Η κυπριακή λογοτεχνία αναφέρεται στη λογοτεχνία που δημιουργήθηκε στην Κύπρο. Γράφεται στα ελληνικά, τα τουρκικά, τα αγγλικά αλλά και σε άλλες γλώσσες όπως τα αρμενικά και τα γαλλικά. Η σύγχρονη Κυπριακή διάλεκτος ανήκει στην Νοτιοανατολική ομάδα των νεοελληνικών διαλέκτων.
ΑΡΧΑΙΑ ΚΑΙ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ
Η λογοτεχνική παραγωγή της αρχαιότητας περιλαμβάνει τα Κύπρια Έπη, ένα επικό ποίημα, το οποίο γράφτηκε πιθανότατα στα τέλη του 7ου αιώνα π.Χ. από τον Στασίνο. Ο κύπριος Ζήνων ο Κιτιεύς ήταν ο ιδρυτής της Στωικής Φιλοσοφικής Σχολής, στην οποία συμμετείχε ο μαθητής και φίλος του Περσαίος. Η Κύπρος αναφέρεται σε πρώιμα χριστιανικά λογοτεχνικά έργα όπως οι Πράξεις των Αποστόλων, σύμφωνα με τις οποίες οι Απόστολοι Βαρνάβας και Παύλος κήρυξαν στο νησί. Οι Βυζαντινοί κύπριοι συγγραφείς περιλαμβάνουν τον Λεόντιο της Νεάπολης, τον Αλθεϊδη και τον Πατριάρχη Γρηγόριο Β΄ Κύπριο. Η βυζαντινή επική ποίηση, ιδίως τα «ακριτικά τραγούδια», άκμασαν κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα.
ΥΣΤΕΡΟΣ ΜΕΣΑΙΩΝΑΣ ΚΑΙ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ
Η νομοθεσία του Βασιλείου της Κύπρου, ενός κράτους της εποχής του Μεσαίωνα, ήταν γνωστή ως Ασσίζες της Ιερουσαλήμ. Γράφτηκε στην τοπική ελληνική διάλεκτο της εποχής και στα γαλλικά. Οι ασσίζες μεταφράστηκαν στα ιταλικά το 1531 και παραμένουν η μεγαλύτερη συλλογή επιζώντων μεσαιωνικών νόμων. Στην ιστοριογραφία, τα πιο σημαντικά έργα είναι τα χρονικά του Λεοντίου Μαχαιρά και του Γεώργιου Βουστρώνιου, ο οποίος καλύπτει την περίοδο της φραγκοκρατίας (1191-1489), ο οποίος γράφει στην τοπική διάλεκτο με πολλές γαλλικές επιρροές. Μέχρι σήμερα επιβιώνει μια μεγάλη συλλογή σονετών στο στυλ του Πετράρχη και ποιήματα του έρωτα (Poèmes d’amour) γραμμένα στη μεσαιωνική ελληνοκυπριακή διάλεκτο τον 16ο αιώνα, όταν η Κύπρος αποτελούσε κτήση της Δημοκρατίας της Βενετίας. Μερικά από αυτά είναι μεταφράσεις των ποιημάτων του Πετράρχη, του Μπέμπο, του Αριόστο και του Σανατσάρο. Εξάλλου, η πλειοψηφία του θεατρικού έργου Οθέλλος του Γουίλιαμ Σαίξπηρ λαμβάνει χώρα στη Βενετική Κύπρο.
ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ
Οι σύγχρονοι λογοτέχνες που γράφουν στα ελληνικά περιλαμβάνουν τον ποιητή και συγγραφέα Κώστα Μόντη, τον ποιητή Κυριάκο Χαραλαμπίδη, τον συγγραφέα Πάνο Ιωαννίδη, τον ποιητή Μιχάλη Πασιαρδή, τον ποιητή και μεταφραστή Στέφανο Στεφανίδη, τον συγγραφέα Νίκο Νικολαΐδη, τον συγγραφέα μυθιστορημάτων τρόμου Φοίβο Κυπριανού, καθώς και τους Στυλιανό Ατεσλή, Λουκή Ακρίτα και Δημήτρη Θ. Γκότση. Η τοπική διάλεκτος έχει χρησιμοποιηθεί για την σύνθεση λαϊκών τραγουδιών και ποίησης, π.χ. τα τσιαττιστά (ποίηση της μάχης) και οι ποιητάρηδες.
