Φωτογραφία από www.aromalefkadas.gr
Από την έρευνα μας ανακαλύψαμε ότι το παραδοσιακό παιχνίδι «Αμπαλί» έχει εγγραφεί στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς το 2021 (Υπουργική Απόφαση Εγγραφής)
Γενικά Στοιχεία
Το αμπαλί παιζόταν στη Λευκάδα μέχρι το τέλος της δεκαετίας του 1970 (παραδοσιακό καφενείο «Πάλλα») . Το παιχνίδι αυτό είχε μεγάλη ανταπόκριση στους Λευκαδίτες.
Το αμπαλί είναι ένα παιχνίδι που φαίνεται να προέρχεται από το Bocce, το οποίο αναπτύχθηκε στην Αρχαία Ρώμη και διαδόθηκε σε πολλούς λαούς, ενώ δημιουργήθηκαν με βάση αυτό και πολλές παραλλαγές.
Το εν λόγω παιχνίδι διαμορφώθηκε στη σύγχρονή του μορφή στην Ιταλία και στη Γαλλία και εξαπλώθηκε στην υπόλοιπη Ευρώπη.
Αυτό προκύπτει ύστερα από την ανάρτηση του Νίκου Βαγενά στο «άρωμα Λευκάδος» στις 26/8/2014 και από τα γραφόμενα του καταξιωμένου ιστορικού λαογράφου και γνώστη της Λευκάδας Πανταζή Κοντομίχη. Παρόμοιες αναφορές έχει κάνει και η Κυριακή Θειακού σε ανάρτησή της στο Lefkada Press.
Δεδομένου ότι τα Επτάνησα βρίσκονταν υπό Ιταλική κατοχή από τα μέσα του 14ου αιώνα μέχρι και τα τέλη του 18ου, οδηγούμαστε με ασφάλεια στο συμπέρασμα ότι οι επιρροές που δέχθηκαν αφορούσαν πολλούς τομείς της ζωής όπως τη γλώσσα, τη μουσική, αλλά και πρακτικές της καθημερινής ζωής.
Έτσι θεωρείται ότι πέρασε στους Λευκαδίτες και αυτό το παιχνίδι, το οποίο μάλιστα ήταν ανδρικό. Παιζόταν λίγο έξω από την πόλη της Λευκάδας, στην τοποθεσία «Πάλλας» όπου υπήρχε το γήπεδο αλλά και ένα καφενείο.
Το γεγονός αποδεικνύεται και από τους στίχους της λευκαδίτικης καντάδας «Νησί μου»:
«…Να παω στο κάστρο σου , να πάω στου Πάλλα
Μπαλί να παίξω μ’ άλλα παιδιά…»
Από τα τέλη της δεκαετίας του 1970 που σταμάτησε να παίζεται το παιχνίδι ζούσε στις μνήμες των παλαιοτέρων. Έγιναν προσπάθειες αναβίωσης του, διότι το αμπαλί ήταν ένα μέρος της λευκαδίτικης παράδοσης και οι Λευκαδίτες το αγαπούσαν. Οι προσπάθειες αυτές όμως δεν έφεραν αποτέλεσμα.
Ο Σύλλογος Λευκαδίων Ηλιούπολης και Γύρω Δήμων «Η ΦΑΝΕΡΩΜΕΝΗ», ο οποίος είναι ενεργός θεματοφύλακας της παράδοσης και διακατέχεται από αγάπη και νοσταλγία για τη γενέτειρα, συνέχισε τις προσπάθειες για την αναβίωση του αμπαλί.
Έτσι το 1996 κατάφερε να φτιάξει έξω από τα γραφεία του δικό του γήπεδο. Αυτή ήταν η αρχή της αναβίωσης του παιχνιδιού. Έκτοτε τουρνουά αμπαλί διοργανώνονται ανελλιπώς με μεγάλη ανταπόκριση.
Τέλος, το 2017 δημιουργήθηκε γήπεδο αμπαλί και στην Απόλπαινα Λευκάδος, από τον πολιτιστικό σύλλογο του χωριού με τη στήριξη του Δήμου Λευκάδας αλλά και εθελοντών.
