Τα ιστορικά αρχεία της Κέρκυρας

Μία μικρή ιστορική περιδιάβαση στα Αρχεία Κέρκυρας

Το νησί μας έχει την τύχη να διαθέτει ένα από τα πλουσιότερα Αρχεία της Ελλάδας. Συγκεκριμένα στο Ιστορικό Αρχείο αυτό περιλαμβάνονται  περισσότερα από 8.000 μέτρα ραφιών γεμάτα με πολύτιμα έγγραφα από την Ενετική περίοδο μέχρι και σήμερα στα οποία αντικατοπτρίζεται με εναργή τρόπο η ιστορία του νησιού και ένα μέρος της εθνικής ιστορίας.

Με μία επιλεγμένη ομάδα του σχολείου μας, υπό τη συνοδεία της Υποδιευθύντριας μας, επισκεφτήκαμε τα Γ.Α.Κ – ΑΡΧΕΙΑ Ν. ΚΕΡΚΥΡΑΣ όπου  είχαμε την τιμή να μας ξεναγήσει η Αν. Διευθύντρια, κ. Πανταζή Νέλλα στους χώρους και στα εκθέματα. Μέσω της ξενάγησης και της συνέντευξης που μας παραχώρησε η κ. Πανταζή  συνειδητοποιήσαμε την εθνική και πολιτιστική σημασία της ύπαρξης του Αρχείου.

Θα μπορούσατε να μας πείτε λίγα λόγια για τον χώρο στέγασης του Αρχείου;

Φυσικά∙ πρόκειται για ένα χαρακτηριστικό δείγμα βρετανικής αρχιτεκτονικής, κτήριο των Αγγλικών Στρατώνων στο Παλιό Φρούριο της Κέρκυρας που ανάγεται στα μέσα του 19ου αιώνα και αποτελεί τη μετεξέλιξη παλαιότερου βενετσιάνικου κτηρίου, επίσης στρατιωτικής χρήσης, φιλοξενούνται, ύστερα από γενναίες στεγαστικές περιπέτειες οι γραπτές μαρτυρίες της συλλογικής μνήμης της Κέρκυρας των τελευταίων πέντε αιώνων. Στον ίδιο χώρο λειτουργεί αναγνωστήριο, βιβλιοθήκη, ληξιαρχείο, τμήμα συντήρησης χαρτιού και περγαμηνών και τμήμα βιβλιοδεσίας. Στις δραστηριότητες του Ιστορικού Αρχείου Κέρκυρας συγκαταλέγονται επίσης, πολιτιστικές εκδηλώσεις και εκδόσεις βιβλίων με αντικείμενο την Επτανησιακή ιστορία.

Ποιο είναι, γενικά, το περιεχόμενο του αρχειακού υλικού;

Λοιπόν, όπως σίγουρα φαντάζεστε,  η συγκέντρωση και απόθεση αρχειακού υλικού σε ιδιαίτερο τόπο φύλαξης, η ονοματολογία του οποίου ποικίλλει (π.χ. Αρχειοφυλακείον, Ιστορικό Αρχείο κλπ.), είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τις ιστορικές τύχες της Επτανήσου και δη της Κέρκυρας. Τη συγκρότησή του συλλογικού αποθέματος μνήμης διατρέχει σαν μια αχνή γενεαλογική γραμμή, ο διοικητικός μηχανισμός που καθ’ όλη την διάρκεια των ξένων κυριαρχιών στο νησί αλλά και μετά είτε σε επίπεδο μεμονωμένων προσώπων είτε οργανωμένων μορφωμάτων λειτούργησε ως κινητήρια δύναμη διατήρησης της μνήμης αυτής.

