Το διαδίκτυο αποτελεί ένα ιδανικό περιβάλλον για παιδιά και εφήβους να αναπτύξουν κοινωνικές επαφές, να ανακαλύψουν νέα πράγματα και να γίνουν δημιουργικοί. Ωστόσο οι διαδικτυακοί «φίλοι» μπορεί να μην είναι τελικά εκείνοι που υποστηρίζουν ότι είναι και αυτό είναι κάτι που πρέπει να γίνει κατανοητό από όλους.

Grooming – Διαδικτυακή Αποπλάνηση

Το διαδικτυακό «grooming» συµβαίνει όταν ένας ενήλικας έρχεται σε επαφή µέσω του διαδικτύου µε ένα παιδί ή έφηβο προκειµένου να το συναντήσει από κοντά και να το εκµεταλευτεί. Το διαδικτυακό grooming ή αλλιώς η «αποπλάνηση» µέσω διαδικτύου είναι ένα έγκληµα που τιµωρείται αυστηρά σε όλες τις χώρες της Ευρώπης. Μπορεί να συµβεί σε όλους τους ιστοχώρους που είναι πολύ δηµοφιλείς στους εφήβους και στα παιδιά όπως στα διαδικτυακά παιχνίδια, στα κοινωνικά δίκτυα, στα δωµάτια συνοµιλίας κλπ. Κάποιοι διαδικτυακοί groomers µπορεί να προσποιούνται ότι είναι συνοµήλικοι σου χρησιμοποιώντας ψεύτικη φωτογραφία προφίλ και δηλώνοντας ψευδή ηλικία. Οι διαδικτυακοί groomers, συνήθως, έχουν γνώσεις στο να χειρίζονται ψυχολογικά και συναισθηµατικά τους εφήβους (π.χ. γνωρίζουν την εφηβική γλώσσα και τον εφηβικό τρόπο σκέψης) και χρησιµοποιούν διάφορες τεχνικές προκειµένου να αποκτήσουν την εµπιστοσύνη σου.

Συμβουλές για να παραμείνεις ασφαλής

• Ας είµαστε προσεκτικοί ποιους αποδεχόµαστε να γίνουν “φίλοι”μας και µε ποιους µιλάµε στο διαδίκτυο. Θυµόµαστε πάντα ότι είναι εύκολο να πει κάποιος ψέµατα για το ποιος πραγµατικά είναι.
• Έχουµε πάντα στο μυαλό μας ότι ακόµα και αν ο συνοµιλητής µας στο Διαδίκτυο είναι πραγµατικά αυτός που φαίνεται (π.χ. τον έχουµε δει σε web camera) υπάρχει η πιθανότητα να είναι µέλος ενός κυκλώµατος που εκµεταλλεύεται παιδιά.
• Χρησιµοποιούµε τις ρυθµίσεις απορρήτου στους ιστοχώρους που επισκεπτόµαστε. Προσαρµόζουµε τις ρυθµίσεις, έτσι ώστε να µη βλέπουν όλοι το προφίλ µας ή τις φωτογραφίες µας.
• Δε βάζουµε προκλητικά ονόµατα (username) στο προφίλ µας.
• Δεν κανονίζουµε ΠΟΤΕ συναντήσεις µε ανθρώπους που στην ουσία δεν γνωρίζουµε, ακόµα και αν έχουµε γίνει “φίλοι” στο διαδίκτυο.
• Δεν ανταλάσσουµε ευαίσθητες προσωπικές πληροφορίες ή ακατάλληλα βίντεο και φωτογραφίες. Μπορούν να µείνουν για πάντα στο Διαδίκτυο και να διανεµηθούν στον οποιονδήποτε.
• Ακόµα και αν νιώθουµε άσχηµα για κάτι που κάναμε στο διαδίκτυο, όπως ντροπή, φόβο ή/και ενοχές, ζητάµε τη συµβουλή και την υποστήριξη κάποιου ενήλικα που ξέρουµε ότι µας αγαπάει και που εµπιστευόµαστε. Δεν ξεχνάμε ότι η σωµατική µας και η ψυχική µας ακεραιότητα είναι προτεραιότητα και οφείλουµε να την προστατεύουµε.
• Σε κάθε περίπτωση δεν ενδίδουµε σε κανένα εκβιασµό. Δε δελεαζόµαστε από χρήµατα και δώρα.
• Μαθαίνουμε τον τρόπο που μπορούμε να αποθηκεύσουμε μια ηλεκτρονική συνομιλία. Αυτό θα μας βοηθήσει να καταγγείλουμε αυτόν που μας έκανε να νιώσουμε άβολα ή μας έφερε σε δύσκολη θέση στο διαδίκτυο.

Kοινωνικά Δίκτυα

Η χρήση online κοινωνικών δικτύων προσφέρει στους χρήστες τους πολλά οφέλη και πλεονεκτήματα. Κρύβει όμως και πολλούς κινδύνους που μπορούν να αποφευχθούν αν είσαι ενημερωμένος.

Συμβουλές για να παραμείνεις ασφαλής

• Βεβαιώσου ότι ξέρεις να χρησιμοποιείς τις ρυθμίσεις ασφαλείας και έχεις καταστήσει το προφίλ σου προσβάσιμο μόνο από τους φίλους σου.
• Διαφύλαξε τους κωδικούς πρόσβασης.
• Πρόσεξε πολύ τι ανεβάζεις στο προφίλ σου. Μέσα από φωτογραφίες μπορεί άθελά σου να δώσεις προσωπικές πληροφορίες όπως το σχολείο σου ή τα μέρη που συχνάζεις και να γίνει εύκολος ο εντοπισμός σου στο φυσικό κόσμο.
• Να θυμάσαι ότι, ακόμα και όταν διαγράψεις το προφίλ σου, πολλές πληροφορίες θα παραμείνουν στο διαδίκτυο. Οπότε σκέψου σοβαρά πριν ανεβάσεις.
• Μη συναντήσεις ΠΟΤΕ κάποιον που γνώρισες μέσα από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Μπορεί να μην είναι αυτός που υποστηρίζει ότι είναι και οι προθέσεις του να μην είναι καθόλου αγνές.
• Αν κάτι ή κάποιος σε κάνει να νιώσεις άβολα, κάνε χρήση των ρυθμίσεων ασφαλείας που υπάρχουν και μπλόκαρε τον ή ανέφερε τον.
• Αν δεχτείς οποιοδήποτε είδος εκβιασμού ή εκφοβισμού σταμάτα αμέσως την επικοινωνία και ενημέρωσε κάποιον ενήλικα που εμπιστεύεσαι.

