7. Μακεδονία: από τις ψηφίδες στα pixels

• Μερικά αξιοσημείωτα εκθέματα:

1. Το Άγαλμα του Αρποκράτη (τέλη 2ου αιώνα π. Χ.)

2. Το κεφάλι του Σεράπιδος (2ος αιώνας π. Χ.)

3. Ο Κρατήρας του Δερβενίου (330 π. Χ.)

4. Μαρμάρινη θύρα από τον Μακεδονικό Τάφο της Αγίας Παρασκευής

5. Χρυσά διαδήματα, χρυσά δισκάρια και χρυσά κεφάλια Μέδουσας (350 – 325 π. Χ.)