Ανθρώπινα Δικαιώματα: ξεκινούν από μικρά και κοντινά μέρη

Στα κείμενα πολλών παγκόσμιων συμφωνιών ή συμβάσεων τα Δικαιώματα του Ανθρώπου προστατεύονται και η παραβίασή τους επιφέρει σοβαρές κυρώσεις. Συχνά όμως, οι διάφοροι οργανισμοί εστιάζουν στις “μεγάλες” παραβάσεις -όπως για παράδειγμα σε περιπτώσεις δουλείας, άνισης μεταχείρισης λαών ολόκληρων κ.λπ.- αγνοώντας μικρότερα και φαινομενικά ασήμαντα περιστατικά καταπάτησης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Άλλωστε, και η Ελεανώρ Ρούσβελτ έχει πει πως “τα Δικαιώματα του Ανθρώπου ξεκινούν από μικρά και κοντινά μέρη, τόσο μικρά και κοντινά που δε φαίνονται στο χάρτη”.

       Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα ενός τέτοιου μέρους είναι η ίδια η οικογένεια. Από τη στιγμή που θα γεννηθούμε, έχουμε ήδη το δικαίωμα να ζήσουμε ελεύθεροι και ίσοι με όλους τους άλλους ανθρώπους. Ανάλογα όμως με το οικογενειακό περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνουμε, αναπτύσσεται και η αντίληψή μας για τα δικαιώματά μας. Σε ένα σπίτι παραδείγματος χάριν, όπου οι γονείς συμπεριφέρονται αυταρχικά, χωρίς να υπολογίζουν την άποψη των παιδιών τους, αυτά -κατά πάσα πιθανότητα- ίσως να δυσκολευτούν να κατανοήσουν την έννοια της ελευθερίας λόγου. Αντίθετα, σε μια οικογένεια στην οποία η μητέρα και ο πατέρας αντιμετωπίζουν τα παιδιά τους όχι μόνο ως τους απογόνους τους, αλλά και ως ανθρώπινα όντα, λαμβάνουν υπόψη την γνώμη τους και τους φέρονται με στοργή και αγάπη, τότε αυτά τα παιδιά, όταν μεγαλώσουν και ενήλικοι πια βγουν στην κοινωνία, θα μπορούν να  καταλάβουν την έννοια της ισότητας και της ελευθερίας λόγου. Επίσης, μια παρόμοια περίπτωση είναι η εξής: αν σε μια οικογένεια τα παιδιά έρθουν νωρίς σε επαφή με την εκπαίδευση (π.χ. μέσω μικρών βιβλίων για τους αριθμούς, τα γράμματα), θα μπορούν στη μετέπειτα ζωή τους να αντιληφθούν πόσο ωφέλιμη είναι η ολοκληρωμένη εκπαίδευση και πόσο σημαντικό είναι το δικαίωμα πρόσβασης σε αυτήν.

       Φυσικά, το οικογενειακό περιβάλλον δεν είναι το μόνο “μικρό και κοντινό μέρος” απ’ όπου ξεκινούν τα Ανθρώπινα Δικαιώματα. Το σχολείο έχει κι αυτό έναν εξίσου σημαντικό ρόλο στην εκμάθησή τους. Μιας και αποτελεί -όπως δίκαια λένε- μια μικρογραφία της κοινωνίας, οι μαθητές αλληλεπιδρούν μεταξύ τους, μαθαίνοντας έτσι την έννοια της διαφορετικότητας και της ισότητας. Ναι μεν είναι στην ίδια τάξη, όμως ο καθένας έχει τη δική του προσωπικότητα, τη δική του αντίληψη και το δικό του χαρακτήρα. Σε μια σχολική τάξη, κανένας μαθητής δεν είναι όμοιος με τους άλλους, όμως όλοι τους πρέπει να αντιμετωπίζονται ως ίσοι, και από τους ίδιους και από τους καθηγητές, χωρίς διακρίσεις σε καλούς, μέτριους και κακούς μαθητές. Ακόμα, εκεί εμπεδώνουν και εφαρμόζουν το δικαίωμα της ελεύθερης έκφρασης μιας άποψης και την ελευθερία λόγου. Κάθε μέρα προκύπτουν πολλά νέα θέματα, από οικονομικά ζητήματα μέχρι και πολιτικά, πολιτισμικά και άλλα, για τα οποία θα ζητηθεί από τους μαθητές να δώσουν τη γνώμη τους και να την τεκμηριώσουν κατάλληλα, χωρίς όμως να την επιβάλλουν στους υπόλοιπους. Με αυτόν τον τρόπο, κατανοούν την έννοια της ελευθερίας λόγου κι έκφρασης.

            Συνοψίζοντας λοιπόν, μπορούμε να πούμε ότι τα Ανθρώπινα Δικαιώματα δεν εφαρμόζονται μοναχά από το κράτος και από τους διάφορους οργανισμούς. Ξεκινούν από πολύ πιο απλά και κοντινά μέρη, όπως η οικογένεια και το σχολείο και συνεχίζουν σε πόλεις, νομούς, χώρες, στον κόσμο ολόκληρο. Συνεπώς, τώρα είμαστε σε θέση να καταλάβουμε τι εννοούσε η Ελεανώρ Ρούσβελτ λέγοντας πως τα μέρη αυτά είναι τόσο κοντά μας, που δε φαίνονται στο χάρτη.

Ειρήνη Πρεκατσουνάκη Γ3