Web Cameras

Οι webcams είναι ένα πολύ δημοφιλές και χρήσιμο εργαλείο για νέους ανθρώπους και ενήλικες, υπάρχουν όμως κάποιοι κανόνες που πρέπει να ακολουθείς προκειμένου να διασφαλίσεις ότι η χρήση τους δε θα σου δημιουργήσει προβλήματα.

Οι χρήστες έχουν τη δυνατότητα μέσω της κάμερας που διαθέτει η συσκευή τους, να βλέπουν ο ένας τον άλλον καθώς συνομιλούν στο διαδίκτυο με μέλη της οικογένειάς τους ή φίλους μέσω υπηρεσιών όπως είναι το skype ή το FaceTime και να συνομιλούν πολλοί μεταξύ τους μέσω του Google Hangouts και των κοινωνικών δικτύων. Ορισμένες κονσόλες παιχνιδιών δίνουν επίσης τη δυνατότητα στους χρήστες τους να συνομιλούν ενώ παίζουν. Υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός πλεονεκτημάτων στο να χρησιμοποιείς τη webcam ως εργαλείο επικοινωνίας και αναζήτησης πληροφοριών, υπάρχουν όμως και κάποια σημεία στη χρήση της που μπορούν να την καταστήσουν επικίνδυνη.

Συμβουλές για να παραμείνεις ασφαλής

• Σκέψου πριν μαγνητοσκοπήσεις: Πάντα να σκέφτεσαι με ποιους συνομιλείς και τι μοιράζεσαι με αυτούς. Χωρίς να το συνειδητοποιήσεις μπορεί να δίνεις προσωπικές πληροφορίες μέσα από φωτογραφίες ή βίντεο που μοιράζεσαι. Να θυμάσαι πάντα ότι οτιδήποτε λες διαδικτυακά μπορεί να μαγνητοσκοπηθεί και να διαμοιραστεί χωρίς τη θέλησή σου.
• Πρόσεξε ποιους κάνεις φίλους: Σε ορισμένες υπηρεσίες μπορεί να δεχτείς πρόσκληση για συνομιλία από ανθρώπους που δε γνωρίζεις. Είναι πολύ καλύτερα να μη διευρύνεις τον κύκλο γνωριμιών σου με αυτόν τον τρόπο, γιατί ποτέ δεν ξέρεις ποιος πραγματικά είναι ο συνομιλητής σου και τι σκοπούς έχει. Κάθε ιστότοπος και κάθε υπηρεσία συνομιλιών έχει ρυθμίσεις ασφαλείας. Χρησιμοποιησέ τες ώστε να ελέγχεις ποιος μπορεί να έρθει σε επαφή μαζί σου και ποιος όχι.
• Ακατάλληλο περιεχόμενο: Ορισμένοι ιστότοποι συνομιλιών επιτρέπουν να βλέπεις και να συνομιλείς με ξένους. Αυτό είναι πολύ επικίνδυνο γιατί μπορεί άθελα σου να συναντήσεις ακατάλληλο περιεχόμενο. Αν σου συμβεί κάτι τέτοιο, κάνε αναφορά στην ειδική υπηρεσία που έχει το site.
• Πες όχι: Κάποιοι κακόβουλοι μπορεί να προσπαθήσουν να σε πείσουν να εμφανιστείς γυμνός ή να κάνεις πράγματα που δεν επιθυμείς μπροστά στη webcam. Έχουν τη δυνατότητα να μαγνητοσκοπήσουν τις ενέργειες σου αυτές και εν συνεχεία μπορεί να αρχίσουν να σε εκβιάζουν. Αν κάποιος σου ζητήσει να πεις ή να κάνεις κάτι για το οποίο νιώθεις άβολα, απλά πες όχι και εμπιστεύσου το περιστατικό σε έναν ενήλικα. Να θυμάσαι ότι ΠΟΤΕ δεν είναι αργά να ζητήσεις βοήθεια από κάποιον που εμπιστεύεσαι. Επίσης έχεις τη δυνατότητα να αναφέρεις και να μπλοκάρεις τον άλλο χρήστη έτσι ώστε να μη σε ξαναενοχλήσει.

Και μερικές τεχνικές οδηγίες:

• Σκέψου που θα τοποθετήσεις τη webcam: Σιγουρέψου ότι έχεις τοποθετήσει τη συσκευή σε ένα χώρο του σπιτιού που ακόμα και αν την ξεχάσεις ανοιχτή δε θα δει κάποιος κάτι που δεν επιθυμείς. Αν και είναι σπάνιες, υπάρχουν περιπτώσεις όπου προσβεβλημένες από ιούς συσκευές, τραβούσαν φωτογραφίες και βίντεο χωρίς να το γνωρίζει ο χρήστης. Μην ξεχνάς να αποσυνδέεις τη συσκευή, να καλύπτεις το φακό ή να στρέφεις τη συσκευή προς τον τοίχο όταν δεν τη χρησιμοποιείς.
• Μάθε τις υπηρεσίες που προσφέρουν συνομιλίες με κάμερα: Ιστότοποι, υπηρεσίες και apps μπορεί να ζητήσουν την άδεια σου για να χρησιμοποιούν τη webcam σου. Πριν κάνεις αποδεκτό το αίτημα σκέψου γιατί το ζητάνε και ποιος θα έχει τη δυνατότητα να δει τις συνομιλίες σου ή ότι επιλέγεις να δημοσιεύσεις.
• Τέλος κλήσης και αποσύνδεση: Πάντα να ελέγχεις αν τερμάτισες την κλήση και αν αποσυνδέθηκες από την υπηρεσία μετά το τέλος κάθε συνομιλίας. Αυτό θα εμποδίσει τον οποιοδήποτε από το να έχει πρόσβαση στο λογαριασμό σου ή στην webcam σου χωρίς να το ξέρεις.

