Κρυμμένοι πίσω από οθόνες
«Γδύστε οποιονδήποτε, γδύστε τα κορίτσια δωρεάν». Αυτό ήταν το σλόγκαν της εφαρμογής η οποία με τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης επιτρέπει στους χρήστες να βγάλουν τα ρούχα από οποιονδήποτε τυχόν εμφανίζεται στη συλλογή φωτογραφιών του κινητού τους. Μια εφαρμογή που χρησιμοποιήθηκε πριν από λίγους μήνες από δεκατριάχρονους μαθητές στη Ναύπακτο οι οποίοι διέδιδαν γυμνές φωτογραφίες συμμαθητριών τους.
Bέβαια, όπως οποιαδήποτε άλλη είδηση, έτσι κι αυτή ήρθε σαν τσουνάμι και παρέσυρε την ελληνική επικαιρότητα -εφημερίδες, περιοδικά, δελτία ειδήσεων, ηλεκτρονικές ιστοσελίδες- σύντομα όμως επισκιάστηκε από την ατέρμονη ροή των γεγονότων και τελικά εξαφανίστηκε. Την είδαμε αλλά την ξεχάσαμε. Μιλάμε όμως για μια απλή χιονοθύελλα ή για χιονοστιβάδα που θα καταστρέψει τα πάντα στο πέρασμά της;
Στον 21ο αιώνα, μια εποχή κατά την οποία οι τεχνολογικές εξελίξεις λαμβάνουν χώρα με την ταχύτητα του φωτός, η AI (Artificial Intelligence) αποτελεί μία από τις πολλές καινοτομίες. Γιατί όμως ξεχωρίζει τόσο πολύ ανάμεσα σε τόσα τεχνολογικά επιτεύγματα και γιατί αποκαλείται η κινητήριος δύναμη του σύγχρονου κόσμου; Τεχνητή νοημοσύνη είναι η «νοημοσύνη» των μηχανών ή του λογισμικού, σε αντίθεση με τη νόηση των ανθρώπων. Επινόηση του ανθρώπου για την ικανοποίηση οποιασδήποτε επιθυμίας του. Από την εφαρμογή της στην ιατρική, στη ρομποτική αλλά και ως μηχανής αναζήτησης για την «προπαρασκευασμένη» συγγραφή ενός κειμένου κάποιου απεγνωσμένου μαθητή λυκείου, η ΑΙ θα μπορούσαμε να πούμε ότι αποτελεί κάτι σαν από μηχανής Θεό για τον σύγχρονο άνθρωπο. Κάνουμε λόγο όμως για έναν Θεό ή για έναν χείμαρρο ο οποίος είναι έτοιμος να παρασύρει τα πάντα στο πέρασμά του αν πέσει στα λάθος χέρια;
Αν και ήρθε στην επικαιρότητα προσφάτως, η χρήση της τεχνητής νοημοσύνης για την αναπαραγωγή ακατάλληλου υλικού δεν αποτελεί καινούργιο φαινόμενο. Από το 2017 γίνεται ήδη λόγος για το «deepfake» που παραπέμπει στη χρήση αλγορίθμων για τη δημιουργία πορνογραφικού υλικού. Δύο χρόνια αργότερα, το 2019, δημιουργείται η πρώτη εφαρμογή η οποία προσφέρει «απλόχερα» στους χρήστες της τη δυνατότητα να αφαιρέσουν τα ρούχα από οποιοδήποτε εικονιζόμενο πρόσωπο. Ο καθένας, ανεξαρτήτως ηλικίας, φύλου, εθνικότητας μπορούσε πίσω από την ασφάλεια της οθόνης του να πατήσει παθητικά το δάχτυλό του πάνω σε αυτή και αφού καταθέσει ένα «αξιοσέβαστο» ποσό στους «αξιοθαύμαστους» δημιουργούς της εφαρμογής, να λάβει και το επιθυμητό προϊόν. Μερικές φωτογραφίες που εξασφαλίζουν ένα ηδονικό αποτέλεσμα το οποίο συνεπάγεται την πτώση σε μία σπείρα οδύνης.
