Η Mona Lisa και το χαμόγελό της

Η Μόνα Λίζα ή Τζοκόντα είναι αναμφισβήτητα το δημοφιλέστερο έργο ζωγραφικής. Το φιλοτέχνησε ο Λεονάρντο Ντα Βίντσι από το 1503 και πουλήθηκε στον Γάλλο ηγεμόνα Φραγκίσκο Α’ για τον πύργο του στο Φοντενεμπλό, φιλοξενήθηκε στο ανάκτορο των Βερσαλλιών από τον Λουδοβίκο τον 14ο, κόσμησε την κρεβατοκάμαρα του Μεγάλου Ναπολέοντα και από το 1804 εκτίθεται στο Μουσείο του Λούβρου.

Όμως αυτό που αποτελεί ανεξήγητο μυστήριο και γοητεύει τους ειδικούς, αλλά και τον απλό κόσμο είναι το αινιγματικό χαμόγελό της. Ο πίνακας πήρε το όνομά του από τη Λίζα ντελ Τζιοκόντο, που ήταν μέλος της οικογένειας Γκεραρντίνι από τη Φλωρεντία και την Τοσκάνη και σύζυγος του εύπορου έμπορου μεταξιού Φρανσέσκο ντελ Τζιοκόντο. Ο πίνακας ήταν παραγγελία για το καινούριο τους σπίτι και για να γιορτάσουν τη γέννηση του δεύτερου γιου τους, Αντρέα. Τίποτα άλλο δεν είναι γνωστό για την γυναίκα οπότε δεν μπορεί να εξηγηθεί η έκφρασή της. Το 2005 μια ομάδα από το πανεπιστήμιο του Άμστερνταμ χρησιμοποίησε ειδικό πρόγραμμα σε υπολογιστή για να αναλύσει το χαμόγελο της Μόνα Λίζα. Το πρόγραμμα αυτό αναλύει και αξιολογεί διάφορα χαρακτηριστικά, όπως ρυτίδες γύρω από τα μάτια ή γραμμές γύρω από το στόμα με σκοπό να προσεγγίσει τις εκφράσεις και να ερμηνεύσει τα συναισθήματα που τις προκαλούν, όπως ευτυχία, φόβο, θυμό.

Το 2006 μια ακόμα έρευνα έριξε περισσότερο φως στο αινιγματικό χαμόγελο. Μια ομάδα ειδικών ερευνητών και επιστημόνων από τον Καναδά μετέβη στο μουσείο του Λούβρου στο Παρίσι, με σκοπό να προσπαθήσει με επιστημονικές μεθόδους να ερμηνεύσει το διάσημο χαμόγελο. Με τη βοήθεια προηγμένης τεχνολογίας και λέιζερ δημιούργησαν μια τρισδιάστατη αναπαράσταση του πίνακα. Αυτή η τεχνική επιτρέπει να έρθουν στην επιφάνεια λεπτομέρειες που βρίσκονται κάτω από τις διάφορες στρώσεις των χρωμάτων του πίνακα.

Από ιστορικές αναφορές ήταν γνωστό ότι ο Λεονάρντο ντα Βίντσι είχε πραγματοποιήσει κάποιες αλλαγές στον αρχικό πίνακα. Η ομάδα αυτή λοιπόν έβαλε στο στόχαστρο της έρευνας το υπόστρωμα του πίνακα. Το γεγονός ότι αυτή η ομάδα κατάφερε να δει στοιχεία και λεπτομέρειες κάτω από την τελική επιφάνεια του πίνακα ήταν εξαιρετικής σημασίας για την εξαγωγή νέων συμπερασμάτων.

Οι εικόνες που ήρθαν στο φως με τη βοήθεια της τεχνολογίας έδειξαν ότι ο Λεονάρντο ντα Βίντσι είχε αρχικά ζωγραφίσει τη γυναίκα με τα μαλλιά της πιασμένα σε κότσο και όχι λυτά όπως τη βλέπουμε σήμερα αλλά και σε μια ελαφρώς διαφορετική στάση.Το πιο σημαντικό στοιχείο όμως είναι πως η γυναίκα φορούσε φόρεμα από τούλι. Στην Ιταλία του 16ου αιώνα τέτοια φορέματα φορούσαν μόνο οι γυναίκες που είτε εγκυμονούσαν είτε είχαν μόλις γίνει μητέρες. Τώρα πλέον οι ειδικοί αναρωτιούνται αν αυτό το αινιγματικό χαμόγελο της Μόνα Λίζα σχετίζεται με τον ερχομό ενός παιδιού.

Το διάσημο αυτό χαμόγελο έχει εμπνεύσει πολλούς καλλιτέχνες όπως τον συνθέτη Μάνο Χατζηδάκη ο οποίος έγραψε μουσικό άλμπουμ με όνομα «Το χαμόγελο της Τζοκοντας»,τον σκηνοθέτη Mike Newell που σκηνοθέτησε μια ταινία με όνομα «Mona Lisa smile»και τον συγγραφέα Αύγουστο Κορτώ που έγραψε τα βιβλία «Το μυστικό του Λεονάρντο» και «Ο γιος της Τζοκοντα»

«Έχω τον πίνακα απέναντί μου,να με κοιτάει από την καρέκλα σαν αγαπημένος επισκέπτης  που περίμενα καιρό τον ερχομό του.

Οι τελευταίες σελίδες μπήκαν στο κουτί της λησμονιάς. Αυτή θα είναι η τελευταία.

Η Λίζα μου γελάει κι εγώ της μιλάω, αν και δυσκολεύομαι λιγάκι να αναπνεύσω ·δεν πειράζει, δεν έχω πολλά να πω. Γιατί επιτέλους θυμήθηκα.

Γιατί η μητέρα μου δεν ήταν η στιγμή του χωρισμού μας, δεν ήταν το ξύπνημα μες τη νύχτα, το κάρο που τρέχει, το τελευταίο της φιλί.

Ήταν τα χέρια της όταν ζύμωνε το γλυκό ψωμί, η φωνή της όταν έπαιζα στην αυλή και έπιανε ψιλόβροχο, το βλέμμα της καθώς με κοίταζε να τρέχω με τα παιδιά του χωριού, τα ατέλειωτα χάδια της και τα φιλιά που με ξυπνούσαν κάθε πρωί. Εκεί βρισκόταν τόσα χρόνια κι εκεί βρίσκεται ακόμα.

Έψαξα τη μανά μου στη λύπη, μα εκείνη ήταν στη χαρά.

Έτσι χαρούμενη ας με υποδεχτεί!»

Αύγουστος Κορτώ «Το μυστικό του Λεονάρντο»

Καλιώρα  Μαργαρίτα