Υπηρεσίες εντοπισμού θέσης (location tracking)

Μια υπηρεσία εντοπισμού θέσης χρησιμοποιεί τη γεωγραφική θέση του κινητού τηλεφώνου σας και άλλων κινητών συσκευών εξοπλισμένων με τη δυνατότητα εντοπισμού θέσης για να παρέχει διάφορες υπηρεσίες όπως ψυχαγωγίας, διαφήμισης και εύρεσης φίλων, ενημερώσεις για την κίνηση και τον καιρό, τοπικές πληροφορίες και βοήθεια προς τις υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης, ώστε να σας βρουν αν αντιμετωπίζετε πρόβλημα. Αυτές οι εξαρτώμενες από τη θέση υπηρεσίες έχουν την ικανότητα να προσδιορίζουν τη θέση σας μέσω ενός συνδυασμού δικτύων κινητής τηλεφωνίας, GPS και σημείων ασύρματης πρόσβασης (Wi-Fi hot spots). Υπάρχουν διαθέσιμες χιλιάδες τέτοιες εφαρμογές και όλο και περισσότερο ενσωματώνονται σε υπηρεσίες κοινωνικής δικτύωσης, ώστε να μπορεί ο χρήστης να γνωστοποιεί τη θέση του στους φίλους του. Είναι ζωτικής σημασίας να γνωρίζουμε τους κινδύνους που συνεπάγεται η παρακολούθηση της γεωγραφικής μας θέσης.

Συμβουλές:

• Αν θέλετε να εγγραφείτε σε μια υπηρεσία εντοπισμού θέσης μέσω διαδικτύου ή κινητού, ελέγξτε αν αυτό επιτρέπεται για την ηλικία σας. Διαβάστε και συζητήστε με κάποιο μεγαλύτερο την πολιτική απορρήτου.
• Κατανοήστε ότι οι εξαρτώμενες από τη θέση υπηρεσίες δεν αφορούν μόνον το πού βρισκόμαστε, αλλά επίσης είναι συνδεδεμένες με την ταυτότητά μας. Θα μπορούσαν να βοηθήσουν άλλους να παρακολουθήσουν πού πηγαίνουμε σε τακτική βάση (σπίτι, σχολείο, κ.λπ.).
• Μάθετε να μην λέτε ποτέ «ναι» σ’ έναν άγνωστο που προσπαθεί να σας βρει μέσω μιας υπηρεσίας εντοπισμού θέσης (μπορεί, για παράδειγμα, να λάβετε ένα ανεπιθύμητο μήνυμα από κάποιον).
• Κατανοήστε πως, αν μαζί με το προφίλ της κοινωνικής δικτύωσης χρησιμοποιείτε μια υπηρεσία εντοπισμού θέσης, οι πάντες στη λίστα των «φίλων» σας θα γνωρίζουν ανά πάσα στιγμή πού βρίσκεστε. Υπογραμμίζουμε ότι είναι πολύ σημαντικό να επιτρέπετε να σας εντοπίζουν μόνον οι αληθινοί σας φίλοι, που τους ξέρετε και τους εμπιστεύεστε.
• Μπορείτε να επιλέξετε να λαμβάνετε σε τακτική βάση από τον πάροχο της υπηρεσίας μια υπενθύμιση σχετικά με το ποιοι σας εντοπίζουν.

Υπερβολική Ενασχόληση με το διαδίκτυο

Ο εθισμός στο διαδίκτυο είναι μια σχετικά νέα μορφή εξάρτησης. Αναφέρεται στη περίπτωση όπου το διαδίκτυο αποκτά μεγαλύτερη σημασία και προτεραιότητα στη ζωή σου από τους φίλους, την οικογένεια και την εργασία σου, κυριαρχεί στη καθημερινότητα σου και είναι ένα στοιχείο της που δεν θέλεις να αποχωριστείς. Αν και ο όρος «εθισμός» στο Διαδίκτυο παραμένει αμφιλεγόμενος από την επιστημονική κοινότητα, εν τούτοις έχουν αναφερθεί αρκετές περιπτώσεις παιδιών και εφήβων που δαπανούν υπερβολικά πολλές ώρες μπροστά στην οθόνη του υπολογιστή παίζοντας ηλεκτρονικά-διαδικτυακά παιχνίδια, μιλώντας διαδικτυακά σε δωμάτια συνομιλιών ή σε σελίδες κοινωνικής δικτύωσης, ενώ ξεχνούν ή παραμελούν άλλες σημαντικές δραστηριότητες. Το Διαδίκτυο έχει την ικανότητα να καλύψει συγκεκριμένες ψυχολογικές ανάγκες σου. Ένα από τα χαρακτηριστικά του μέσου είναι ότι σου δίνει τη δυνατότητα να προβάλλεις μια επιθυμητή και όχι την πραγματική εικόνα του εαυτού σου, χωρίς να έχεις περιορισμούς και συνέπειες. Η εξάρτηση από το διαδίκτυο μπορεί να είναι το αποτέλεσμα άλλων ψυχικών διαταραχών, όπως κατάθλιψη, αγχώδεις διαταραχές, διαταραχές προσωπικότητας και κοινωνική φοβία.

