Επιμέλεια Άρθρου: Βουρδάνου Ιωάννα, Μουρατίδης Μάριος
Το ημερολόγιο έγραφε 25 Οκτωβρίου 2018, όταν στον οίκο Christie’s, στην Νέα Υόρκη, γίνεται η πρώτη δημοπρασία ενός «πίνακα», δημιουργία μιας τεχνητής νοημοσύνης, για το απίστευτο ποσό των 432,500$ και πιο συγκεκριμένα 4.325 φορές πάνω από την αναμενόμενη τιμή των 10.000$.
Η συγκεκριμένη είδηση, την εποχή που είχε γραφτεί, πιθανόν να είχε προκαλέσει τεράστια εντύπωση στην κοινή γνώμη, όπως και ποικίλες αντιδράσεις, αλλά σήμερα, θεωρείται το λιγότερο… αναμενόμενη.
Τέσσερα χρόνια (και αναρίθμητες, σχεδόν, τεχνολογικές ανακαλύψεις) μετά, κανείς θα μπορούσε πλέον να υπαινιχθεί, ότι το να δημιουργούμε τέχνη μέσω τεχνητής νοημοσύνης είναι λογικό και επόμενο, κρίνοντας από τις διαφορετικές τεχνολογικές και κοινωνικές εξελίξεις, κατ’ ελάχιστο, των τελευταίων 10 ετών. Όμως, με γνώμονα το παραπάνω συμβάν και την εξέλιξη της συγκεκριμένης τεχνολογίας, ένα ερώτημα πλανάται στην ατμόσφαιρα: «Μπορεί η Τεχνητή Νοημοσύνη, να δημιουργήσει Τέχνη τελικά;» Πριν περάσουμε όμως στην ανάλυση/απάντηση του ερωτήματος, ας κάνουμε πρώτα μια (σύντομη) ιστορική αναδρομή στην τεχνολογία της Τεχνητής Νοημοσύνης και πως έφτασε να είναι, τόσο μέρος της ζωής μας όσο και μέσο για την δημιουργία νέας τέχνης.
Οι καταβολές της Τ.Ν. μπορούν να εντοπιστούν σε μια περίοδο, σχεδόν «χαμένη» από την ιστορία. Γυρνώντας τα ρολόγια μας, πίσω στα 1840, εντοπίζουμε ένα όνομα: Ada Lovelace ή, πιο συγκεκριμένα την Augusta Ada King, Κόμισσα του Lovelace. Μια μαθηματικός και συγγραφέας, γνωστή για την μελέτη της πάνω στο έργο του Charles Babbage. Τα 2 αυτά ονόματα, είναι απολύτως άγνωστα στους περισσότερους από εμάς, ωστόσο, η σημερινή τεχνολογία τους οφείλει τεράστιο ποσοστό της ύπαρξης της.
Ο Babbage, θεωρείται και έχει ονομαστεί «ο πατέρας του υπολογιστή», ενώ η Lovelace είναι διάσημη, μετά από τον σχολιασμό και τις σημειώσεις της πάνω στην εφεύρεση του Babbage, ονόματι «Αναλυτική Μηχανή». Συγκεκριμένα, η Lovelace έγραψε σημειώσεις για ένα υπολογιστικό σύστημα, που σήμερα, ονομάζεται Τεχνητή Νοημοσύνη.
Πηγαίνοντας αρκετά αργότερα, στα 1950, βρίσκουμε την πιο σύγχρονη και σημαντική φυσιογνωμία της Τεχνολογίας των Υπολογιστών, τον Alan Turing. Ο επιστήμονας, του οποίου, το Τεστ Turing (ή Παιχνίδι Μίμησης), ένα τεστ που σκόπευε στην διερεύνηση της δυνατότητας ενός υπολογιστή, να επιδεικνύει μια συμπεριφορά δύσκολα διακριτή από την ανθρώπινη, λέγεται πως εδραίωσε την ύπαρξη της Τ. Ν. στην σύγχρονη εποχή.
