Η Μικρασιατική Καταστροφή είναι μια μαύρη σελίδα για την ελληνική ιστορία. Είναι το τραγικό τέλος της Μικρασιατικής εκστρατείας, δηλαδή του πολέμου ανάμεσα στους Έλληνες και στους Τούρκους την περίοδο 1918-1922.
Πολλά υπήρξαν τα αίτια αυτής της καταστροφής.
Από τη μία ήταν οι Έλληνες που μεγάλωσαν με τη Μεγάλη Ιδέα να επανιδρυθεί το ελληνικό κράτος και από την άλλη οι Τούρκοι που κοίταζαν την άλλοτε μεγάλη οθωμανική αυτοκρατορία να παρακμάζει. Με τον Α΄ παγκόσμιο πόλεμο έρχονται και άλλα κράτη, άλλοι σαν σύμμαχοί μας και άλλοι σαν αντίπαλοί μας, να μπλέξουν κι αυτοί τα προσωπικά τους συμφέροντα. Το χειρότερο είναι η διάσπαση των Ελλήνων σε δύο παρατάξεις, αυτοί που υποστήριζαν τον πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο και ήταν υπέρ της συμμετοχής της Ελλάδας στον πόλεμο για να ανακτήσει χαμένα εδάφη της, και αυτοί που υποστήριζαν τον βασιλιά Κωνσταντίνο και ήταν υπέρ της ουδετερότητας της Ελλάδας στον πόλεμο. Τα κομματικά και πολιτικά αυτά συμφέροντα επηρέασαν και τα άλλα κράτη, και στο τέλος δε βοήθησε κανένα έμπρακτα την Ελλάδα.
Συγχρόνως η κατάσταση στη Μικρά Ασία γινόταν όλο και πιο δύσκολη για τους εκεί Έλληνες γιατί οι Νεότουρκοι και οι φανατικοί βοηθοί τους οι Τσέτες, ήθελαν να τους αφανίσουν. Όσοι δε γίνονταν Μουσουλμάνοι δεν είχαν πια θέση σε οθωμανικά εδάφη. Οι Έλληνες Μικρασιάτες προσπαθούν να μη χάσουν τις περιουσίες τους, τα δικαιώματά τους αλλά και την ίδια την ταυτότητά τους, και αντιδρούν. Άλλοι γίνονται αντάρτες και πολεμούν τους Τούρκους, και άλλοι προσπαθούν να φύγουν μακριά, είτε στην κυρίως Ελλάδα, είτε σε άλλες περιοχές της Μικράς Ασίας που πίστευαν ότι τα πράγματα εκεί θα ήταν καλύτερα γι’ αυτούς.
Η αντίδραση αυτή φανατίζει ακόμη περισσότερο τους Τούρκους και γίνονται ακόμη πιο σκληροί με το σύνθημα «Η Τουρκία για τους Τούρκους». Έτσι αρχίζει ο μεγάλος διωγμός. Όχι μόνο διώχνουν τους Έλληνες από τα σπίτια τους, αλλά τους αιχμαλωτίζουν και τους βασανίζουν. Πολλούς άντρες τους στέλνουν σε τάγματα εργασίας, στα αμελέ ταμπουρού, όπου η αντιμετώπιση τους είναι απάνθρωπη. Άλλους μαζί με γυναίκες και παιδιά τούς κακομεταχειρίζονται σε ατελείωτες πορείες, τάχα πηγαίνοντας σε κάποιο άλλο μέρος διαμονής, στέλνοντάς τους σε έναν λευκό θάνατο, αφού πολλοί πεθαίνουν από την πείνα, την εξαθλίωση και τις αρρώστιες. Πολλές γυναίκες πωλούνται ως δούλες. Ιερείς βασανίζονται και θανατώνονται. Σπίτια λεηλατούνται και καταλαμβάνονται από τούρκικες οικογένειες.
Κι ενώ οι σκοτωμοί υπήρχαν σε πολλές περιοχές της Μικράς Ασίας, οι κάτοικοι της Σμύρνης και όλοι όσοι κατέφυγαν σ’ αυτήν, νόμιζαν ότι δεν κινδυνεύουν. Κι αυτό γιατί η διοίκηση της περιοχής της Σμύρνης ανήκε στην Ελλάδα σύμφωνα με τη συνθήκη των Σεβρών και υπήρχε σ’ αυτήν ελληνικός στρατός. Όμως η κυρίως Ελλάδα, βλέποντας τις τελευταίες ήττες του ελληνικού στρατού στη Μικρά Ασία και θέλοντας να ευχαριστήσει τις οικογένειες των στρατιωτών με την επιστροφή τους στην Ελλάδα, αποσύρει τα ελληνικά στρατεύματα από τη Σμύρνη και η πόλη μένει απροστάτευτη. Έτσι στις 27 Αυγούστου (9 Σεπτεμβρίου σύμφωνα με το νέο ημερολόγιο) 1922 ο τουρκικός στρατός μπαίνει στη Σμύρνη και τη λεηλατεί. Οι Τούρκοι βάζουν φωτιά στην ελληνική και την αρμενική συνοικία. Καίγονται σπίτια, σχολεία και εκκλησίες. Οι κυνηγημένοι δεν μπορούν να φύγουν, γιατί τα πλοία δεν τους δέχονται. Οι Τούρκοι τους βασανίζουν και τους σκοτώνουν. Φριχτό θάνατο βρίσκει και ο μητροπολίτης Χρυσόστομος, που θέλησε να μείνει με το λαό του μέχρι το τέλος. Κάποιοι γλιτώνουν από το σπαθί των Τούρκων, πέφτουν στη θάλασσα και πνίγονται.
