Αφιέρωμα στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο

ΒΟΡΙΖΑ: ένα χωριό αγωνιστών

αυθεντική μαρτυρία

Τα Βορίζα ήταν ακόμη ένα χωριό της Κρήτης που υπέφερε από την καταπίεση του γερμανικού στρατού. Γνωστό και ως χώρος θυσίας πολλών ανταρτών, το χωριό αυτό αποτελεί πηγή τιμής και γενναιότητας για τους σημερινούς κατοίκους του. Οι Βοριζανοί έλαβαν μέρος στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και στη Μάχη της Κρήτης, με αποκορύφωμα την αντίστασή τους κατά τη Γερμανική κατοχή.

Κατά τη Γερμανική κατοχή, προτού πραγματοποιηθεί η τελική εισβολή των Γερμανών στο χωριό, ερχόταν τακτικά ο γερμανικός στρατός, αναπόφευκτα. Παρόλο που αρκετοί κάτοικοι ήταν ενημερωμένοι για τη συμφορά που τους περίμενε, η αιματοχυσία δεν άργησε να λάβει χώρα. Οι κάτοικοι που έπεφταν στα χέρια των Γερμανών είχαν να αντιμετωπίσουν σκληρά βασανιστήρια, ενώ άλλοι απέφευγαν να έρθουν αντιμέτωποι με τον εχθρό, καθώς προλάβαιναν να κρυφτούν.

Η ημέρα που όλοι φοβούνταν δεν άργησε να ξημερώσει. Στις 26 Αυγούστου 1943 τα χαράματα, ο γερμανικός στρατός εισέβαλε στα Βορίζα και με βίαιο τρόπο ανάγκασε τους κατοίκους να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους και να συγκεντρωθούν στην πλατεία του χωριού, έξω από την εκκλησία. Αρκετοί πάρθηκαν όμηροι και καταδικάστηκαν σε θάνατο. Οι υπόλοιποι που γλίτωσαν, με εντολή του Γερμανού αρχιστράτηγου, μάζεψαν όσα πιο πολλά πράγματα μπορούσαν να κουβαλήσουν. Η άφιξη των χωριανών κατέληξε σε ένα ύψωμα κοντά στο χωριό. Λίγο αργότερα, βοηθούμενοι από τον Γερμανικό στρατό, οι χωριανοί κρύφτηκαν στα πλατάνια ενός κοντινού ποταμού μέχρι να ολοκληρωθεί ο βομβαρδισμός του χωριού. Η εικόνα των φλεγόμενων Βορίζων συγκίνησε μεγάλο αριθμό κατοίκων, οι οποίοι έζησαν τη φριχτή καταστροφή της πατρίδας τους.

Το ίδιο συγκινητική ήταν και η μάχη στο Τραχήλι, ένα βουνό πάνω από τα Βορίζα, η οποία προκάλεσε τον βομβαρδισμό του χωριού και έμεινε στην ιστορία ως «Ανταρτοπόλεμος». Παραλαβές υλικού από υποβρύχια, σαμποτάζ σε αυτοκινητοπομπές και σε αποθήκες πυρομαχικών, συμπλοκές και μάχες του Ψηλορείτη, με κορυφαία τη μάχη στο Τραχήλι στις 15 Αυγούστου του 1943, καθώς και η δολοφονία του αρχιστράτηγου Γερμανού Μποδία είναι κάποιες από τις αιτίες για την πυρπόληση του χωριού.

Την ημέρα της μάχης και της πυρπόλησης του χωριού έγιναν συλλήψεις ανθρώπων που δεν γύρισαν ποτέ, έγιναν εκτελέσεις. Η εκδικητικότητα των Ναζί ήταν πρωτοφανής, επειδή είχαν δεκάδες νεκρούς και τραυματίες στην παραπάνω μάχη, αν και είχαν το πλεονέκτημα του κλοιού και την υπεροχή σε στρατό και οπλισμό (450 πάνοπλοι Γερμανοί είχαν κυκλώσει, με ενέδρα, 22 αντάρτες, ενώ στην ευρύτερη περιοχή βρίσκονταν 3.500 Γερμανοί).

Μετά την πυρπόληση του χωριού, οι Βοριζανοί διασκορπίστηκαν σε άλλα χωριά του νομού Ηρακλείου. Όταν τελείωσε ο πόλεμος, οι περισσότεροι επέστρεψαν και άρχισαν να χτίζουν ένα νέο χωριό (Νέα Βορίζα) σε μία άλλη τοποθεσία, κάτω από τη Μονή Βροντισίου. Όμως, σκοπιμότητες και γεγονότα σταμάτησαν τις εργασίες οικοδόμησης και οι κάτοικοι ξανάχτισαν τα σπίτια τους πάνω στις στάχτες του καμένου χωριού τους.

Ακούγοντας τις συγκινητικές αυτές αφηγήσεις από τη γιαγιά Ανδρονίκη Φραγκιαδάκη και ξέροντας για τον θάνατο του παππού Διονύση Φραγκιαδάκη (Τσελεκοδιονύσης), αισθανθήκαμε νοσταλγία και περηφάνια για τους γενναίους κατοίκους του χωριού, που έχασαν τη ζωή τους, για να ελευθερωθούν τα σημερινά Βορίζα. Η τιμή και η ανδρεία, που είχαν αυτοί οι θαρραλέοι αντάρτες, προσελκύει το ενδιαφέρον του οποιουδήποτε και η αποφασιστικότητά τους για τη «σωτηρία» του χωριού προκαλεί τον θαυμασμό μας.

Μιχαέλα Κακουλάκη Γ1

Ιωάννα Καραμήτρου Γ1

Πηγή:    

Κωνσταντίνος Γ. Καργάκης, «Τραχήλι», Ηράκλειο Αύγουστος 2008