Από πότε χρονολογείται η πρώτη συλλογή εγγράφων και ποιος ήταν ο χώρος αποθήκευσης;

Η πρώτη συλλογή εγγράφων δημοσίου ενδιαφέροντος αναφέρεται κατά την περίοδο της Βενετοκρατίας και συγκεκριμένα το 1443 σε αίτημα (Πρεσβεία) των Κερκυραίων προς την βενετική Σύγκλητο. Παράλληλα, η πρώτη αρχειακή συλλογή αυτή περιελάμβανε κυρίως έγγραφα προνομίων της προγενέστερης Ανδηγαυικής περιόδου(1272-1386), καθώς και αποφάσεις της κεντρικής και της τοπικής διοίκησης  και στεγάστηκε στη Γραμματεία του Βαΐλου μέσα σε ξύλινο κιβώτιο, του οποίου τα κλειδιά κρατούσε ο ίδιος ο Βάιλος ως εκπρόσωπος της Βενετικής αρχής αλλά και οι Σύνδικοι της πόλης ως εκπρόσωποι της επιχώριας διοίκησης. Παρόμοιες διεργασίες που αφορούσαν στην περαιτέρω ανάπτυξη και εξέλιξη του συστήματος οργάνωσης και αποθησαύρισης της διοικητικής μνήμης εξακολούθησαν καθ’ όλη τη διάρκεια της βενετικής κυριαρχίας με την αναδιοργάνωση των βενετικών καγκελαριών (1505), τη θεσμοθέτηση του αξιώματος του Γραμματέα της καγκελαρίας της Κοινότητας (1558), την ανάπτυξη του τοπικού διοικητικού συστήματος και την αυτονόμηση σημαντικών υπηρεσιών, όπως των Συμβολαιογράφων, του Υγειονομείου κλπ.

Θα μπορούσατε να μας πείτε πώς διατηρήθηκε το συσσωρεμένο υλικό δεδομένου των πολιορκιών και των κατακτήσεων που υφίστατο το νησί στην πορεία των χρόνων;

Όπως καταλαβαίνετε, η επισώρευση αρχείων ως αποτέλεσμα της δραστηριότητας αυτής έθεσε εξαρχής προβληματισμούς για τη στέγαση, την πρόσβαση και τη διατήρηση του υλικού, το οποίο ήδη στην τουρκική πολιορκία του 1537 υπέστη ολοκληρωτική καταστροφή, (όχι όμως και οριστική απώλεια δεδομένου ότι οι Κερκυραίοι με Πρεσβεία το 1542 ζήτησαν από τη βενετική Καγκελαρία αντίγραφα των εγγράφων που τους αφορούσαν πλην των Ανδηγαυικών) παρέμεινε όμως αλώβητο στη μεταγενέστερη πολιορκία του 1716, χάρη στην προνοητικότητα του Συνδίκου Προσαλένδη που το μετέφερε στο Π. Φρούριο.

Η κατάρρευση της Γαληνοτάτης θα σημάνει για την Κέρκυρα την έναρξη διοικητικών περιπετειών που για το σύντομο διάστημα μιας περίπου εικοσαετίας (1797-1814) θα γνωρίσει τη διαδοχή των δύο «γαλλοκρατιών» (Γάλλοι Δημοκρατικοί (1797-1798), Γάλλοι Αυτοκρατορικοί (1807-1814), τη Ρωσοτουρκική παρουσία (1798-1800), την ίδρυση του πρώτου ανεξάρτητου ελληνικού κρατικού μορφώματος, της Επτανήσου Πολιτείας (1800-1807) και την Αγγλική Προστασία (1814-1864) με την αντίστοιχη ίδρυση του Ηνωμένου Κράτους των Ιονίων Νήσων (Stati Uniti delle Isole Jonie). Τα αρχεία θα ακολουθήσουν αδιαμαρτύρητα τα πεπρωμένα του νησιού χωρίς να διακοπεί η ιστορική τους ροή. Παρά τις συνέπειες των συνεχών αλλαγών, που συχνά σήμαιναν ακατάλληλες μεταστεγάσεις και επιλεκτικές αποψιλώσεις υλικού, απέκτησαν με την πάροδο του χρόνου έναν απροσδόκητα εξαιρετικό σύμμαχο, που δεν ήταν άλλος από τους επτανησίους  «φύλακές» τους, με τη μακρά θητεία στο χώρο, που ήταν ευπροσάρμοστοι στα μηνύματα των καιρών.