Στην εποχή όπου το ανθρώπινο σώμα αποτελεί αντικείμενο προς πώληση δεν θα έπρεπε να μας εκπλήσσει η συμπεριφορά των δύο ανήλικων μαθητών. Το διαδίκτυο αποτελεί πλέον έναν χώρο όπου ο καθένας μπορεί να βρει οποιαδήποτε πληροφορία επιθυμεί είτε αυτή αφορά την παγκόσμια βιβλιογραφία, είτε ιστοσελίδες ακατάλληλου περιεχομένου. Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο και η πράξη τους δεν μπορεί να θεωρηθεί πρωτόγνωρη. Από το 2019 είχε γίνει καταγγελία από γυναίκα στην Ισπανία, επεξεργασμένες φωτογραφίες της οποίας είχαν διαρρεύσει απεικονίζοντάς την χωρίς ρούχα ως αποτέλεσμα της χρήσης μιας κακόβουλης εφαρμογής, παρόμοιας με εκείνη που χρησιμοποίησαν οι δύο μαθητές.
Ποια είναι όμως τα βαθύτερα αίτια αυτής της ενέργειας; Το γυναικείο φύλο που εξακολουθεί να αποτελεί κινούμενο στόχο ανθρώπων οι οποίοι επιχειρούν να το υποβαθμίζουν και να το μεταχειρίζονται ως αντικείμενο δέχεται συνεχώς τα πυρά της κοινωνίας με πληθώρα απρεπών συμπεριφορών και εγκλημάτων εις βάρος του. Η σύγχρονη γυναίκα, αν και χειραφετημένη, αντιμετωπίζεται ακόμη και σήμερα ως ένα αντικείμενο, ένα μεταλλικό τρόπαιο, μοναδικός σκοπός του οποίου είναι να τέρπει τα αδηφάγα μάτια ανδρών. Κι όταν εκείνη δεν δέχεται να χρησιμοποιηθεί ως ένα άβουλο και άψυχο ον, χειραγωγείται, κακοποιείται και σε ακόμη χειρότερες περιπτώσεις φονεύεται…
Ποιος ευθύνεται πραγματικά για τη δημιουργία και τη διαρροή των φωτογραφιών αυτών; Το σύγχρονο εκπαιδευτικό σύστημα έχει δυστυχώς χάσει τον παιδευτικό του ρόλο, αφήνοντας μαθητές που βρίσκονται σε μια ανώριμη ηλικία χωρίς τα απαραίτητα εφόδια για τη ζωή στην κοινωνία. Η εμμονή του εκπαιδευτικού για την τέλεια μετάφραση ενός αρχαίου κειμένου, για τη στείρα αποστήθιση ατελείωτων σελίδων, για την παραγωγή γραπτού λόγου και για την επίλυση εξισώσεων έχει επισκιάσει την ανάγκη για την ευρύτερη καλλιέργεια του μαθητή. Ο γόνιμος διάλογος και η μετάδοση ηθικών αξιών αποτελούν «ψιλά γράμματα» για τον εκπαιδευτικό, ο οποίος προτάσσει την ολοκλήρωση της διδακτέας ύλης της τάξης. Το αποτέλεσμα: Άβουλοι, ανολοκλήρωτοι νέοι, μοναδικό εφόδιο των οποίων είναι μερικές σκόρπιες γνώσεις και ένα απολυτήριο λυκείου. Νέοι που δεν ξέρουν πώς να φερθούν με αποτέλεσμα να οδηγούνται σε έναν φαύλο κύκλο παρανομίας και εγκλημάτων.
Το συμβάν που έλαβε χώρα στη Ναύπακτο δεν αποτελεί παρά μία πιστή εικόνα της σύγχρονης κοινωνίας. Άνθρωποι κρυμμένοι πίσω από οθόνες, χωρίς ηθικούς φραγμούς, ούτε αξίες, ούτε συνείδηση, διαδικτυακά παράσιτα, χαμένα στην εικονική πραγματικότητα…
♦ Σοφία Τάγκαλη