Συμβουλές για αντιμετώπιση του φαινομένου

• Εάν το πρόβλημα αναγνωριστεί σε αρχικό στάδιο, είναι πολύ πιο εύκολο να αντιμετωπισθεί.
• Να αναζητήσουμε βοήθεια, εάν χρειαστεί.
• Καλλιεργούμε σωστές στάσεις αξιοποίησης του διαδικτύου από μικρή ηλικία έτσι ώστε να απολαμβάνουμε τα θετικά της τεχνολογίας χωρίς αρνητικές συνέπειες.
• Να μην παραμελούμε τις δραστηριότητές μας, τον ύπνο μας, τους φίλους μας και την οικογένειά μας προς χάρη του Διαδικτύου.

Phishing – Ηλεκτρονικό Ψάρεμα

Με τον όρο ηλεκτρονικό ψάρεμα (phishing) περιγράφεται η προσπάθεια που καταβάλλει κάποιος όταν με διάφορους τρόπους προσπαθεί να αποσπάσει από εσένα προσωπικά σου στοιχεία στο διαδίκτυο. Συνήθως γίνεται μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (email) και ο πραγματικός αποστολέας δεν είναι αυτός που φαίνεται. Για παράδειγμα μπορεί να λάβεις ένα μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου από μια ιστοσελίδα που χρησιμοποιείς και μέσω του οποίου να σου ζητάνε να δώσεις κάποια προσωπικά σου στοιχεία για λόγους ασφαλείας ή να λάβεις ένα μήνυμα που να υποστηρίζει ότι κέρδισες ένα σημαντικό ποσό και να σε προτρέπει να δώσεις τα προσωπικά σου στοιχεία για να λάβεις τα χρήματα.

Ένας άλλος τρόπος να σου αποσπάσουν προσωπικά στοιχεία είναι να σου ζητήσουν να πατήσεις σε κάποιο σύνδεσμο ο οποίος όμως στην πραγματικότητα δεν είναι αθώος και με αυτό τον τρόπο γίνεται εγκατάσταση κακόβουλου ή κατασκοπευτικού λογισμικού στον υπολογιστή σου.

Η επιτυχία της μεθόδου είναι μεγάλη. Σε πρόσφατο πείραμα που πραγματοποιήθηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες, το 70% όσων έλαβαν το εξατομικευμένο μήνυμα πάτησε στο σύνδεσμο που περιλαμβανόταν σε αυτό και συμπλήρωσε τα στοιχεία του στην ιστοσελίδα υποκλοπής δεδομένων.

Συμβουλές για να παραμείνεις ασφαλής

• Μην απαντάς ΠΟΤΕ σε ύποπτα email. Καμία σοβαρή υπηρεσία δε θα σου ζητήσει διαδικτυακή ενημέρωση για ευαίσθητα προσωπικά σου δεδομένα, και δεν υπάρχει καμία περίπτωση να έχεις κερδίσει το οτιδήποτε χωρίς να έχεις πρώτα παίξει …
• Μην “πατάς” ποτέ πάνω σε «ύποπτα» link.
• Προστάτευσε τον υπολογιστή σου από κακόβουλο λογισμικό. Κάνε τακτικές ενημερώσεις του λειτουργικού συστήματος και χρησιμοποίησε προγράμματα προστασίας από ιούς και άλλο κακόβουλο λογισμικό (antivirus, antispam, antispyware).
• Όταν εισάγετε προσωπικά σας δεδομένα σε φόρμα κάποιας ιστοσελίδας, να προσέχετε στη γραμμή διευθύνσεως του browser να εμφανίζεται πάντοτε το πράσινο https αντί του http.
• Εμπιστεύσου το ένστικτό σου. Αν δεν είσαι σίγουρος για την ασφάλεια μιας ιστοσελίδας ή δεν νιώθεις άνετα με τον τρόπο που πρόκειται να χρησιμοποιηθούν τα προσωπικά σου δεδομένα, προτίμησε κάποια άλλη.

Cyberbullying

Διαδικτυακός εκφοβισμός συμβαίνει όταν κάποιος κακόβουλος παρενοχλεί ένα άτομο με τη χρήση της τεχνολογίας. Η παρενόχληση αυτή μπορεί να γίνεται σε τακτικά ή άτακτα χρονικά διαστήματα μέσω οποιασδήποτε πράξης εκφοβισμού, επιθετικότητας, τρομοκρατικής ή αυταρχικής συμπεριφοράς. Ο διαδικτυακός εκφοβισμός περιλαμβάνει καταστάσεις όπως η αποστολή ανήθικων μηνυμάτων, ο αποκλεισμός ατόμων από εφαρμογές συνομιλιών, το hacking ενός ξένου λογαριασμού, η δημοσίευση ενοχλητικών φωτογραφιών, διάδοση προσβλητικών φημών κ.α.

Ένα θύμα διαδικτυακού εκφοβισμού μπορεί να βιώσει μία πολύ αγχώδη κατάσταση, καθώς τα μηνύματα μπορούν να σταλούν ανώνυμα και επομένως είναι δύσκολο να γνωρίζει ποιος είναι ο θύτης. Επιπλέον, ο διαδικτυακός εκφοβισμός μπορεί να συμβεί οποιαδήποτε στιγμή της ημέρας από οποιοδήποτε μέρος. Όταν τα μηνύματα ή οι φωτογραφίες δημοσιευθούν στο διαδίκτυο προβάλλονται άμεσα σε πολλούς χρήστες και αυτό αναστατώνει τα θύματα που βλέπουν πόσο γρήγορα μία φωτογραφία ή μια φήμη διαδίδεται στο διαδίκτυο.