Εκεί που άλλοτε ήταν η όμορφη και κοσμοπολίτικη Σμύρνη, τώρα υπάρχει μόνο φωτιά, καπνός και νεκροί χριστιανοί.
Η μεγάλη φωτιά της Σμύρνης ήταν το τέλος της Μικρασιατικής Καταστροφής. Μιας καταστροφής που άφησε πίσω της πάνω από 600.000 νεκρούς με 25.000 νεκρούς και τραυματίες Έλληνες στρατιώτες. Από τους επιζήσαντες πάνω από 1.500.000 έγιναν πρόσφυγες. Έλληνες των παραλίων της Μικράς Ασίας και του Πόντου αναγκάστηκαν να αναζητήσουν νέα πατρίδα.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που έδωσε ο Ελευθέριος Βενιζέλος στη Συνδιάσκεψη της Ειρήνης του Παρισιού στη Μικρά Ασία, στη Θράκη, στην Κωνσταντινούπολη, στην Τραπεζούντα και στα Άδανα ζούσαν 2.845.000 Έλληνες που αποτελούσαν το 20% του πληθυσμού της περιοχής που κυριαρχούσε οικονομικά.
Μετά από περίπου τρεις χιλιάδες έτη, από τότε που οι Ίωνες και τα άλλα ελληνικά φύλα αποίκησαν στη Μικρά Ασία και δημιούργησαν εκεί ελληνικό πολιτισμό, καμιά περιοχή της Μικράς Ασίας δεν είναι πια ελληνική.
Για τους επιζήσαντες, όμως, οι δυσκολίες δεν είχαν τελειώσει. Με την ανταλλαγή των πληθυσμών σύμφωνα με τη συνθήκη της Λωζάνης, Έλληνες Μικρασιάτες και Αρμένιοι χριστιανοί ήρθαν ως πρόσφυγες στην Ελλάδα.
Έπρεπε να αρχίσουν και πάλι τη ζωή τους από την αρχή μακριά από την πατρίδα τους, χωρίς να έχουν τίποτα δικό τους. Και μάλιστα είχαν να αντιμετωπίσουν και την εχθρότητα πολλές φορές των εδώ Ελλήνων, που τους κοίταζαν σαν ξένους. Αλλά και το ελληνικό κράτος που ήταν εξουθενωμένο από τον πόλεμο και που δεν μπορούσε ξαφνικά να δεχτεί όλους αυτούς τους πρόσφυγες, αρχικά δεν τους φέρθηκε σωστά. Οι συνθήκες διαβίωσής τους ήταν άσχημες και πολλές φορές τους εκμεταλλεύονταν.
Οι πρόσφυγες που ήρθαν από τη Μικρά Ασία χρειάστηκαν τουλάχιστον μια γενιά για να μπορέσουν να ξαναχτίσουν σπίτια, να δημιουργήσουν σχέσεις και να ενσωματωθούν στη σημερινή Ελλάδα. Στηρίχτηκαν όμως στη χριστιανική πίστη τους, στα ελληνικά ιδεώδη τους, στην παράδοσή τους, στην αξιοπρέπειά τους και στη ψυχική δύναμη τους, και τα κατάφεραν. Δημιούργησαν νέες περιοχές με ονόματα της πατρίδας τους. Διέπρεψαν στα γράμματα, στις τέχνες και στο εμπόριο, και συνέβαλαν κι αυτοί στην ανάπτυξη της Ελλάδας. Μάλιστα η Ελλάδα έγινε πιο πλούσια πολιτισμικά, αφού οι νέοι κάτοικοι έφεραν τις συνταγές τους, τους χορούς τους, τη διάλεκτό τους, και τα ήθη και έθιμά τους. Χάρη σ’ αυτούς μένουν ζωντανές οι μνήμες της ελληνικής Μικράς Ασίας και των χαμένων πατρίδων.
Το 1994 ορίζεται με νόμο η 19η Μα’ί’ου (ημερομηνία άφιξης του Κεμάλ Ατατούρκ στον Πόντο το 1919) ως Ημέρα Μνήμης της Γενοκτονίας του Πόντου και αργότερα, το 1998 ορίζεται με νόμο η 14η Σεπτεμβρίου (ημέρα εορτασμού της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού) ως Ημέρα Μνήμης της Γενοκτονίας των Ελλήνων της Μικράς Ασίας από το τουρκικό κράτος.
Το 2022, συμπληρώθηκαν 100 χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή και καθόλη τη διάρκεια του έτους έγιναν γι’ αυτήν πολλές εκδηλώσεις και διαγωνισμοί, τιμώντας όλους εκείνους τους ανθρώπους που τη βίωσαν.
Και θα συνεχίσουν να γίνονται εκδηλώσεις για τη Μικρασιατική Καταστροφή, γιατί εμείς οι νέοι πρέπει να γνωρίζουμε τα γεγονότα, να μιμούμαστε την πίστη και τον ηρωισμό αυτών των ανθρώπων, και να προστατεύουμε την ιστορία και τον πολιτισμό μας !
Πηγές κειμένου:
Πηγές εικόνων:
https://www.mixanitouxronou.gr
https://www.orthodoxianewsagency.gr
Κωνσταντίνος Καραλιόλιος
ΣΤ΄ τάξη
