Η μόδα στην εποχή του Ξενόπουλου

Μαρία Χαϊκάλη

Η μόδα αποτελεί πάντα καθρέφτη της κοινωνίας κάθε εποχή. Η Ελληνική κοινωνία βρισκόταν σε μια περίοδο μετάβασης και εκσυγχρονισμού, κάτι που αποτυπώθηκε ξεκάθαρα και στην ενδυμασία των ανθρώπων. Στις μεγάλες πόλεις ,όπως η Αθήνα, η μόδα ήταν έντονα επηρεασμένη από τη Δυτική Ευρώπη , κυρίως από την Γαλλία και την Αγγλία.

Οι γυναίκες των αστικών οικογενειών φορούσαν μακριά φορέματα με στενή μέση, φουσκωτά μανίκια και κομψά καπελά διακοσμημένα με φτερά και κορδέλες. Ο κορσές ήταν βασικό στοιχειό της γυναίκειας ένδυσης, καθώς θεωρούσαν απαραίτητο να τονίζεται η γυναίκεια σιλουέτα. Αντίστοιχα, οι άνδρες φορούσαν κοστούμια με γιλέκο, γραβάτα ή παπιγιόν και καπέλο, συχνά κρατώντας μπαστούνι ή ρολόι τσέπης.

Η εμφάνιση ήταν ένδειξη ευγενίας και κοινωνικής θέσης. Στην επαρχία οι κάτοικοι συνέχιζαν να φορούν παραδοσιακές ενδυμασίες, αν και σταδιακά υιοθετούσαν στοιχεία της αστικής μόδας. Ειδικά σε κοινωνικές εκδηλώσεις, όπως χορούς και δεξιώσεις , όλοι φρόντιζαν να είναι καλοντυμένοι σύμφωνα με τους τύπους της εποχής.

Η μόδα δεν είναι απλώς ένας τρόπος ντυσίματος, αλλά και ένας καθρέφτης της κοινωνίας της κουλτούρας και των αντιλήψεων κάθε εποχής στην εποχή που έζησε ο Γρηγόριος Ξενόπουλος από τα τέλη 19^ου έως τα μέσα του 20^ου αιώνα η Ελλάδα βρισκόταν σε μια φάση μετάβασης από την παράδοση στον εκσυγχρονισμό. Αυτό αντικατοπτρίστηκε έντονα και στην ενδυμασία των ανθρώπων, η όποια συνδύαζε παραδοσιακά στοιχεία με τις νέες τάσεις της Ευρώπης. Η μόδα της εποχής δεν ήταν απλώς αισθητική αλλά συνδεόταν με την κοινωνική τάξη ,την ηθική και τον ρόλο του φύλου.

Κατά την εποχή του Ξενόπουλου , οι πόλεις και κυρίως η Αθήνα επηρεάζονταν από τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες. Η αστική τάξη ήθελε να δείχνει μοντέρνα και πολιτισμένη. Οι γυναίκες των ανώτερων τάξεων φορούσαν μακριά ,πλούσια φορέματα με στενή μέση, συχνά χρησιμοποιώντας κορσέ για να διαμορφώσουν τη σιλουέτα τους . Τα φορέματα ήταν διακοσμημένα με δαντέλα, φραμπαλάδες και κομψά υφάσματα όπως μετάξι ή σατέν .Τα μαλλιά τους ήταν πιασμένα σε ψηλούς κότσους και φορούσαν εντυπωσιακά καπελά γάντια και βεντάλιες.  Ήταν σημαντικό να δείχνουν σεμνές, καλλωπισμένες και ευγενικές. Οι άνδρες από την άλλη φορούσαν κοστούμια τριών τεμαχίων [σακάκι, γιλέκο και παντελόνι] με λευκό πουκάμισο και γραβάτα ή παπιγιόν, καπέλο όπως ρεπούμπλικα ή ψηλό καπέλο ήταν απαραίτητο, όπως και τα γάντια σε πιο επίσημες περιστάσεις. Ένα ρολόι τσέπης με αλυσίδα θεωρούνται στοιχείο κύρους και κομψότητας.  Οι άνδρες διατηρούσαν περιποιημένα μαλλιά και συχνά είχαν μουστάκι ή μικρή γενειάδα.