Ο εκφοβισμός μέσω του διαδικτύου μπορεί να είναι άμεσος ή έμμεσος εμπλέκοντας και άλλα άτομα που ενδεχομένως να μην γνωρίζουν προσωπικά το θύμα.

Συμβουλές για να παραμείνεις ασφαλής

• Δεν απαντάμε στα εκφοβιστικά μηνύματα.
• Μπλοκάρουμε την πρόσβαση του αποστολέα.
• Κρατάμε και αποθηκεύουμε τα μηνύματα ή τις συνομιλίες. Αυτό θα μας είναι χρήσιμο, εάν χρειαστεί ή εάν θελήσουμε να το καταγγείλουμε.
• Δεν προωθούμε μηνύματα ή εικόνες και φωτογραφίες που θα μπορούσαν να πληγώσουν τα συναισθήματα κάποιου. Έχουμε στο μυαλό μας ότι, εάν κάποιος μας στείλει ένα μήνυμα και το προωθήσουμε ή γελάσουμε με αυτό, στην ουσία γινόμαστε και εμείς μέρος του εκφοβισμού.
• Αναφέρουμε το πρόβλημά μας στους γονείς μας ή σε άλλους ενήλικους που εμπιστευόμαστε. Σε κάθε περίπτωση μπορούμε να απευθυνθούμε και στη γραμμή βοήθειας help-line όπου εξειδικευμένοι γιατροί και ψυχολόγοι με μεγάλη εμπειρία σε προβληματικές συμπεριφορές στο διαδίκτυο μπορούν να μας παρέχουν συμβουλές και υποστήριξη.

Internet of Toys

Το διαδίκτυο έχει αλλάξει ριζικά τον τρόπο που παίζουν τα παιδιά και το μέλλον φαίνεται να επιφυλάσσει ακόμα περισσότερες αλλαγές, αφού το διαδίκτυο των πραγμάτων (Ιnternet οf Τhings) διαρκώς κερδίζει έδαφος. Πλέον τα παιχνίδια είναι «έξυπνα», συνδέονται στο Διαδίκτυο, έχουν κάμερες και μικρόφωνα, είναι προικισμένα με τεχνητή νοημοσύνη και με τη δυνατότητα να ανταποκρίνονται στις ερωτήσεις των παιδιών. Η δυνατότητα των παραπάνω παιχνιδιών να καταγράφουν εικόνα τόσο από τον χώρο του σπιτιού όσο και από τον ίδιο τον χρήστη τους – δηλαδή τα παιδιά – εγείρει κατά τους ειδικούς σοβαρά ζητήματα ασφαλείας και παραβίασης της  ιδιωτικότητας. Ορισμένα παιχνίδια ενδέχεται να παραβιάζουν το απόρρητο των χρηστών επειδή καταγράφουν ευαίσθητα δεδομένα όπως ονόματα, διευθύνσεις, σχολεία κ.α.  Ο τρόπος με τον οποίο οι εταιρείες αποθηκεύουν, επεξεργάζονται ή μοιράζονται τα συγκεκριμένα δεδομένα με τρίτους, παραμένει ασαφής, με αποτέλεσμα οι γονείς να παραμένουν στο σκοτάδι γύρω από το τι γίνονται αυτά τα δεδομένα στην πορεία.

Συμβουλές για να παραμείνεις ασφαλής

• Ισχυροί κωδικοί πρόσβασης: Αποτρέψετε την πρόσβαση μη εξουσιοδοτημένων ατόμων στις συσκευές και τους λογαριασμούς σας διασφαλίζοντας ότι οι κωδικοί πρόσβασης περιλαμβάνουν συνδυασμό κεφαλαίων γραμμάτων, πεζών γραμμάτων, αριθμών και συμβόλων. Κάθε λογαριασμός και συσκευή που διαθέτετε πρέπει να έχει διαφορετικό κωδικό πρόσβασης.
•  Λογισμικό Antivirus και Antimalware για το οικιακό σας δίκτυο: Με αυτόν τον τρόπο θα προστατευτείτε από οποιοδήποτε λογισμικό που θέτει σε κίνδυνο την ηλεκτρονική σας ασφάλεια. Μπορεί να εγκατασταθεί στην κινητή συσκευή ή στον υπολογιστή σας για να διατηρήσει τη συσκευή σας (και το δίκτυο) ασφαλή. Απλά φροντίστε να το ρυθμίσετε σωστά, να το ενημερώνετε τακτικά και να ακούτε τις συστάσεις του.
•  Απενεργοποίηση υπηρεσιών τοποθεσίας: Αυτό θα εμποδίσει την πρόσβαση οποιασδήποτε εφαρμογής στην τοποθεσία της συσκευής σας.
• Σίγαση μικροφώνων και αποκλεισμός Webcams: Ορισμένες από τις ευαίσθητες πληροφορίες που θέλουν οι εγκληματίες του κυβερνοχώρου μπορούν να ληφθούν χάρη στο μικρόφωνο ή την κάμερα. Μπορείτε να προστατεύσετε το ιδιωτικό σας απόρρητο απενεργοποιώντας τις λειτουργίες ήχου και βίντεο ενώ εκτελούνται ορισμένες εφαρμογές.
• Απενεργοποίηση αγορών εντός εφαρμογής: Ορισμένα έξυπνα παιχνίδια προσφέρουν τη δυνατότητα αγοράς διάφορων στοιχείων εντός εφαρμογής. Αν δεν απενεργοποιήσετε τις αγορές, μπορεί να χρεώθείτε με υπέρογκα ποσά.

Gaming και Apps

Τα παιχνίδια διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη του εφήβου. Κρύβουν όμως τον κίνδυνο του εθισμού και πρέπει πάντα να το περιεχόμενο του παιχνιδιού να είναι κατάλληλο για την ηλικία του χρήστη.

