Ο αγώνας της ΕΟΚΑ

    Η δράση της Εθνικής Οργάνωσης Κυπρίων Αγωνιστών (ΕΟΚΑ) ήταν καθοριστική για την απαλλαγή από τους Άγγλους. Πιο συγκεκριμένα, πρόκειται για μια ελληνοκυπριακή και αντάρτικη οργάνωση που την περίοδο 1955-1959 αγωνίστηκε για την αυτοδιάθεση της Κύπρου, για την απελευθέρωσή της από τους Βρετανούς και για την ένωσή της  με την Ελλάδα.   Αρχηγός της οργάνωσης ήταν ο Γεώργιος Γρίβας ή αλλιώς όπως ήταν γνωστός Διγενής. Ο Γρίβας γεννήθηκε στην Κύπρο, αλλά είχε ζήσει πολλά χρόνια στην Ελλάδα ως στρατιωτικός και πολιτικός. Η ΕΟΚΑ ήταν ιδιαίτερα συντηρητική, κυριαρχούσε το θρησκευτικό συναίσθημα, ενώ παράλληλα ήταν έντονο το αίσθημα περί ενότητας του έθνους.

Η Κύπρος χωρίστηκε από τον Γρίβα σε 19 τομείς  και ο καθένας ελεγχόταν από έναν τομεάρχη.  Ο τρόπος δράσης της ήταν το σαμποτάζ με βόμβες και νάρκες, ενώ παράλληλα προκειμένου να επιτύχει το στόχο της προσπαθούσε με τη βία να πάρει με το μέρος της τους κατοίκους της Κύπρου. Ιδιαίτερα σημαντική ήταν  για την επιτυχία της και η συμμετοχή της νεολαίας και κυρίως των μαθητών, οι οποίοι με διάφορες ενέργειες κατά της αγγλικής αποικιοκρατίας, είχαν κατορθώσει να περιορίσουν τη δράση του βρετανικού στρατού.

Ύστερα από μία αποτυχημένη προσπάθεια για συνεννόηση, στη Διασκεπτική Συνέλευση του 1948, ένα δημοψήφισμα οργανώθηκε, το 1950,  από την εκκλησία της Κύπρου μεταξύ των Ελληνοκυπρίων. Οι Τουρκοκύπριοι όμως, είχαν αντίθετη άποψη, ως προς την ένωση Ελλάδας με Κύπρου, άρα και αντίθετη στάση απέναντι στο δημοψήφισμα. Το δημοψήφισμα λοιπόν απέτυχε, κάτι που οδήγησε πολλούς ανθρώπους στην ιδέα πως έπρεπε να λάβει μέρος μία ένοπλη μάχη. Mε έδρα την Αθήνα λοιπόν, μία επιτροπή δημιουργήθηκε, που είχε ως επικεφαλής τον Μακάριο και στόχο να προωθήσει τον κοινό σκοπό.  Αρχηγός του τότε στρατού ήταν ο Γεώργιος Γρίβας.

Στα μεσάνυχτα της 31^ης Μαρτίου προς 1^η Απριλίου ο αγώνας ξεκίνησε και οι πρώτες επιθέσεις ήταν βομβιστικές σε διάφορους σταθμούς, όπως το αστυνομικό τμήμα και άλλα και αυτό συνέβη σε 4 μεγαλουπόλεις της Κύπρου, τις Λευκωσία, Λεμεσό, Λάρνακα και Αμμόχωστο. Η μεγαλύτερη ζημιά προκλήθηκε από τον Μάρκο Δράκο και την ομάδα του στη Λευκωσία όπου και κατάφερε να δημιουργήσει καταστροφές αξίας 150,000$. Οι Άγγλοι ξαφνιάστηκαν από τις επιθέσεις αυτές των Κύπριων.