Κατόπιν αυτών των ανακαλύψεων, στα τέλη της δεκαετίας του ’50, θα περάσουμε στην εποχή της γενετικής τέχνης (Generative Art), μια τεχνολογία που θα επικρατήσει και θα φτάσει μέχρι τις μέρες μας, αλλά με ουσιαστικές δομικές, τεχνικές και (κυρίως) τεχνολογικές διαφορές. H συγκεκριμένη τεχνολογία, με την συνοδεία της Τ. Ν. και του συστήματος Deep Learning , δίνει στη δυνατότητα, σε μια εφαρμογή, μέσο ή πλατφόρμα, να δημιουργήσει μιας μορφής τέχνη, η οποία παρότι εντυπωσιακή, παραμένει ένα τεχνολογικό δημιούργημα, χωρίς το «ανθρώπινο» στοιχείο μέσα της. Ίσως όμως, να μην είναι και έτσι, αν αναλογιστούμε 2 παράγοντες: Πρώτον, όπως κάθε σχετική τέτοια τεχνολογία, η συγκεκριμένη χρειάζεται ερεθίσματα με σκοπό να περισυλλέξει και να στοιχειοθετήσει τα στοιχεία που θα χρησιμοποιηθούν κατόπιν, για την δημιουργία του εκάστοτε έργου τέχνης. Δεύτερον, χρειάζεται πάντα έναν τρόπο, για να δημιουργεί το εκάστοτε ερέθισμα που θα δώσει ένας χρήστης. Συγκεκριμένα, το Generative Art, ξεκίνησε μέσα από εργαλεία τέχνης Τ. Ν., όπως το Google Deep Dream, το WOMBO Dream και άλλα σχετικά εργαλεία, τα οποία χρησιμοποιώντας τον συνδυασμό των τεχνολογιών που αναφέρθηκαν παραπάνω, μπορούν να χρησιμοποιηθούν με 3 διαφορετικούς τρόπους:
1) Δημιουργία εικόνων, βασισμένα σε διαφορετικές τεχνοτροπίες και φράσεις,
2) Παραγωγή ξεχωριστών γραφικών, με κειμενικές περιγραφές και
3) Δημιουργία τέχνης, αποκλειστικά με την χρήση κώδικα.
Αυτοί οι 3 τρόποι, θεωρητικά δημιουργούν διαφορετικά είδη τέχνης και σε κάθε περίπτωση παράγεται ένα διαφορετικό τελικό αποτέλεσμα. Τελικά όμως, τι θα συμβεί στην «πραγματική» Τέχνη, την χειροπιαστή, εκείνη που μπορεί να είναι φυσικό, δουλεμένο έκθεμα και όχι απλά μια εκτύπωση; Τόσο η Τέχνη, όσο και η Τεχνολογία, ξεκινούν και καταλήγουν στο ίδιο σημείο. Τον άνθρωπο-δημιουργό.
Η τέχνη και η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να φαίνονται σαν ένας απίθανος συνδυασμός, αλλά τα τελευταία χρόνια, η διασταύρωση αυτών των δύο πεδίων έχει συγκεντρώσει σημαντική προσοχή και έχει οδηγήσει στη δημιουργία μερικών πραγματικά μοναδικών και καινοτόμων έργων.
Ένας από τους τρόπους με τους οποίους η τεχνητή νοημοσύνη έχει επηρεάσει τον κόσμο της τέχνης είναι μέσω της ανάπτυξης αλγορίθμων που μπορούν να δημιουργήσουν πρωτότυπα έργα τέχνης. Αυτοί οι αλγόριθμοι, οι οποίοι εκπαιδεύονται σε μεγάλα σύνολα δεδομένων υπαρχόντων έργων τέχνης, μπορούν να παράγουν εικόνες ή ακόμα και γλυπτά που βασίζονται σε ένα σύνολο προκαθορισμένων παραμέτρων ή θεμάτων. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι το DALL-E. Το DALL-E (που αναπτύχθηκε από την OpenAI) είναι ένα πρόγραμμα τεχνητής νοημοσύνης που βασίζεται σε νευρωνικά δίκτυα και είναι σε θέση να δημιουργεί πρωτότυπες εικόνες από περιγραφές κειμένου, όπως «ένα διώροφο ροζ σπίτι με κόκκινη πόρτα». Το DALL-E εκπαιδεύτηκε σε ένα σύνολο δεδομένων από ζεύγη κειμένου-εικόνων και χρησιμοποιεί αυτήν την εκπαίδευση για να δημιουργήσει νέες εικόνες που βασίζονται στις παρεχόμενες περιγραφές κειμένου.
Ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά του DALL-E είναι η ικανότητά του να δημιουργεί ένα ευρύ φάσμα εικόνων, συμπεριλαμβανομένων τόσο ρεαλιστικών όσο και υψηλού στυλ ή σουρεαλιστικών εικόνων. Μπορεί να δημιουργήσει εικόνες που βασίζονται σε συνδυασμό πολλαπλών διαφορετικών περιγραφών κειμένου και μπορεί ακόμη και να δημιουργήσει εικόνες που βασίζονται σε πιο αφηρημένες ή εννοιολογικά πολύπλοκες περιγραφές.
