Η οπαδική βία και οι ρίζες της ιστορικά

Συχνά παρατηρούμε κόσμο που φανατίζεται υποστηρίζοντας διάφορες αθλητικές ομάδες. Ο φανατισμός αυτός πολλές φορές μπορεί να οδηγήσει ακόμη και σε ακραίες πράξεις βίας. Τις τελευταίες ημέρες όλη η Ελλάδα έχει συγκλονιστεί από το περιστατικό του άδικου χαμού του 19χρονου Άλκη Καμπανού.

Τέτοια θλιβερά γεγονότα είναι συχνά αυτήν την εποχή καθώς πολλοί άνθρωποι θεωρούν τις ομάδες «θρησκεία». Αναρωτιέται κανείς όμως πώς ξεκίνησε ένας τέτοιος φανατισμός, ενώ στην αρχαία Ελλάδα σταματούσαν οι εχθροπραξίες κατά τη διοργάνωση αθλητικών αγώνων. Οι αρχαίοι Έλληνες παρά τις συχνές προστριβές τους, την περίοδο των ολυμπιακών αγώνων έκαναν εκεχειρία και αναγνώριζαν ότι ο αθλητισμός συντελούσε στη ψυχική, σωματική και πνευματική διάπλαση των πολιτών.

Το φαινόμενο του οπαδικού φανατισμού κάνει την εμφάνισή του για πρώτη φορά στην ιστορία κατά την περίοδο της αυτοκρατορίας της Ρώμης. Συνδέθηκε με το άθλημα των αρματοδρομιών τις οποίες οι Ρωμαίοι υιοθέτησαν όταν ήρθαν σε επαφή με τις ελληνικές αποικίες της Κάτω Ιταλίας, της Magna Graecia. Στην Ελλάδα το συγκεκριμένο αγώνισμα περιλαμβανόταν στο πρόγραμμα των μεγάλων αθλητικών αγώνων όπως τα Παναθήναια, τα Ίσθμια, τα Πύθια και οι ολυμπιακοί αγώνες.

Στην αρχαία Ελλάδα ποτέ δεν δημιουργήθηκαν επαγγελματικοί σύλλογοι αρματοδρομιών ούτε έγινε ποτέ διαχωρισμός των θεατών σε αντίπαλες ομάδες στις εξέδρες, η κάθε μια με τα δικά της χρώματα και διακριτικά. Αυτά τα αφηρημένα σύμβολα νίκης ήταν έργο των Ρωμαίων. Οι Ρωμαίοι δημιούργησαν μια ισχυρή βιομηχανία θεάματος που οργάνωσε αρματοδρομίες σε επαγγελματικά πρότυπα. Εκτός από το οικονομικό όφελος οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες κατάλαβαν πως μπορούσαν να το χρησιμοποιήσουν για τη χειραγώγηση των μαζών προωθώντας την κουλτούρα του θεατή και προσφέροντας άρτον και θέαμα. Το Circus Maximum, ο ναός του αθλήματος, χωρούσε 60.000 θεατές και ο  στόχος ήταν να μετατρέψουν τους πολίτες σε μία άβουλη μάζα καταναλωτών δημοσίων θεμάτων.

Οι τέσσερις ομάδες αρματοδρομιών, οι «φατρίες», οι Πράσινοι, οι Βένετοι, οι Λευκοί και οι Κόκκινοι είχαν πάρει τα ονόματά τους από τα χρώματα που έφεραν οι οδηγοί των αρμάτων στην αρένα. Οι φατρίες ήταν εταιρίες που αναλάμβαναν το οικονομικό κόστος της συντήρησης των ομάδων. Χρηματοδοτούσαν τους οδηγούς, πλήρωναν τους προπονητές και τα έξοδα αγοράς αλόγων και συντήρησης αρμάτων. Ιδρύθηκε ένα δίκτυο από λέσχες οπαδών σε όλες τις μεγάλες πόλεις της αυτοκρατορίας και καθιερώθηκε ο διαχωρισμός των οπαδών σε εχθρικά στρατόπεδα κατά την παρακολούθηση των αγώνων.

Με την παρακμή και πτώση του δυτικού τμήματος της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας το επίκεντρο του αγωνίσματος των αρματοδρομιών μεταφέρθηκε από την «Αιώνια Πόλη» στην «Πόλη» και ο Μέγας Κωνσταντίνος ανακαίνισε τον Ιππόδρομο επεκτείνοντας την χωρητικότητά του σε 100.000 θέσεις. Οι οπαδικές οργανώσεις ονομάστηκαν «δήμοι».  Στον Ιππόδρομο όχι μόνο ίσχυε ο διαχωρισμός ανάμεσα στους οπαδούς αλλά πλέον υπήρχαν στο στάδιο ποιητές, μουσικοί και οργανωτές με αποστολή να ξεσηκώνουν το πλήθος και να φτιάχνουν συνθήματα και τραγούδια που η μια μερίδα οπαδών τραγουδούσε εναντίον της άλλης.

Όλα αυτά τροφοδοτούσαν φανατισμό και η πρώτη μεγάλη εκδήλωση βίας ήρθε το 532 μ.Χ. όταν μια ανεξέλεγκτη μάζα οπαδών πήρε τα όπλα κατά του Ιουστινιανού, κατέλαβε την πρωτεύουσα για 7 ημέρες, πυρπόλησε κτήρια, προκάλεσε τεράστιες καταστροφές, πολιόρκησε το παλάτι και ανακήρυξε δικό της καινούργιο αυτοκράτορα και προξένησε ζημιές στην Αγία Σοφία. Η στάση δεν είχε πολιτικά κίνητρα ούτε ήταν στη βάση ενός οργανωμένου σχεδίου αλλά αντιπροσώπευε το χειρότερο είδος οχλοκρατίας. Το τελικό αποτέλεσμα ήταν ότι εγκλωβίστηκαν στον ιππόδρομο και σφαγιάστηκαν 30.000 εξεγερμένοι.

Οι αρματοδρομίες εξαφανίστηκαν στο χρόνο, αλλά άλλα αγωνίσματα, όπως το ποδόσφαιρο με το φαινόμενο του χουλιγκανισμού πήραν τη θέση τους ως αφορμές εκδήλωσης παράλογης οπαδικής βίας. Ανεξαρτήτως πάντως του πώς ξεκίνησε, η ευχή όλων είναι κάποια στιγμή αυτή το θλιβερό φαινόμενο να πάψει να υπάρχει.