Οι επόμενες επιθέσεις συνέβησαν τον Ιούνιο του ’55. Έως εκείνη την στιγμή η ΕΟΚΑ είχε παραμείνει ήσυχη έχοντας λάβει εντολές από τον Μακάριο. Η επίθεση συνέβη στις 18 Ιουνίου σε χώρους αναψυχής των Βρετανών και κράτησαν έως και τις 28 Ιουνίου. Άλλη μία επίθεση έγινε το φθινόπωρο του 1955. Οι Βρετανοί εν τω μεταξύ εξόρισαν και τον Μακάριο, ύστερα από μία αποτυχημένη προσπάθεια συνεννόησης για την επίλυση των προβλημάτων το 1956 μεταξύ Μακαρίου-Χάρτινγκ, κάτι το οποίο έδωσε μεγάλη ελευθερία στον Γ.Γρίβα για επόμενες επιθέσεις.

Η εξορία του Μακαρίου οδήγησε στην εντατικοποίηση της δράσης της ΕΟΚΑ με εκτελέσεις και βομβιστικές επιθέσεις να αποτελούν τις κύριες ενέργειές της. Ωστόσο,οι ταραχές και η βία που επικρατούσε είχαν ως αποτέλεσμα τον διαχωρισμό της Λευκωσίας, που στη συνέχεια οδήγησε στη Πράσινη Γραμμή. Την άνοιξη του 1956 ο Χάρντινγκ προσπάθησε να εξαλείψει την ΕΟΚΑ και παρά τις προσπάθειες για συνθηκολόγηση οι διαπραγματεύσεις κατέληξαν σε αποτυχία. Τους επόμενους μήνες οι δράσεις της αυξήθηκαν περισσότερο και ο Χάρντινγκ  αυστηροποίησε ακόμα περισσότερο τους νόμους. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την επιτυχία των Βρετανών τόσο στο πεδίο των πληροφοριών όσο και  στην εξάρθρωση των ανταρτών που βρίσκονταν στα βουνά. Πιο συγκεκριμένα, ο ήρωας Γρηγόρης Αυξεντίου που είχε διακριθεί στον ανταρτοπόλεμο και οι σύντροφοί του έπειτα από μια συγκλονιστική μάχη έχασαν τη ζωή τους. Λίγο αργότερα εκτελέστηκε και ο Ευαγόρας Παλληκαρίδης, ένας από τους σημαντικότερους αντάρτες της ΕΟΚΑ. Οι σημαντικές απώλειες οδήγησαν στην εκεχειρία τον Μάρτιο του 1957 με σκοπό την αναδιοργάνωση της ΕΟΚΑ. Την περίοδο αυτή ξεκίνησε η εσωτερική σύγκρουση όπου η ΕΟΚΑ και η ΑΚΕΛ, οργανώσεις που επιθυμούσαν την απελευθέρωση της Κύπρου και την ένωσή της με την Ελλάδα, ήρθαν σε αντιπαράθεση.  Ο Οκτώβρης ήρθε με την παραίτηση του Χάρντινγκ ως κυβερνήτη της Κύπρου, έχοντας όμως καταφέρει ήδη σημαντικό χτύπημα στην ΕΟΚΑ.

 Έπειτα από την παραίτηση του Χάρντινγκ, νέος κυβερνήτης της Κύπρου διορίστηκε ο Χιου Φουτ.  Κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησής του, επιχείρησε να αντιμετωπίσει το αδιέξοδο που είχε βρεθεί πολιτικά η Κύπρος. Δυστυχώς, όμως, κατά την περίοδο αυτή συνέβησαν διάφορες αιματηρές συγκρούσεις, ενώ παράλληλα συνεχίστηκαν οι συγκρούσεις ανάμεσα στην ΕΟΚΑ και την Αριστερά.  Λίγο αργότερα,  δημιουργήθηκε η ΤΜΤ, η οποία ήταν μια τρομοκρατική οργάνωση υπό τον έλεγχο της Τουρκίας με σκοπό την αντιμετώπιση της ΕΟΚΑ και την διαίρεση της Κύπρου. Το αποκορύφωμα των ταραχών συνέβη  το καλοκαίρι του 1958, όπου υπήρξαν περίπου 100 νεκροί και σχεδόν 200 τραυματίες.  Τελικά, με τη συμφωνία της Ελλάδας, της  Τουρκίας και της  Μ. Βρετανίας για το Κυπριακό στη Ζυρίχη τον Φεβρουάριο του 1959, η δράση της ΕΟΚΑ σταμάτησε. Πιο συγκεκριμένα, με βάση ένα σύνταγμα, ανακηρύχθηκε η ίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας ως ανεξάρτητο κράτος. Η δράση της ΕΟΚΑ έλαβε επίσημα τέλος στις 9 Μαρτίου του 1959.

