Τη διετία που μας πέρασε ζήσαμε μια δύσκολη και πρωτόγνωρη κατάσταση, λόγω της πανδημίας COVID-19. Κλειστά σχολεία, απαγόρευση κυκλοφορίας, μάσκες, γάντια και, το χειρότερο, γεμάτα νοσοκομεία και εκατοντάδες χιλιάδες θάνατοι.
Βέβαια, δεν είναι η πρώτη φορά που η ανθρωπότητα έρχεται αντιμέτωπη με πανδημίες μολυσματικών ασθενειών. Ωστόσο, αυτές είχαν συνήθως τοπικό χαρακτήρα, καθώς οι μετακινήσεις ήταν περιορισμένες.
Τι θα λέγατε για μια ιστορική αναδρομή σε προηγούμενες πανδημίες;
Λοιμός της Αθήνας (430 π.Χ.)
Ο λοιμός της Αθήνας (430 π.Χ.) ήταν η πρώτη καταγεγραμμένη πανδημία και έλαβε χώρα κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου. Τα 2/3 των Αθηναίων πέθαναν τότε από μια ασθένεια που έμοιαζε με τυφοειδή πυρετό.
Λοιμός του Ιουστινιανού (541 μ.Χ.)
Ο λοιμός του Ιουστινιανού (541 μ.Χ.) εξαπλώθηκε από την Κωνσταντινούπολη σε όλη τη Μεσόγειο και δημιούργησε τεράστια προβλήματα στο Βυζάντιο. 25-50 εκατομμύρια άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους τότε από αυτήν την καταστροφική πανδημία που ήταν παρόμοια με τη βουβωνική πανώλη.
Λέπρα στον Μεσαίωνα (11ος αι)
Η λέπρα στον Μεσαίωνα (11ος αι) μετέτρεψε ολόκληρη την Ευρώπη σε ένα απέραντο Λεπροκομείο και εκατομμύρια άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους. Λόγω του σκοταδισμού της εποχής αυτή η μεταδοτική ασθένεια θεωρήθηκε ως τιμωρία του Θεού. Γνωστή ως ασθένεια του Χάνσεν, στις μέρες μας εξακολουθεί να προσβάλλει δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους ετησίως, αλλά είναι ιάσιμη.
Μαύρος θάνατος (1350 μ.Χ.)
Ο Μαύρος θάνατος (1350 μ.Χ.), η χειρότερη πανδημία της βουβωνικής πανώλης, ξεκίνησε από την Ασία και εξαπλώθηκε μέσω των εμπόρων. Η Αγγλία και η Γαλλία επλήγησαν τόσο πολύ, που αποφάσισαν να διακόψουν τον μεταξύ τους πόλεμο. Υπολογίζεται πως τότε έχασε τη ζωή του το 1/3 του ευρωπαϊκού πληθυσμού.
Επίσης, τότε αναφέρθηκε για πρώτη φορά και ο όρος καραντίνα, καθώς, για να εμποδιστεί η μετάδοση από τα πλοία, οι ναυτικοί αφήνονταν για 40 μέρες αποκλεισμένοι μέσα σ” αυτά.
Η ονομασία «μαύρος θάνατος», οφειλόταν στο μαύρο χρώμα που αποχτούσαν οι ασθενείς πριν πεθάνουν, εξαιτίας του χαμηλού οξυγόνου.
Ο μεγάλος λοιμός του Λονδίνου (1665 μ.Χ.)
Ο μεγάλος λοιμός του Λονδίνου (1665 μ.Χ.) ήταν η δεύτερη εμφάνιση της πανώλης και οδήγησε στον θάνατο το 1/5 του πληθυσμού του Λονδίνου.
Πανδημία της χολέρας (1817 μ.Χ.)
Η ασθένεια αυτή μεταδίδεται μέσω του μολυσμένου νερού και οδηγεί στον θάνατο, λόγω διαρροιών και αφυδάτωσης. Η πρώτη πανδημία της χολέρας ξεκίνησε από την περιοχή της Ινδίας και επεκτάθηκε σε όλον τον κόσμο.
3η πανδημία της πανώλης (1855 μ.Χ.)
Αυτή η πανδημία, όπως και η σημερινή, ξεκίνησε από την Κίνα. Μεταδιδόταν στους ανθρώπους μέσω των ψύλλων και προκάλεσε 15 εκατομμύρια νεκρούς.
Ρωσική Γρίπη (1889 μ.Χ.)
Η πρώτη πανδημία γρίπης ξεκίνησε από τη Σιβηρία και εξαπλώθηκε σε όλη την Ευρώπη, αλλά και στη Β. Αμερική. Περίπου μισό εκατομμύριο άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους.
Ισπανική Γρίπη (1918 μ.Χ.)
Και αυτή ξεκίνησε από την Κίνα και μεταδόθηκε στον άνθρωπο από πτηνά. Εξαπλώθηκε σε όλον τον κόσμο και σκότωσε 50 εκατομμύρια ανθρώπους, αν και μάλλον ο αριθμός των θανάτων ήταν πολύ μεγαλύτερος. Ονομάστηκε Ισπανική λόγω της λεπτομερούς δημοσιογραφικής καταγραφής της, που έγινε στη Μαδρίτη.
Η ισπανική γρίπη θανάτωσε μεγάλο μέρος του πληθυσμού και της χώρας μας, καθώς υπάρχουν πολλές καταγραφές θανάτων στην Ελλάδα και την Κρήτη. Χαρακτηριστική είναι και η μαντινάδα:
»εμείς δεν ξεχωρίζουμε εκτός κι ανε γυρίσει,
η γρίπη του δεκαοκτώ να μας εξεχωρίσει…»
Ασιατική Γρίπη (1957 μ.Χ.)
Ξεκίνησε από το Χονγκ Κονγκ και εξαπλώθηκε παγκοσμίως. Περίπου 2 εκατομμύρια άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους τότε και σταμάτησε με την ανακάλυψη του εμβολίου.
Βλέπουμε, λοιπόν, ότι οι πανδημίες δεν είναι κάτι νέο για τον πλανήτη μας. Οι μολυσματικές ασθένειες, περιοδικά, αποκτούν χαρακτηριστικά πανδημίας και σκοτώνουν εκατομμύρια ανθρώπους.
Σήμερα, είμαστε σε θέση να έχουμε πιο προηγμένα συστήματα υγείας, φάρμακα, εμβόλια και καλύτερους όρους για πιο αποτελεσματική αντιμετώπιση των ασθενειών. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι, παρά τις συνθήκες ευκολότερης μετάδοσής τους (ευχέρεια στις μετακινήσεις κ.ά.), οι πανδημίες μπορούν να προληφθούν. Και ο στόχος της παγκόσμιας κοινότητας πρέπει πρωτίστως να είναι αυτός!
Ωστόσο, επειδή «στον κόσμο υπάρχουν πάντα πανδημίες και πόλεμοι, κι όμως πάντα οι επιδημίες και οι πόλεμοι θα βρίσκουν τους ανθρώπους απροετοίμαστους», κατά τα λεγόμενα του Αλμπέρ Καμύ, ενός από τους μεγαλύτερους συγγραφείς και φιλοσόφους του 20ου αιώνα, είναι πολύ σημαντικό να έχουμε εμπιστοσύνη στην επιστήμη και να μαθαίνουμε από τα λάθη μας!!
Γιάννης Αλεγκάκης Γ5