Υπάρχουν πολλοί τρόποι να παίξεις παιχνίδια στο διαδίκτυο. Το διαδίκτυο σου δίνει τη δυνατότητα να βρεις δωρεάν διαδικτυακά παιχνίδια, εφαρμογές σε κινητά, παιχνίδια σε φορητές κονσόλες, ενώ μπορείς και να αγοράσεις παιχνίδια που μπορούν να κατέβουν ή να εγκατασταθούν σε κονσόλες όπως το PlayStation, το Nintendo, το Wii ή το Xbox. Στην κινητή σου συσκευή μπορείς να κατεβάσεις τα παιχνίδια ή τις εφαρμογές μέσω του App Store της Apple, του Google Play ή του BlackBerry App World. Μερικές εφαρμογές είναι διαθέσιμες δωρεάν και άλλες θα πρέπει να τις αγοράσεις.

Συμβουλές για να παραμείνεις ασφαλής

• Να παίζεις δίκαια: Συμπεριφέρσου στους άλλους παίκτες όπως θα ήθελες να σου συμπεριφέρονται.
• Διαφύλαξε τα προσωπικά σου δεδομένα: μη μοιράζεσαι τις προσωπικές σου πληροφορίες όταν παίζεις παιχνίδια στο διαδίκτυο. Αυτό περιλαμβάνει το ονοματεπώνυμό, το τηλέφωνο και τη διεύθυνσή σου. Η κοινή χρήση αυτού του είδους των πληροφοριών μπορεί να σε κάνει ευάλωτο.
• Συνάντηση: Η συνάντηση με κάποιον που γνωρίζεις μόνο διαδικτυακά είναι επικίνδυνη. Μια τέτοια συνάντηση μπορεί να γίνει μόνο με την έγκριση και την παρουσία ενός γονέα ή κηδεμόνα. Να θυμάσαι ότι οι διαδικτυακοί φίλοι είναι ξένοι σε εσένα ακόμα κι αν μιλάς μαζί τους αρκετό καιρό.
• Χρήση εργαλείων: Ενημερώσου για τα εργαλεία που μπορείς να χρησιμοποιήσεις σε περίπτωση που κάποιος γίνεται επιθετικός ή ασεβής κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού. Μάθε πως να κάνεις block, σίγαση, διαγραφή ή αναφορά ενός χρήστη στο παιχνίδι που παίζεις.
• Προστασία λογαριασμού με ισχυρούς κωδικούς: ασφάλισε τους λογαριασμούς σου με έναν ισχυρό κωδικό πρόσβασης. Ο κωδικός πρέπει να περιλαμβάνει ένα συνδυασμό γραμμάτων χρησιμοποιώντας κεφαλαία και πεζά γράμματα, χαρακτήρες και αριθμούς.
• Αγορές μέσα σε εφαρμογές: ακούμε ιστορίες για το πώς οι νέοι μπλέκουν σε δύσκολες καταστάσεις κάνοντας απερίσκεπτα αγορές μέσα στα παιχνίδια. Μερικά διαδικτυακά παιχνίδια, έχουν σχεδιαστεί για την προώθηση συγκεκριμένων προϊόντων και μπορεί να σε ενθαρρύνουν να αγοράσεις αντικείμενα μέσα στο παιχνίδι. Για smartphones μπορείς να απενεργοποιήσεις τις αγορές σε εφαρμογές μέσα από τις ρυθμίσεις του τηλεφώνου σου.
• Να είσαι νόμιμος: Πέρα από την ασφάλειά σου κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού, πρέπει να βεβαιωθείς ότι είσαι και νόμιμος. Μπορεί να είναι δελεαστικό να κατεβάσεις παράνομα προγράμματα για να μεταβείς σε ένα υψηλότερο επίπεδο ή να κάνεις λήψη παιχνιδιών που δε διαθέτουν copyright. Αυτό μπορεί να σε εκθέσει σε ακατάλληλο περιεχόμενο και σε ιούς που επηρεάζουν τη συσκευή σου.

Προσωπικά δεδομένα

Τα προσωπικά σου δεδομένα είναι όλες οι πληροφορίες που αναφέρονται σε σένα. Είναι το όνομά σου, η διεύθυνσή σου, ο αριθμός του κινητού σου, το σχολείο στο οποίο πηγαίνεις, τα μέρη όπου συχνάζεις. Μερικές φορές τα προσωπικά σου δεδομένα αφορούν ιδιαίτερα ευαίσθητα στοιχεία της ιδιωτικής σου ζωής, όπως στο θρήσκευμά σου, στις πολιτικές σου πεποιθήσεις ή στην κατάσταση της υγείας σου και άλλα. Πολλές φορές, ιδιαίτερα στα κοινωνικά δίκτυα, δημοσιεύεις δεδομένα σου που μπορούν να χρησιμοποιηθούν από άτομα που δε γνωρίζεις με κακόβουλο σκοπό. Προσεκτικός πρέπει να είσαι όχι μόνο όταν δημοσιεύεις πληροφορίες για σένα τον ίδιο αλλά και πληροφορίες που αφορούν άλλα άτομα. Για να το κάνεις αυτό θα πρέπει να έχεις ΠΑΝΤΑ τη συγκατάθεσή τους. Διατηρώντας τον έλεγχο των προσωπικών μας δεδομένων ουσιαστικά διατηρούμε τον έλεγχο της ιδιωτικής μας ζωής.