Στις κοινωνικές εκδηλώσεις, όπως χοροί, γιορτές ή παραστάσεις η ενδυμασία ήταν ακόμα πιο επίσημη. Οι κυρίες φορούσαν τουαλέτες με γυαλιστερά υφάσματα και κοσμήματα, ενώ οι άνδρες φορούσαν φράκο ή πιο σκούρα κοστούμια. Αυτές οι περιστάσεις ήταν ευκαιρία για κοινωνικές γνωριμίες κυρίως για τις νεαρές γυναίκες που έκανα έτσι, την «εμφάνισή» τους στην κοινωνία. Στην επαρχία η εικόνα ήταν διαφορετική . Οι άνθρωποι συνέχιζαν να φορούν πιο απλά ή παραδοσιακά ρούχα . Οι γυναίκες φορούσαν μακριές φούστες, ποδιές και μαντήλες ενώ οι άνδρες πουκάμισο, γιλέκο, φουστανέλες ή βράκες αναλόγως της περιοχής. Όμως και εκεί η επιρροή της πόλης σιγά-σίγα γινόταν αισθητή, ειδικά στις γιορτές και τους γάμους.

Τα συμπεράσματα μου είναι τα εξής: Η μόδα στην εποχή του Ξενόπουλου αντανακλούσε τις κοινωνικές αλλαγές στην επιθυμία για εξευρωπαϊσμό αλλά και την προσκόλληση στην παράδοση. Η ενδυμασία δεν ήταν μόνο θέμα προσωπικής επιλογής, αλλά καθοριζόταν από την κοινωνική τάξη, το φύλο, την ηλικία και τις περιστάσεις . Ο Ξενόπουλος μέσα από τα έργα του μας δίνει πολλές εικόνες αυτής της εποχής και μας βοηθά να καταλάβουμε πως η εξωτερική εμφάνιση συνδεόταν με τον χαρακτήρα, τον ρολό και την θέση του ατόμου στην κοινωνία . Η μελέτη της μόδας εκείνης της περιόδου δεν μας δείχνει μόνο τι φορούσαν οι άνθρωποι αλλά και το πώς σκέφτονταν ,τι άξιες είχαν και πως αντιλαμβάνονταν τη θέση τους στον κόσμο. Είναι επομένως ένα παράθυρο στο παρελθόν, ένα πολύτιμο εργαλείο για να κατανοήσουμε την εποχή του Ξενόπουλου και μέσα από αυτήν την εξέλιξη της νεοελληνικής κοινωνίας.

ΓΥΝΑΚΕΙΑ ΜΟΔΑ

-         ΑΝΩΤΕΡΕΣ ΤΑΞΕΙΣ [ΑΣΤΙΚΕΣ/ΚΟΣΜΙΚΕΣ ΚΥΡΙΕΣ]

• Κορσέδες για να σμιλεύεται η μέση ,συχνά τόσο στενοί που δυσκόλευαν την αναπνοή .
• Φούστες μακριά και πλούσιες , με πολλές στρώσεις υφάσματα, δαντέλες, πιέτες ή φραμπαλάδες.
• Μανίκια φουσκωτά ή πιο στενά ανάλογα με την εποχή.
• Καπελά Διακοσμημένα με φτερά ,τούλι η τεχνητά λουλούδια.
• Γάντια ,μπαστουνάκια η βεντάλιες ως σύμβολα καλής ανατροφής.
• Παπούτσια χαμηλά , συνήθως με κουμπιά στο πλάι.
• Πιο πρακτικά φορέματα ,αλλά και πάλι μακριά.
• Πολλές φορούσαν ακόμα παραδοσιακές ενδυμασίες ανάλογα με την περιοχή, ειδικά εκτός Αθήνας.

-          ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΕΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ [ΛΑΪΚΕΣ ΤΑΞΕΙΣ]

• Πιο πρακτικά φορέματα ,αλλά και πάλι μακριά.

————————————————————————————-