Η ιστορία σχετικά με την ίδρυση και τη δράση της Φιλικής Εταιρίας μας δίνει πληροφορίες μόνο για τους άντρες που συμμετείχαν σε αυτή. Καθοριστική όμως ήταν και η συμμετοχή των γυναικών, αν και οι σχετικές πληροφορίες είναι ελάχιστες και αμφισβητήσιμες, λόγω της μυστικότητας που τηρούσαν οι μυημένοι (έδιναν όρκο πίστης και επικοινωνούσαν με κώδικες, ψευδώνυμα και συνθηματικές λέξεις) και λόγω του ότι απαγορευόταν από το καταστατικό της εταιρείας η συμμετοχή των γυναικών.
Οι παρακάτω Ελληνίδες όμως είναι γνωστό πως οργάνωσαν και βοήθησαν με τον τρόπο τους τον αγώνα των Ελλήνων για την ανεξαρτησία.
Η Ελισάβετ Υψηλάντη, Ελληνίδα αριστοκράτισσα με καταγωγή από τη Βόρεια Ήπειρο, υπήρξε πριν την περίοδο του 1821 η δεύτερη σύζυγος του ηγεμόνα της Μολδοβλαχίας Κωνσταντίνου Υψηλάντη. Χαρακτηρίστηκε ως η «Πρωτομάνα των Φιλικών», καθώς ήταν εκείνη που οργάνωσε τις προκαταρκτικές συναντήσεις προσωπικοτήτων της εποχής στα σαλόνια της, με το πρόσχημα φιλολογικών συναντήσεων, οι οποίες οδήγησαν τελικά στη σύσταση της Φιλικής Εταιρείας, της οποίας η ίδια υπήρξε ένα από τα πρώτα γυναικεία μέλη.
Η Κυριακή Ναύτη, ανακαλύπτει στις αρχές του 1820 μυστικά έγγραφα σχετικά με τη δράση της Φιλικής Εταιρείας στο γραφείο του άντρα της, γιατρού Μιχαήλ Ναύτη και τίθεται ζήτημα σοβαρό για το τι πρέπει να γίνει. Όταν οι Φιλικοί ενημερώνονται από τον άντρα της ότι γνωρίζει, ο Μιχαήλ Ναύτης με δάκρυα στα μάτια τους είπε: «Πάρτε το πιστόλι μου αυτό και θυσιάστε την, αν πρόκειται με τη θυσία αυτή να μη διακινδυνεύσει η πατρίδα. Ας θαφτεί το τρομερό μυστικό μαζί της. Την αγαπώ πολύ, γιατί είναι η μητέρα των παιδιών μου, μα πρώτα έρχεται το συμφέρον της πατρίδας». Αυτοί αποφάσισαν να μην την σκοτώσουν, αλλά να την μυήσουν. Έτσι, τον Μάρτιο του 1820, η γυναίκα όχι μόνο ορκίστηκε στη μυστική οργάνωση, αλλά ανέλαβε και ενεργό δράση σχετικά με τη συγκέντρωση χρημάτων για την ετοιμασία της Επανάστασης. Από τις πρώτες της αποστολές ήταν να στείλει από τη Σμύρνη 3.000 γρόσια στην υποδουλωμένη Ελλάδα. Η ίδια μάλιστα διέθεσε τα κοσμήματά της και ένα μέρος της πατρικής της περιουσίας στον επαναστατικό αγώνα. Η Κυριακή Ναύτη είναι η πρώτη γυναίκα που έδωσε τον όρκο των Φιλικών.
Σημαντική ήταν και η συμβολή της Μαριγώς Ζαραφοπούλα, που γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη. Φέρεται πως είχε κάποιαν ανάμιξη με υποθέσεις της Φιλικής Εταιρείας τις οποίες και διεκπεραίωσε, όπως το ότι συνέβαλε στο να δραπετεύσουν οι γιοι του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη που διέμεναν στην Κωνσταντινούπολη ως αιχμάλωτοι. Κυνηγημένη από την Πόλη, η Ζαραφοπούλα κατάφερε να μεταβεί στην Ύδρα της επαναστατημένης Ελλάδας, κομίζοντας μαζί της μεγάλο χρηματικό ποσό, το οποίο διέθεσε για τις ανάγκες της Επανάστασης. Την προσφορά της στον Αγώνα πιστοποίησαν με σχετικά έγγραφα αρκετοί σημαντικοί οπλαρχηγοί, όπως οι Γενναίος Κολοκοτρώνης, Χατζηχρήστος Νικηταράς κ.ά..
Σχετικά με την Ευφροσύνη Νέγρη, εργάστηκε για τη διάδοση των φιλελεύθερων και διέθετε το σπίτι της για μυστικές συναθροίσεις της Φιλικής Εταιρείας. Λέγεται, πως κάτω από τα πολυτελή βάζα με τις μυρωδάτες ανθοδέσμες κρύβονταν τα εγχειρίδια και τα όπλα, τα οποία δίνονταν κρυφά στους μυημένους της Φιλικής Εταιρείας, οι οποίοι ενθαρρύνονταν από τις γυναίκες τους να πληρώσουν με το αίμα τους την ελευθερία της πατρίδας τους.
Γίνεται λόγος επίσης για ακόμα δύο γυναίκες, τη Ρωξάνη Σούτσου και τη Δόμνα Βισβίζη. Από μια επιστολή της που σώζεται διαφαίνεται τόσο η γνώση απόρρητων υποθέσεων όσο και η ενεργός δράση της Ρωξάνης στον χώρο της Φιλικής Εταιρείας. Η Ρωξάνη Σούτσου ήταν γυναίκα ενός σημαντικού προσώπου της Φιλικής Εταιρείας και τελευταίου Έλληνα ηγεμόνα της Μολδαβίας, του Μιχαήλ Σούτσου, στενού συνεργάτη του Αλέξανδρου Υψηλάντη.
Τέλος, σημαντική υπήρξε η προσφορά της Δόμνας Βισβίζη από τη Θράκη, που αφιέρωσε τη ζωή της στην απελευθέρωση του έθνους. Λέγεται ότι μυήθηκε κι αυτή στη Φιλική Εταιρεία από τον άντρα της Χατζηαντώνη Βισβίζη. Ξόδεψε όλη την περιουσία της στη συντήρηση του πλοίου της, το οποίο πρόσφερε στον αγώνα.
Σαφώς δεν είναι σωστό να προσπαθήσουμε να συγκρίνουμε τη δράση των γυναικών με αυτή των ανδρών που συμμετείχαν στη Φιλική Εταιρεία. Οι ρόλοι τους ήταν πολύ διαφορετικοί, αλλά εξίσου σημαντικοί, καθώς οι γυναίκες ήταν λιγότερο ύποπτες για επαναστατική δράση, ενώ η ευγενή τους καταγωγή δεν δημιουργούσε υποψίες.
ΠΗΓΕΣ
- https://www.topontiki.gr/2020/03/18/i-ginekes-tou-1821-meros-v-ginekes-ke-filiki-eteria/
- https://www.mixanitouxronou.gr/i-monadiki-gynaika-poy-edose-ton-orko-tis-filikis-etaireias-otan-anakalypse-mystika-eggrafa-o-andras-tis-eprepe-na-ti-skotosei-i-na-ti-myisei/
Λυδία Λάμπρου Στ΄τάξη