Συμβουλές για να παραμείνεις ασφαλής

• Προσέχουμε πάντα τα προσωπικά μας δεδομένα στο διαδίκτυο, συμπεριλαμβανομένου των φωτογραφιών και των βίντεο που δημοσιοποιούμε.
• Δε δημοσιεύουμε προσωπικά στοιχεία στο διαδίκτυο, όπως όνομα, τηλέφωνο, διεύθυνση, σε ποιο σχολείο πηγαίνουμε, ή πληροφορίες για την οικογένειά μας.
• Όταν μπαίνουμε σε ιστοχώρους που ζητούν προσωπικά στοιχεία, συμβουλευόμαστε πάντα κάποιον ενήλικα και διαβάζουμε τους «όρους χρήσης» του κάθε ιστοχώρου.
• Δε δίνουμε ποτέ τους κωδικούς μας σε κανέναν.
• Επιλέγουμε «δυνατούς» κωδικούς, αποτελούμενους από 8 τουλάχιστον χαρακτήρες.
• Χρησιμοποιώντας ψευδώνυμα σε ιστολόγια μπορούμε να προστατέψουμε την ταυτότητά μας.
• Θυμόμαστε ότι δεν είμαστε ποτέ αόρατοι στο διαδίκτυο. Όλοι οι χρήστες του διαδικτύου αφήνουν «ηλεκτρονικά αποτυπώματα».
• Δημιουργούμε ασφαλή προφίλ στις σελίδες κοινωνικής δικτύωσης. Ρυθμίζουμε το προφίλ μας, ώστε να μην είναι ορατό σε αγνώστους, και προσέχουμε να μη δεχόμαστε για διαδικτυακούς φίλους άτομα που δε γνωρίζουμε στον πραγματικό κόσμο.
• Θυμόμαστε ότι οτιδήποτε ανεβάζουμε στο Διαδίκτυο μπορεί να μείνει εκεί για πάντα! Αισθανόμαστε άνετα αν τις πληροφορίες ή φωτογραφίες που ανεβάζουμε στο διαδίκτυο τις δει ο δάσκαλός μας, ο μελλοντικός μας φίλος, ο μελλοντικός μας εργοδότης; Εάν η απάντηση είναι «όχι», τότε δε θα πρέπει να τις ανεβάζουμε.
• Σεβόμαστε και δεν δημοσιοποιούμε προσωπικά δεδομένα άλλων ατόμων χωρίς τη συγκατάθεσή τους.

Διαδικτυακή Φήμη

Διαδικτυακή Φήμη είναι η αντίληψη, η εκτίμηση ή η γνώμη που σχηματίζει κάποιος για εμάς μέσα από τα ψηφιακά αποτυπώματα που έχουμε αφήσει κάνοντας χρήση του διαδικτύου. Ψηφιακά αποτυπώματα είναι τα «σημάδια» που αφήνουμε κάθε φορά που χρησιμοποιούμε το διαδίκτυο και διαμορφώνουν τη διαδικτυακή μας φήμη.

Η διαδικτυακή μας φήμη μπορεί να είναι θετική ή αρνητική και μπορεί να επηρεάσει τον τρόπο που μας «βλέπουν» οι άλλοι στο παρόν ή και στο μέλλον. Αυτή διαμορφώνεται μέσα από περιεχόμενο που έχουμε εμείς δημοσιεύσει σε προφίλ κοινωνικής δικτύωσης ή γενικά στο διαδίκτυο, μέσα από σχόλια που έχουμε δημοσιεύσει σε άλλα προφίλ, μέσα από σχόλια άλλων για εμάς ή σχόλια που με κάποιο τρόπο συνδέονται με εμάς, μέσα από φωτογραφίες ή βίντεο που μας απεικονίζουν και έχουν δημοσιεύσει άλλοι, μέσα από τη διαδικτυακή δραστηριότητα άλλων που προσποιούνται ότι είναι εμείς, κ.α..

Οποιοσδήποτε μπορεί να διαμορφώσει θετική ή αρνητική άποψη για εμάς και μπορεί να τη χρησιμοποιήσει για τη λήψη αποφάσεων σχετικά με εμάς. Μελέτες δείχνουν ότι 79% των εργοδοτών στις ΗΠΑ και 59% στη Γερμανία χρησιμοποιούν δημόσια διαθέσιμες πληροφορίες για την εξέταση υποψήφιων εργαζόμενων και 70% των εργοδοτών στις ΗΠΑ έχει απορρίψει υποψήφιο εξαιτίας της αρνητικής διαδικτυακής του φήμης. Γι’ αυτό πρέπει πάντα να θυμόμαστε ότι το διαδίκτυο «δεν ξεχνά» και ότι δημοσιεύσουμε στο διαδίκτυο μπορεί να μείνει για πάντα εκεί.

Συμβουλές για προστασία της διαδικτυακής φήμης

• Πριν κοινοποιήσετε οποιοδήποτε περιεχόμενο σκεφτείτε με ποιον το μοιράζεστε και πως διαμορφώνει τη ψηφιακή σας εικόνα.
• Ενημερώστε τους φίλους σας για το τι επιτρέπεται να δημοσιεύουν για εσάς και τι όχι.
• Προσέξτε τον τρόπο που εκφράζεστε διαδικτυακά. Όταν σχολιάζετε στα κοινωνικά δίκτυα σκεφτείτε πώς οι άλλοι μπορούν να ερμηνεύσουν τα λόγια σας. Επίσης προσπαθήστε να μην δημοσιεύετε περιεχόμενο (σχόλια κ.α.) ενώ είστε θυμωμένοι.
• Προστατέψετε την ιδιωτικότητά σας. Ενεργοποιήστε τις ρυθμίσεις απορρήτου για τα κοινωνικά δίκτυα και ορίστε σε ποιους θα είναι ορατό το περιεχόμενο που δημοσιεύετε.
• Προστατέψετε τους κωδικούς σας. Μην τους αποκαλύπτετε σε κανέναν και όσο πιο ισχυρούς τους καταστήστε, τόσο το καλύτερο.
• Αν δε χρησιμοποιείτε πια μια σελίδα κοινωνικής δικτύωσης, διαγράψτε την. Με αυτόν τον τρόπο, το περιεχόμενο που ήδη έχετε ανεβάσει, αν δεν έχει διανεμηθεί με κάποιο τρόπο (like, tag, κοινοποίηση από τρίτους κ.α.) θα διαγραφεί και έτσι ελαχιστοποιείτε και τον κίνδυνο να παραβιαστεί ο λογαριασμός σας χωρίς να το αντιληφθείτε.
• Κάντε μια αναζήτηση για τον εαυτό σας στη google ή σε άλλη μηχανή αναζήτησης. Εάν βρείτε κάτι που σας δυσαρεστεί κάντε τις απαραίτητες ενέργειες ώστε αυτό το περιεχόμενο να απομακρυνθεί. Όλα τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης διαθέτουν εργαλεία αναφοράς όπου μπορείτε να ζητήσετε να απομακρυνθεί περιεχόμενο που σας αφορά.
• Για διαγραφή περιεχομένου στο διαδίκτυο μπορείτε να απευθυνθείτε στην ανοιχτή γραμμή καταγγελιών SAFELINE (www.safeline.gr) του Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου.

