ΤΙ ΚΑΙ ΠΩΣ ΔΙΑΒΑΖΟΥΜΕ
Βασικό ζητούμενο στη διαδικασία της αυτομόρφωσης είναι το επιλεγμένο διάβασμα. Η επιλογή των θεμάτων και των συγγραφέων πρέπει να γίνεται με γνώμονα το περιεχόμενο και όχι τη δημοτικότητα του τίτλου, διότι ένα βιβλίο το διαβάζει κανείς για να αποκομίσει κάτι από αυτό και όχι για να παινεύεται για τη βιβλιοθήκη του. Επιπλέον, και η νοητική προετοιμασία του διαβάσματος πρέπει να είναι όπως αυτή του μαθητή, που απορροφά τη γνώση κριτικά, και όχι του οπαδού, που είναι έτοιμος να δεχτεί οτιδήποτε αμάσητα. Άρα, λοιπόν, ο νέος μελετητής ενός αντικειμένου πρέπει να αποφύγει πονήματα των οποίων το κύριο θέμα είναι δύσκολο να κατανοηθεί και να κάνει την εισαγωγή του στο αντικείμενο μέσω ευκολοδιάβαστων κλασσικών κειμένων. Από εκεί και πέρα, όταν αποκτήσει μία γνωστική βάση και εξελίξει τον τρόπο σκέψης του, μπορεί να προχωρήσει στο επόμενο επίπεδο.
Κάτι ακόμα που πρέπει να έχουμε υπόψη, είναι ότι οι μεγάλοι συγγραφείς είναι αυτοί που χρησιμοποιούν γλώσσα αποτελεσματική, καθαρή και ακριβή. Όχι αυτοί που κρύβουν τα τεράστια εγώ τους πίσω από εξίσου τεράστιες και δυσνόητες προτάσεις και ακαταλαβίστικες λεξιπλασίες. Δυστυχώς, ιδιαίτερα στον τομέα των κοινωνικών και πολιτικών επιστημών, αρκετοί σημαντικοί επιστήμονες δεν γνωρίζουν να πλαισιώνουν τις ιδέες τους σε απλή γλώσσα, κάτι που επίσης καθιστά απαραίτητη τη γνώση των κλασσικών για την κατανόηση των ιδεών των προαναφερομένων.
Για την κατανόηση της έννοιας του πολιτισμικού πεσιμισμού – της έμφυτης αίσθησης του τραγικού και της θέλησης της δυνάμεως – η οποία απορρίπτεται από τη φιλελεύθερη διανόηση ως σύμβολο βίας και ως βασικός πυλώνας της φασιστικής σκέψης, είναι χρησιμότερο για έναν αρχάριο μελετητή να καταφύγει στα έπη του Ομήρου, στα παραμύθια των αδερφών Γκριμ, στον παράλληλο κόσμο του Τόλκιν ή στους Προμηθειακούς χαρακτήρες των μυθιστορημάτων του Τζακ Λόντον, προτού ακουμπήσει τη βαριά φιλοσοφία (7). Μέσα από τα σύμβολα και τις μεταφορές της λογοτεχνίας ο αναγνώστης μπορεί να αντιληφθεί εύκολα την έννοια της τραγικότητας στην ευρωπαϊκή πνευματική παράδοση, κατά την οποία ο άνθρωπος, ακόμα κι όταν χάσει τα πάντα και είναι βέβαιο πως θα χαθεί, συνεχίζει να αγωνίζεται μέχρι την τελευταία του πνοή.
Ακόμα και για την κατανόηση της επιρροής του έργου του Καρλ Μαρξ, η ανάγνωση των βιβλίων του Καρόλου Ντίκενς και του Ονορέ Ντε Μπαλζάκ βοηθά για να αντιληφθεί καλύτερα ο αναγνώστης τις εργασιακές και κοινωνικές συνθήκες στις πρώιμες καπιταλιστικές κοινωνίες της Αγγλίας και της Γαλλίας. Ενώ, για εκείνους που επιθυμούν να κατανοήσουν τη διαχρονική ανθρώπινη τάση στην αστάθεια του χαρακτήρα, την προδοσία και τη ματαιοδοξία, αλλά και για να πάρουν μία ιδέα από τον κόσμο του Σάιλοκ, που εξακολουθεί να καθορίζει τα πάντα γύρω μας, ο Σαίξπηρ παραμένει αξεπέραστος.