Έτσι, τελείως επιλεκτικά αναφέρουμε, ότι κατά τη διάρκεια της α΄ γαλλικής περιόδου όταν είχε διαταχθεί η καταστροφή των τεκμηρίων που συνδεόταν με τη μαρτυρία του φεουδαρχικού βενετικού συστήματος καθώς και η μεταφορά του υλικού στο παλάτι του Λατινεπισκόπου, ο τελευταίος Γραμματέας της Κοινότητας Γεώργιος, Ιωάννης-Βαπτιστής Καλογεράς διέσωσε μεγάλο τμήμα των αρχείων αυτών σε οικείο χώρο για να το παραδώσει αρκετά χρόνια αργότερα  στην αρχειακή υπηρεσία του Ιονίου Κράτους, όταν είχε επέλθει πλέον τάξη.

Επί Επτανήσου Πολιτείας ιδρύεται το «Αρχείο της Γενικής Κυβερνήσεως», όπως αναφέρεται από τον Γραμματέα της Επικρατείας και μετέπειτα Κυβερνήτη της Ελλάδος, Ιωάννη Καποδίστρια, η αρχειακή υπηρεσία που γνωστή υπό το όνομα Αρχείο Ιονίου Γερουσίας, θα στεγάσει μεταξύ άλλων τα αρχειακά κατάλοιπα της αξιοσημείωτης αυτής περιόδου καθώς και της ομώνυμης αρχής της περιόδου του Ιονίου Κράτους. Η περίοδος της Αγγλικής Προστασίας θα ταυτιστεί με την θεσμοθέτηση του Αρχειοφυλακείου, το οποίο θα συγκεντρώσει σχεδόν στο σύνολό τους τα κατάλοιπα των προηγουμένων διοικήσεων καθώς και των ανεξαρτήτων υπηρεσιών και το οποίο κατ’ ουσίαν συνιστά το άμεσο διοικητικό πρόγονο του Ιστορικού Αρχείου Κέρκυρας.

 

 

Ποια είναι η πορεία των αρχειακών υπηρεσιών μετά την ένωση των Επτανήσων με την Ελλάδα  το 1864 μέχρι σήμερα;

Μετά την Ένωση οι αρχειακές υπηρεσίες της Επτανήσου υπήχθησαν αρχικά στο Υπουργείο Εσωτερικών και ακολούθησαν ποικίλες διαδρομές περνώντας διαδοχικά στη δικαιοδοσία των Υπουργείων Προεδρίας, Πολιτισμού και τέλος Παιδείας. Τα σημερινά Αρχεία Κέρκυρας συνιστούν την επιτομή των δύο αρχειακών υπηρεσιών, του Ιστορικού Αρχείου Κέρκυρας και του Αρχείου Ιονίου Γερουσίας σύμφωνα με τον ν.1946/1991 που ενοποίησε τις δύο υπηρεσίες.

Η, από το 1996, οριστική εγκατάσταση των Αρχείων στο κτήριο των Αγγλικών Στρατώνων έθεσε τέρμα στις στεγαστικές περιπέτειες, που τα ταλάνισαν καθ’ όλη τη διάρκεια του 20ου αιώνα, συνετέλεσε δε στην καλύτερη και αποτελεσματικότερη οργάνωση και αξιοποίησή τους και άνοιξε ένα παράθυρο σε μια νέα πραγματικότητα, αυτήν της ψηφιακής εποχής, στην οποία εισέρχονται και μετέχουν δυναμικά.

ΠΑΙΠΕΤΗ Ο., ΠΑΝΔΗ Ε. , ΜΩΡΑΙΤΗΣ Ν.

 

Κάντε το πρώτο σχόλιο

Υποβολή απάντησης