Fake News

Οι ψευδείς ειδήσεις (fake news) είναι ιστορίες οι οποίες παρουσιάζονται κυρίως ως δημοσιογραφικές, είναι όμως κατασκευασμένες εσκεμμένα για να εξυπηρετήσουν κάποιο σκοπό. Οι ψευδείς ειδήσεις μπορούν να περιέχονται σε ψηφιακό ή έντυπο περιεχόμενο. Επίσης, μπορεί να λάβουν τη μορφή ολόκληρων ιστοσελίδων που έχουν σχεδιαστεί με τέτοιο τρόπο ώστε  να μοιάζουν με αξιόπιστα ειδησεογραφικά sites. Ο σκοπός των «ψευδών ειδήσεων» είναι είτε εμπορικός όπως η προώθηση ενός προϊόντος ή η δημιουργία κίνησης (traffic) προς μία ιστοσελίδα (clickbait), είτε πολιτικός (παραπληροφόρηση-διαμόρφωση κοινής γνώμης).Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης διαδραματίζουν ολοένα και αυξανόμενο παρεμβατικό ρόλο στην καθημερινότητά μας κατά συνέπεια η αξιολόγηση των ειδήσεων που προβάλλουν αποκτά όλο και μεγαλύτερη σημασία.

Αναπτύξτε κριτική σκέψη και εμπιστευθείτε το ένστικτο και τη λογική σας. Αν κάτι σας φαίνεται απίστευτο, τότε είναι πολύ πιθανό να είναι ψέμα ή να περιέχει μεγάλες ανακρίβειες.

Πως να καταλάβετε αν μια ανάρτηση είναι ψευδής;

• Αν το κείμενο σας προτρέπει να το αναπαράγεται αυτό θα πρέπει να σας υποψιάσει.
• Αν έχει μη λειτουργικά – μη ενεργά λινκ.
• Υπερβολικοί τίτλοι ή τίτλοι που δεν έχουν σχέση με το κείμενο της ανάρτησης.
• Όσο πιο απίστευτοι ισχυρισμοί υπάρχουν σε ένα κείμενο, τόσο πιο ατράνταχτες αποδείξεις και στοιχεία θα πρέπει να το συνοδεύουν.
• Αν το κείμενο συνοδεύεται από φωτογραφίες άσχετες με το θέμα, ή αν το θέμα της ανάρτησης, είναι φωτογραφίες και αυτές έχουν κακή ανάλυση, είναι μια ένδειξη ότι κάτι δεν πάει καλά.
• Αν το κείμενο είναι προϊόν αυτόματης μετάφρασης.
• Αν δεν υπάρχει συντάκτης.
• Αν στο κείμενο υπάρχουν πολλά ορθογραφικά λάθη είναι μια ακόμη ένδειξη.
• Αν αντί για ημερομηνία το κείμενο μας δίνει το χρόνο της ιστορίας που περιγράφει με λέξεις, όπως χθες, προχθές, την προηγούμενη βδομάδα κτλ.

Παιδεία στα Μέσα (Digital Literacy)

Η διασπορά ψευδών ειδήσεων ήταν και είναι συχνό φαινόμενο στο Διαδίκτυο αλλά η εμφάνιση και  η υψηλή δημοφιλία των υπηρεσιών κοινωνικής δικτύωσης μετέτρεψε την διασπορά αυτή σε πραγματική επιδημία. Ψευδείς ειδήσεις, ακόμη και κάποιες που είναι ηλίου φαεινότερο ότι δεν περιέχουν ίχνος πραγματικότητας ή και λογικής πολλές φορές, μεταδίδονται πλέον με ταχύτητα αστραπής στον κυβερνοχώρο μέσω των social media με αποτέλεσμα δυστυχώς να αποκτούν υπόσταση και να γίνονται τελικά πιστευτές από μεγάλη μερίδα κοινού. Ο καθένας από εμάς λοιπόν, καλείται να ελέγχει την πηγή της πληροφόρησης, να κατανοεί την αποστολή του συγκεκριμένου ΜΜΕ και τους στόχους του, να αναλύει πέραν των όσων διαβάζει, να ελέγχει την ταυτότητα του συντάκτη της είδησης και να συγκρίνει τις διάφορες πηγές ειδήσεων πριν καταλήξει σε συμπεράσματα.

Το ζητούμενο δεν είναι άλλο από την καλλιέργεια της κριτικής μας σκέψης …

Έρευνα: Αναμουρλόγλου Δημήτρης, Παλαιός Παύλος, Συριόπουλος Στέλιος, Ιωαννίδης Στέλιος, Λαμπρινάκος Πιέρρος
Πηγή: saferinternet4kids.gr