Φεβρουάριος, τελευταίος μήνας του χειμώνα. Ο μήνας με τις λιγότερες ημέρες από τους υπόλοιπους του έτους. Στον Φεβρουάριο όμως δεσπόζουν δύο σημαντικές ημέρες. Η Παγκόσμια Ημέρα Ελληνικής Γλώσσας (9 Φεβρουαρίου) αλλά και η Παγκόσμια Ημέρα Μητρικής Γλώσσας (21 Φεβρουαρίου). Παγκόσμιες Ημέρες που στην σύγχρονη εποχή της παγκοσμιοποίησης, που οι κυρίαρχες γλώσσες, όπως τα αγγλικά, σαρώνουν τις εθνικές και σε αρκετές περιπτώσεις τις καταργούν, μας υπενθυμίζουν πόσο σημαντική είναι η γλώσσα μας. Από τις λίγες ζώσες γλώσσες στον κόσμο, η οποία ομιλείται από την 3η χιλιετία π.Χ., πιθανώς και νωρίτερα. Μία από τις πολλές διαφορετικές τοπικές διαλέκτους της ελληνικής γλώσσας, είναι και η ποντιακή διάλεκτος.
Στην αρχαιότητα, τα παράλια της Μαύρης Θάλασσας αποικήθηκαν από Ίωνες, οι οποίοι όπως ο «Ιάσωνας» έψαχναν την δικής τους «Κολχίδα» στις ακτές του «Εύξεινου Πόντου» για να αποκτήσουν το δικό τους «Χρυσόμαλλο Δέρας». Ίωνες, οι οποίοι ίδρυσαν στην αρχή μικρές κοινωνίες οι οποίες θα εκμεταλλεύονταν τον πλούτο της περιοχής τους, αναπτύσσοντας όμως στην συνέχεια ένα μεγάλο δίκτυο άστεων που θα κρατούσε στα χέρια του το εμπόριο της περιοχής. Η ελληνικότητα της περιοχής ομολογείται από τον ίδιο τον Ξενοφώντα στο έργο του «Κύρου Αναβάσις» ο οποίος περιγράφει την Τραπεζούντα ως «πόλιν ελληνίδα, οικουμένην εν τω ΕυξείνωΠόντω, Σινωπέων αποικία».
Η εμπορική σχέση με τους διάφορους λαούς της περιοχής είχε σαν αποτέλεσμα την δημιουργία μιας μικτής αργκό από στοιχεία της ιωνικής ελληνικής και της γλώσσας ντόπιων φυλών κατά την αλεξανδρινή εποχή και ίσως από πιο πριν. Η τοπική αυτή αργκό άρχισε να τυποποιείται και να έρχεται πιο κοντά στις άλλες ελληνόφωνες ανάλογές της, με την κυριαρχία του χριστιανισμού και ύστερα με την προσχώρηση του Βασιλείου του Πόντου στο Βυζάντιο. Ο κύριος ρόλος που έπαιξαν οι Πόντιοι ακρίτες στο κεντρικό οροπέδιο της Μικράς Ασίας στη δημιουργία της «ρωμαίικης συνείδησης», επηρέασε σημαντικά στην τυποποίηση της λαϊκής βυζαντινής διαλέκτου, της «ρωμαίικης». Μια διάλεκτος που εμπλουτίστηκε με διάφορες ιδιοτυπίες λόγω της ακριτικής δραστηριότητας των Ποντίων και της τριβής τους με το Ισλάμ, τον περσικό, αραβικό και οθωμανικό πολιτισμό, και που μπορεί να θεωρηθεί σαν αρχαιότερος κορμός από τον οποίο φύτρωσαν οι διάφορες τοπικές συνθέσεις από τις οποίες φτιάχτηκε η νέα ελληνική.
Η ποντιακή γλώσσα είναι πολύ ελαστική στην σύνταξή της, γιατί είναι μια γλώσσα προσωδιακή. Έχει ρυθμό και δεν νοείται κάτι ειπωμένο στα ποντιακά να είναι άρυθμο ή κακόρυθμο. Η ποντιακή εκφωνείται σε στίχους και γι’ αυτό το λόγο χρησιμοποιεί παραπανίσιες συλλαβές στο τέλος και στην αρχή των λέξεων, για ευφωνία, ευρυθμία. Με άλλα λόγια, οι κανόνες της ποντιακής είναι κανόνες ευφωνίας, κανόνες ευρυθμίας, κανόνες μελωδικότητας της γλώσσας. Μεγάλο δείγμα της μελωδικότητας της ποντιακής είναι η αστάθεια του τόνου στη δισύλλαβη και στην πολυσύλλαβη λέξη. Ένα παράδειγμα: το «ζουπουνόπον», το ζακετάκι στα ποντιακά, μπορεί να τονιστεί επίσης στην προπαραλήγουσα ή ακόμη και στην «αντιπροπαραλήγουσα», αναλόγως με το ρυθμό του στίχου ή της κουβέντας στην οποία χρησιμοποιείται:
«Άλλαξον το ζουπούνοποσ’ και βάλεν το καλόν-ιν»
ή σε διαφορετική εκφώνηση:
«Το ζούπουνοποσ’άλλαξον και βάλεν το καλόν-ιν»
Σήμερα η ποντιακή γλώσσα ομιλείται από τους γηραιότερους πόντιους, έχοντας πολλές επιρροές πλέον από την νέα ελληνική, ενώ ο σύγχρονος τρόπος ζωής και ο ταχύς ρυθμός της καθημερινότητας έχουν απομακρύνει τους νεότερους από την ανάγκη να γνωρίσουν την ποντιακή γλώσσα των προγόνων τους. Γίνεται όμως μεγάλη και αξιέπαινη προσπάθεια από ποντιακά σωματεία-συλλόγους και ακαδημαϊκούς, οι οποίοι σε συνεργασία, μέσα από τμήματα εκμάθησης της ποντιακής γλώσσας, την αναβιώνουν και την διασώζουν.
Ν.Τ. (Μαθητής της Α΄ Γυμνασίου)