Πως παίζεται το Αμπαλί
Παίζεται με ειδικές ξύλινες μπάλες, οι οποίες είναι φτιαγμένες από σκληρό ξύλο για να αντέχουν τα χτυπήματα. Το πιο κατάλληλο ξύλο είναι το πουρνάρι διότι είναι εξαιρετικά σκληρό. Το αφήνουν να ξεραθεί για πολλούς μήνες και ύστερα το μουλιάζουν στη θάλασσα. Έτσι δένει καλύτερα. Τέλος, ο τόρνος είναι το εργαλείο που θα ολοκληρώσει τη μορφή της κάθε μπάλας.
Οι μπάλες αυτές δεν είναι εντελώς στρογγυλές, αλλά ελαφρώς ελλειπτικές και σε ένα τους σημείο φαίνεται να σχηματίζουν μία μύτη, το «τιμόνι», όπως το λένε.
Το γήπεδο έχει σχήμα ορθογώνιο παραλληλεπίπεδο με διαστάσεις 30 x 15m. Είναι σκαμμένο σε βάθος 20-30cm και για να εξασφαλιστεί η ομαλότητά του, είναι στρωμένο από αργιλόχωμα, το οποίο το πατίκωναν.
Κανόνες: είναι ένα απλό παιχνίδι που μπορεί να συνδυάσει συνεργασία σωματικών και πνευματικών δεξιοτήτων. Έχει την ικανότητα να καλλιεργεί την συνεργασία αλλά και τον ανταγωνισμό. Φτιάχνονται δύο ομάδες. Κάθε ομάδα μπορεί να έχει 2, 4 ή 6 παίκτες, ανάλογα με τις περιστάσεις.
Οι παίκτες στέκονται στη μία άκρη του γηπέδου και ρίχνουν στην άλλη πλευρά το διαφορετικό μπαλάκι που λέγεται «αμπαλί». Στη συνέχεια κάθε ομάδα χρησιμοποιεί τις δικές της ξύλινες μπάλες οι οποίες έχουν διαφορετικό χρώμα. Μ’ αυτές προσπαθούν να πλησιάσουν το αμπαλί. Κάθε φορά που κάποια ομάδα πλησιάζει περισσότερο το αμπαλί παίρνει ένα πόντο. Κατόπιν το παιχνίδι συνεχίζεται με την άλλη ομάδα που προσπαθεί να κάνει το ίδιο.
Το παιχνίδι λήγει στους 11 πόντους. Οι παίκτες αφενός μεν μπορούν να πλησιάσουν το αμπαλί, αφετέρου μπορούν να το απομακρύνουν από την μπάλα της άλλης ομάδας.
Η απομάκρυνση του αμπαλί γίνεται συνήθως όταν αυτό είναι περικυκλωμένο από μπάλες, οι οποίες δυσχεραίνουν την εξέλιξη του παιχνιδιού. Αυτό είναι το «σμπούκιο». Οι κανόνες του παιχνιδιού επιτρέπουν και την απομάκρυνση κάποιας μπάλας της αντίπαλης ομάδας.
Κατά την έρευνα μας βρήκαμε πολλές ενδιαφέρουσες αναφορές και φωτογραφίες εποχής τις οποίες παραθέτουμε παρακάτω για να μπορέσετε να περιηγηθήτε σε μια άλλη εποχή!!!
- Αμπαλί ενα παλιό παιχνίδι της Λευκάδας που χάθηκε – aromalefkadas – Ενημερωτική ιστοσελίδα της Λευκάδας
- LefkadaPress | Το παραδοσιακό «Αμπαλί» αναβιώνει μέσα από το σύγχρονο Petanque
- Το Αμπαλί: ένα παραδοσιακό παιχνίδι της Λευκάδας (lefkastour.gr)
- Αμπαλί: το παραδοσιακό Λευκαδίτικο παιχνίδι για μικρούς και μεγάλους! (VIDEO) – Κατερίνα Τσεμπερλίδου (tsemperlidou.gr)
Δικτυογραφία
Η φωτογραφία που χρησιμοποιήθηκε βρίσκεται στον διαδικτυακό τόπο
https://aromalefkadas.gr/wp-content/uploads/2014/04/16.jpg
Πληροφορίες για το παιχνίδι Αμπαλί όπως είναι καταγεγραμμένο στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς
https://schoolpress.sch.gr/athlitikessynomilies/files/2021/12/Αμπαλί_Λευκάδας_2021.pdf
