Οι θαλάσσιες χελώνες είναι πανάρχαια ζώα καθώς υπάρχουν από την εποχή των δεινοσαύρων κι όμως τώρα κοντεύουν να εξαφανιστούν. Οι θαλάσσιες χελώνες θεωρούνται είδος υπό εξαφάνιση και προστατεύονται από τη Διεθνή Ένωση για τη Διατήρηση της Φύσης.
Ένας τεράστιος παράγοντας που επηρεάζει τη διαβίωση και την επιβίωση της θαλάσσιας χελώνας είναι η μόλυνση των θαλασσών από πλαστικά είδη. Επίσης ο παρατημένος και εν χρήσει αλιευτικός εξοπλισμός είναι υπεύθυνος για πολλούς θανάτους χελωνών.
Τα κύρια χαρακτηριστικά της
Η χελώνα καρέτα-καρέτα είναι είδος θαλάσσιας χελώνας με παγκόσμια κατανομή. Ανήκει στην οικογένεια Cheloniidae. Οι χελώνες αυτές έχουν, κατά μέσο όρο μήκος 90 cm. Μια ενήλικη χελώνα ζυγίζει περίπου 135 kg, ενώ υπάρχουν καταγραφές που ξεπερνούν τα 450 kg. Το χρώμα του δέρματος κυμαίνεται από κίτρινο έως καστανό και το κέλυφος είναι συνήθως κοκκινωπό-καφέ. Μέχρι να ενηλικιωθεί η χελώνα δεν είναι ορατές οι φυλετικές της διαφορές.
Λόγω της κατασκευής της καρδιάς της μπορεί να αντέξει σε υψηλότερες συγκεντρώσεις διοξειδίου του άνθρακα στο αίμα της, αλλά και να αποθηκεύσει οξυγόνο σε μεγάλες ποσότητες στο αίμα και στους μύες της, σε σχέση με τα περισσότερα από τα υπόλοιπα ζώα που αναπνέουν με πνεύμονες. Η προσαρμογή αυτή της επιτρέπει να περνά πολλές ώρες ή και ημέρες κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας.
Η θαλάσσια χελώνακαρέτα-καρέτα έχει στόμα που μοιάζει με ράμφος και δεν έχει δόντια. Διαθέτει καλά αναπτυγμένη την αίσθηση της όσφρησης, γεγονός που τη βοηθά στον εντοπισμό τροφής. Τρέφεται με τσούχτρες, καλαμάρια, χταπόδια και θαλάσσια φυτά. Ζει στη Μεσόγειο, τον Ατλαντικό, τον Ινδικό και τον Ειρηνικό ωκεανό.
Καρέτα-καρέτα στη Μεσόγειο
Η καρέτα-καρέτα είναι το μοναδικό είδος θαλάσσιας χελώνας της Μεσογείου που αναπαράγεται στην Ελλάδα. Τη συναντάμε στη Ζάκυνθο, την Κρήτη, τη Ρόδο και την Πελοπόννησο. Στην Ελλάδα η πιο δημοφιλής περιοχή φωλιάσματος κατά μήκος της Μεσογείου είναι οι ακτές της Ζακύνθου (Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Ζακύνθου) με περισσότερες από 3.000 φωλιές ετησίως.
Η καρέτα-καρέτα περνάει το μεγαλύτερο μέρος της ζωής της στη θάλασσα και σε εκβολές ποταμών, με τα θηλυκά να βγαίνουν μόνο για λίγο στην ξηρά για να γεννήσουν τα αυγά.
Η αναπαραγωγή τους
Η καρέτα-καρέτα έχει αργό ρυθμό αναπαραγωγής: τα θηλυκά γεννούν κατά μέσο όρο τέσσερις ομάδες αυγών. Φθάνει στην αναπαραγωγική της ωριμότητα σε ηλικία 17-33 ετών με διάρκεια ζωής 47-67 χρόνια. Η περίοδος ζευγαρώματος διαρκεί περισσότερες από έξι εβδομάδες.