Γενικότερα, η ομορφιά των μυθιστορημάτων είναι ότι αποτελούν χρήσιμα εννοιολογικά εργαλεία για την καλύτερη κατανόηση του κόσμου, όχι μόνο όπως ήταν κάποτε, αλλά και όπως είναι τώρα. Συχνά, αντανακλούν καλύτερα το κοινωνικοπολιτικό περιβάλλον μίας συγκεκριμένης εποχής απ” ότι ορισμένες βαθυστόχαστες κοινωνιολογικές αναλύσεις. Εξοπλίζουν, λοιπόν, με το κατάλληλο εννοιολογικό οπλοστάσιο τον αναγνώστη, ο οποίος αργότερα μπορεί να προχωρήσει με ευχέρεια στη μελέτη ακαδημαϊκών εργασιών για την εμβάθυνση στα θέματα της αρεσκείας του.
Εκτός, όμως, από την επιλογή του συγγραφέα και του τίτλου, εξίσου σημαντικός είναι και ο τρόπος με τον οποίο διαβάζει και ερμηνεύει κανείς το κείμενο. Για παράδειγμα, ο Γερμανός κλασσικός συγγραφέας του 18ου και 19ου αιώνα Γιόχαν Γκαίτε, έχαιρε της εκτίμησης των λογοτεχνικών κύκλων τόσο στην εθνικοσοσιαλιστική Γερμανία όσο και στη μεταπολεμική Δυτική Γερμανία, αλλά και στην κομμουνιστική Ανατολική Γερμανία. Προφανώς, κάθε πολιτικό καθεστώς ερμήνευε τα κείμενα του Γκαίτε σύμφωνα με τις κυρίαρχες πολιτικές ιδέες της εποχής.
Ο ίδιος κανόνας συνεχίζει να ισχύει και σήμερα για όλους τους συγγραφείς, είτε αυτοί είναι λογοτέχνες, ποιητές, κοινωνικοί και πολιτικοί επιστήμονες. Η φιλοσοφική σκέψη του Νίτσε, τόσο ξεκάθαρα εναντιωμένη στην αξία της ισότητας, το έργο του Έρνστ Γιούγκερ, του Χάουαρντ Λάβκραφτ, ακόμα και η αρχαία ελληνική γραμματεία, έχουν γίνει αντικείμενα παρερμηνειών έως και διαστρέβλωσης, για να εξυπηρετήσουν την επιβεβαίωση ιδεοληψιών ή από απλή βλακεία. Ως εκ τούτου, ο αναγνώστης θα πρέπει να δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα ακόμα και στον εκδοτικό οίκο, στο όνομα του μεταφραστή ή και στην παράθεση πηγών σε ένα κείμενο, για να μπορέσει να διακρίνει τέτοιου είδους περιπτώσεις.
Μέσα στην κουλτούρα της τηλεοπτικής αποχαύνωσης και των ηλεκτρονικών μέσων επικοινωνίας, οι βιβλιόφιλοι αποτελούν μία μειονότητα με διακριτές ποιότητες. Γι” αυτούς που ψάχνουν την αλήθεια ως απάντηση, σ” αυτή την εποχή της παγκόσμιας εξαπάτησης, το βιβλίο είναι ίσως το μόνο μέσο όπου ορισμένα είδη πληροφοριών μπορούν να βρεθούν, αν και, ομολογουμένως, απαιτείται εξαιρετική αφοσίωση και επιμονή για την ανακάλυψή τους και τη σύνδεσή τους. Λίγοι είναι αυτοί που έχουν τη δυνατότητα και τη θέληση για να προχωρήσουν σ” αυτό το ταξίδι ζωής. Όσοι το τολμήσουν, όμως, ανακαλύπτουν ότι αξίζει το κάθε βήμα του.
Πηγή: www.ideapolis.info του Χρήστου Καρανικόπουλου