Μετά την ίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας, ο Μακάριος σχημάτισε την κυβέρνηση με διάφορα μέλη της ΕΟΚΑ. Παρόλα αυτά,  πολλοί από αυτούς επιδίωκαν ακόμη την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Με την ίδρυση και άλλων οργανώσεων, όπως η Ακρίτας,  η βία μεταξύ των διαφορετικών κοινοτήτων δεν άργησε να εμφανιστεί. Η διακοινοτική αυτή βία κλιμακώθηκε ακόμα περισσότερο όταν ο Μακάριος προχώρησε σε αλλαγές στο σύνταγμα, εξέλιξη που δυσαρέστησε ιδιαίτερα τους Τουρκοκύπριους. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι  ο Γρίβας με την αρωγή της χούντας ίδρυσε το 1971 την ΕΟΚΑ Β’, καθώς ο Μακάριος δεν υπερασπίστηκε την ιδέα  περί ένωσης της Κύπρου με την Ελλαδα. Τα μέλη της ΕΟΚΑ Β’ επιτέθηκαν στον Μακάριο και λίγο αργότερα προχώρησαν σε πραξικόπημα εναντίον του που συνοδεύτηκε από την διχοτόμηση της Κύπρου που ισχύει μέχρι και σήμερα.

Την περίοδο 1955-1959 που έδρασε η ΕΟΚΑ, σημειώθηκαν  πολλές απώλειες σε όλες τις αντιμαχόμενες πλευρές. Πιο συγκεκριμένα, αν και οι εκτιμήσεις σχετικά με τους θανάτους διαφέρουν, σκοτώθηκαν περίπου 250 μέλη της ΕΟΚΑ,  360  Βρετανοί και αστυνομικοί και  200 Ελληνοκύπριοι. Κάποια από τα σημαντικότερα μέλη της ΕΟΚΑ είναι ο Γρηγόρης Αυξεντίου, ο Ευαγόρας Παλληκαρίδης, ο Μιχαλάκης Καραολής και ο Ανδρέας Δημητρίου.

Η ΕΟΚΑ λοιπόν  αγωνίστηκε, όπως προαναφέραμε, για την απελευθέρωση της Κύπρου από τους Βρετανούς και για την ένωση της με την Ελλάδα. Δυστυχώς όμως, αν και συγκρότησαν Κυπριακή Δημοκρατία, δεν κατόρθωσαν να υλοποιήσουν το όνειρο της ένωσης. Για την επίτευξη των στόχων της, όμως, χρησιμοποίησε αρκετές φορές και  αθέμιτα μέσα, σκοτώνοντας και πολλούς αθώους πολίτες. Παρόλα αυτά, έχει μείνει στην ιστορία ως μια ηρωική οργάνωση που αγωνίστηκε για την απαλλαγή από τους Άγγλους και για την ένωση με την Ελλάδα κατά τη χρονική περίοδο 1955-1959. Στις μέρες μας, στην ελληνοκυπριακή κοινότητα η οργάνωση εξυμνείται, χωρίς να αναφέρονται τα αρνητικά της στοιχεία, ενώ στην τουρκοκυπριακή κοινότητα, η ΕΟΚΑ αποκαλείται ως τρομοκρατική οργάνωση.

 Ταρασίδης Νίκος (Γ4)