Η Νεσέ Γιασίν είναι γνωστή τουρκοκύπρια ποιήτρια και συγγραφέας, η οποία γράφει κυρίως στα τουρκικά, αλλά έχει μεταφραστεί στα ελληνικά και τα αγγλικά σημαντικό τμήμα των έργων της. Το 2002 το βιβλίο της με τίτλο «Η μυστική ιστορία των λυπημένων κοριτσιών» απαγορεύτηκε στην Τουρκία και έλαβε πολλές απειλές από Τούρκους εθνικιστές. Η Σεβγκιούλ Ουλουντάγ είναι δημοσιογράφος η οποία πέρα από την αποφασιστική της συμβολή για την εύρεση χιλιάδων εξαφανισμένων Κυπρίων, έχει συγγράψει και μια σειρά από βιβλία. Η Ουρκιέ ΜινέΜπαλμάν έχει ασχοληθεί με μια ποικιλία ειδών, αλλά τα περισσότερα ρομαντικά ποιήματά της περιγράφουν μερικές φορές μια μοναχική χωριατοπούλα ή τη ζωή στην εξοχή και έρωτες μεγάλων αποστάσεων.
Στους συγγραφείς από την Κύπρο που γράφουν σε άλλες γλώσσες περιλαμβάνεται η αρμένια ποιήτρια Νόρα Νατζαριάν. Υπάρχει επίσης μια όλο και πιο ισχυρή παρουσία προσωρινών και μόνιμων απόδημων Κυπρίων συγγραφέων, καθώς και Κύπριοι συγγραφείς, μετανάστες δεύτερης ή τρίτης γενιάς που συχνά γράφουν στα αγγλικά.
Εκείνο που θα πρέπει να λεχθεί εδώ είναι ότι κατά τον 20ό αιώνα εξεδόθησαν στην Κύπρο, πολλά όσο και σημαντικά λογοτεχνικά περιοδικά, και απ” αυτά αρκετά εκδίδονται ακόμη και σήμερα. Ταυτόχρονα, πολλοί Κύπριοι λογοτέχνες συνεργάζονται με ελλαδικά λογοτεχνικά έντυπα. Υπάρχουν επίσης οργανωμένες ομάδες λογοτεχνών, ενώ το υπουργείο Παιδείας της Κύπρου απονέμει ετήσια λογοτεχνικά βραβεία. Επίσης, θα πρέπει ν” αναφερθεί ότι αρκετοί Κύπριοι λογοτέχνες τιμήθηκαν κατά καιρούς με διακρίσεις και βραβεία στην Ελλάδα, περιλαμβανομένων και βραβεύσεων από την Ακαδημία Αθηνών.
Αποσπάσματα από Κυπριακά ποιήματα
Τουρκική εισβολή ΙΙ – Κώστας Μόντης
Αυτή η κούκλα με το κομμένο χέρι,
που κρεμάστηκε στο παράθυρο
του γκρεμισμένου σπιτιού,
ποιο παιδάκι ήθελε ν’ αποχαιρετήσει,
σε ποιο παιδάκι σύρθηκε ως το παράθυρο
ν’ ανεμίσει το χέρι και της το ’κοψαν;
Άδεια θρανία – Ανδρέας Παστελλάς
Διάβασα τον κατάλογο και σεις λείπατε,
γράφατε την ορθογραφία σας στους τοίχους.
Διάβασα τον κατάλογο
και σεις βρισκόσαστε στα οδοφράγματα.
Επειδή – Κώστας Βασιλείου
Επειδή ανασκάψατε τους κήπους μου
Για ν’ απλώσετε τα γήπεδά σας
Και μιλάτε για Ανθούπολη
Εκεί που δεν υπάρχει ούτε ένα άνθος
Οι μαθήτριες και ο μαθητής του Γ3
Ινώ Ξεμαντηλώτου
Έλενα Παπαγιαννοπούλου
Λευτέρης Μητσοτάκης
Αριάδνη Πλαγιανάκου