Σε αντίθεση με άλλες θαλάσσιες χελώνες, το ζευγάρωμα δεν λαμβάνει χώρα κοντά στις περιοχές αναπαραγωγής, αλλά κατά τη διάρκεια της μετανάστευσης τους προς τους τόπους αναπαραγωγής. Το θηλυκό με μέσο όρο τέσσερις φωλιές αυγών, η κάθε μία περιλαμβάνει περίπου 100 αυγά. Στη συνέχεια σταματά η αναπαραγωγή της για 2 με 3 χρόνια.
Αξιοσημείωτο γνώρισμα του είδους είναι η «φιλοπατρία», το γεγονός, δηλαδή, ότι κάθε θηλυκό επιστρέφει πάντα στην παραλία όπου και το ίδιο γεννήθηκε, για να αποθέσει τα αβγά του.Υπολογίζεται ότι μόνο 1 – 2 χελωνάκια στα 1.000 θα καταφέρουν να ενηλικιωθούν και να επιστρέψουν στην παραλία για να αναπαραχθούν, λόγω των φυσικών και ανθρωπογενών απειλών που αντιμετωπίζει το είδος.
Καθεστώς προστασίας
Πρόκειται για ένα παγκοσμίως απειλούμενο είδος, το οποίο προστατεύεται σύμφωνα με την εθνική, ευρωπαϊκή και διεθνή νομοθεσία.
Αιτία της εξαφάνισης τους θα μπορούσε να είναι ότι οι άνθρωποι χρησιμοποιούν τις χελώνες για τροφή. Επίσης το λίπος τους χρησιμοποιείται για την κατασκευή σαπουνιών και καλλυντικών.
Ένας ακόμη λόγος που συμβάλει στον κίνδυνο εξαφάνισης της θαλάσσιας χελώνας είναι η κατασκευή αξεσουάρ. Από το καβούκι τους φτιάχνουν χτένες, βούρτσες, σκελετούς γυαλιών, κουμπιά ακόμα και κοσμήματα. Ακόμα, οι άνθρωποι συνηθίζουν να σκοτώνουν τις θαλάσσιες χελώνες για να τις ταριχεύσουν και να τις κρεμάσουν σαν διακοσμητικά.
Οι προσπάθειες για την αποκατάσταση του αριθμού τους απαιτούν γενικότερη συνεργασία, δεδομένου ότι οι χελώνες περιφέρονται σε τεράστιες εκτάσεις του ωκεανού και οι παραλίες ωοτοκίας είναι διασκορπισμένες σε διάφορες χώρες.
Σε αυτά τα πλαίσια, το 1983 συστάθηκε ο Σύλλογος για την Προστασία της Θαλάσσιας Χελώνας «ΑΡΧΕΛΩΝ» ένα μη-κερδοσκοπικό σωματείο με αντικείμενο τη μελέτη, την προστασία και την περίθαλψη των χελωνών καρέτα-καρέτα, καθώς και τη διαχείριση των οικοσυστημάτων στις σημαντικότερες ελληνικές παραλίες ωοτοκίας τους.
Σήμερα υπάρχουν νόμοι που προστατεύουν τις θαλάσσιες χελώνες και απαγορεύουν το εμπόριο των προϊόντων που προέρχονται από αυτές. Στη χώρα μας απαγορεύεται η αλιεία, η κακοποίηση και η ταρίχευση της θαλάσσιας χελώνας. Δυστυχώς όμως δεν υπακούν όλοι στους νόμους.
Αν και κατάφερε να επιβιώσει για τόσα εκατομμύρια χρόνια, η χελώνα καρέτα βρίσκεται σήμερα αντιμέτωπη με την εξαφάνιση, αν δεν δράσουμε άμεσα.
Νίκη Φαντάκη