Το DALL-E έχει τη δυνατότητα να χρησιμοποιηθεί σε μια ποικιλία εφαρμογών, όπως η δημιουργία εικόνων για σχεδιασμό, διαφήμιση και τέχνη, καθώς και επεξεργασία εικόνας και αναζήτηση βάσει εικόνας. Έχει λάβει σημαντική προσοχή από τα μέσα ενημέρωσης και την ευρύτερη κοινότητα της τεχνητής νοημοσύνης λόγω των εντυπωσιακών δυνατοτήτων και των πιθανών εφαρμογών του.
Ένας άλλος τομέας στον οποίο η τεχνητή νοημοσύνη έχει επηρεάσει είναι ο τομέας της ψηφιακής τέχνης. Πολλοί καλλιτέχνες χρησιμοποιούν εργαλεία και λογισμικό με τεχνητή νοημοσύνη για να δημιουργήσουν και να χειριστούν εικόνες και βίντεο με τρόπους που προηγουμένως θα ήταν αδιανόητοι. Για παράδειγμα, ορισμένοι καλλιτέχνες χρησιμοποιούν αλγόριθμους μηχανικής μάθησης για να δημιουργήσουν κινούμενα σχέδια ή να δημιουργήσουν νέες παραλλαγές σε υπάρχοντα έργα τέχνης.
Εκτός από τη χρήση του στη δημιουργία τέχνης, η τεχνητή νοημοσύνη χρησιμοποιείται επίσης για την ανάλυση και την κατανόηση του ίδιου του κόσμου της τέχνης. Για παράδειγμα, ορισμένοι ερευνητές χρησιμοποιούν την τεχνητή νοημοσύνη για να μελετήσουν μοτίβα στην αγορά τέχνης και να κάνουν προβλέψεις σχετικά με την αξία συγκεκριμένων έργων. Άλλα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης χρησιμοποιούνται για να βοηθήσουν στην καταγραφή και ανάλυση συλλογών τέχνης, διευκολύνοντας τους ερευνητές και τους επιμελητές να μελετήσουν και να κατανοήσουν τα έργα που περιέχουν.
Ενώ η χρήση της τεχνητής νοημοσύνης στον κόσμο της τέχνης έχει εγείρει ορισμένα αμφιλεγόμενα και περίπλοκα ερωτήματα, είναι σαφές ότι έχει τη δυνατότητα να μεταμορφώσει τον τρόπο που δημιουργούμε, μελετάμε και κατανοούμε την τέχνη. Καθώς η τεχνητή νοημοσύνη συνεχίζει να εξελίσσεται και να γίνεται πιο εξελιγμένη, θα είναι ενδιαφέρον να δούμε ποιοι νέοι και καινοτόμοι τρόποι θα χρησιμοποιηθούν στον κόσμο της τέχνης.
Ο άνθρωπος λοιπόν, θα παραμένει πάντα μέρος της τεχνολογίας και παρά την έλευση και την εδραίωση της Τ. Ν., το ανθρώπινο στοιχείο θα είναι πάντα σημαντικό για την εύρυθμη και σωστή λειτουργία της τεχνολογίας, ενώ όσον αφορά την Τέχνη, είναι αρκετό, απλά να σκεφτεί κανείς, τι θα έχει μεγαλύτερη προσέλευση, θα είναι πάντα πιο δημοφιλές και τι θα προκαλεί πάντα τον θαυμασμό και την συγκίνηση του κοινού.
Όσο και να εξελιχθεί η τεχνολογία για την τέχνη, η χειροπιαστή, υπαρκτή ανθρώπινη τέχνη θα είναι πάντα αναγκαία, με βασικό σκοπό να υπάρχουν σημεία αναφοράς και αντιπροσωπευτικά δείγματα, όπου ο Άνθρωπος – Καλλιτέχνης, θα βάζει πάντα την σφραγίδα του, θα εναποθέτει πάντα μέρος ή το Όλον του εαυτού του και σε τελική ανάλυση, θα υπάρχει πάντα το ανθρώπινο και συναισθηματικό στοιχείο ζωντανό, τόσο στις κινήσεις ενός καμβά όσο και στα σχήματα και τις μορφές του καλλιτέχνη.
