Με αφορμή την επίσκεψη του σχολείου μας στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου

Οι Μινωίτες λάτρευαν τη φύση στο πλαίσιο της θρησκείας τους. Κυρίαρχη θεότητα ήταν η θεά της φύσης και της γονιμότητας, η οποία εξασφαλίζει την αναπαραγωγή της φύσης, των ζώων και των ανθρώπων. Είναι η Μεγάλη Μητέρα θεά, ύμνος στην οποία πιθανώς αναγράφεται στον μη αποκρυπτογραφημένο ακόμη δίσκο της Φαιστού.

Η θεά των Όφεων φοράει μακριά φούστα με πλούσιο βολάν, κεντητή ή υφαντή ποδιά και στενό περικόρμιο, που αφήνει γυμνό το πλούσιο στήθος. Κρατάει στα χέρια της δύο φίδια, τα οποία συμβολίζουν τη χθόνια υπόσταση της λατρείας, και έχει στο κεφάλι της ένα αιλουροειδές ως σύμβολο της βασιλείας της στη φύση.

Τα ιερά σύμβολα της μινωικής θρησκείας είναι ο ιερός κόμβος, ο διπλός πέλεκυς, ο ταύρος, η οκτώσχημη ασπίδα, ο αμφίκοιλος βωμός, διάφορα τέρατα, όπως ο γρύπας (ο οποίος μέχρι σήμερα είναι το σύμβολο της πόλης του Ηρακλείου). Ιερό δένδρο ήταν η ελιά.

Τα επίπεδα της θεϊκής κυριαρχίας είναι τρία: αέρας, στεριά, θάλασσα. Στην τοιχογραφία της «Χορεύτριας» απεικονίζεται η θεά κατά την κάθοδό της από τον ουρανό. Οι επικλήσεις, οι προσευχές, οι τελετουργικοί χοροί και όλα τα λατρευτικά δρώμενα αποσκοπούσαν στην εμφάνιση της θεότητας και στην κάθοδό της από τα  ουράνια, για να ευλογήσει τους πιστούς. Γι’ αυτό και η λατρεία της θεάς γινόταν στις ιερές κορφές, όπως τον Γιούχτα, τον Κόφινα, τον Τραύσταλο, το Πιστοκέφαλο, σε ταπεινά ιερά. Εδώ έχουν βρεθεί ειδώλια, ζωόσχημα ή ανθρωπόσχημα, ή ακόμη και μέλη ανθρώπινου σώματος, κατά αντιστοιχία με τα σημερινά «τάματα». Μέσω αυτών, οι πιστοί ζητούσαν τη θεϊκή βοήθεια για τη γονιμότητα της γης και των κοπαδιών τους, καθώς και θεραπεία από αρρώστιες.

Με ιδιαίτερη λαμπρότητα διοργανώνονταν λατρευτικές τελετές στο χοροστάσι των ανακτόρων, με τη συμμετοχή των πιστών. Νέοι και νέες κρατώντας τα χέρια, χόρευαν κυκλικά ή σε στοίχους, ενώ δύο πρωτοχορευτές εκτελούσαν θεαματικές φιγούρες στο κέντρο του κύκλου. Στην τοιχογραφία «του Ιερού Άλσους και του Χορού» από το ανάκτορο της Κνωσού δίνεται μια ζωντανή εικόνα του τελετουργικού χορού των γυναικών. Πλήθος κόσμου έχει συγκεντρωθεί και παρακολουθεί τις ιέρειες που βαδίζουν προς το χοροστάσι. Εκεί τα μέλη του Ιερατείου σηκώνουν τα χέρια ψηλά και επικαλούνται την εμφάνιση της θεάς, η οποία πραγματοποιείται με την εμφάνιση της Πρωτιέρειας, ενώ το πλήθος ζητωκραυγάζει με ενθουσιασμό. Παρατηρώντας την «Παριζιάνα», καταλαβαίνουμε ότι πρόκειται για ιέρεια από τον ιερό κόμβο στη ράχη, καθώς και από το συγκριτικά μεγαλύτερο μέγεθός της, πράγμα που δείχνει συγχρόνως την ιδιαίτερη θέση του ιερατείου στη μινωική κοινωνία.

Μετά την πτώση των ανακτόρων, τη θέση των τελετών παίρνουν είδωλα, τα οποία στέκονται μόνιμα μέσα στα ιερά. Έχουν τα χέρια υψωμένα προς τον ουρανό, επικαλούμενα την παρουσία της θεάς.

Ο ταύρος ως ιερό ζώο της μινωικής θρησκείας βρίσκεται παντού: ως ρυτό (τελετουργικό σκεύος με οπές πλήρωσης και εκροής υγρών προσφορών), στην κοσμηματοτεχνία, στη σφραγιδογλυφία, στα ειδώλια των προσφορών. Η μεγάλη σημασία του ταύρου φαίνεται από τη συμμετοχή του στις θρησκευτικές τελετές με τον αγώνα των Ταυροκαθαψίων, όπου γυμνασμένοι αθλητές και αθλήτριες πηδούν πάνω σε έναν ταύρο χορεύοντας. Δεν λείπουν και οι θυσίες ταύρων κατά τη λατρεία της θεάς. Ο γνωστός διπλός πέλεκυς αποτελεί το όργανο της θυσίας του ιερού ταύρου.

Το εντυπωσιακό στη θρησκεία των Μινωιτών είναι ότι αποτελεί μια αισιόδοξη θρησκεία. Η επίκληση στη Μητέρα-Θεά γίνεται για την προστασία των πιστών. Είναι η θεά της φύσης και όχι της τιμωρίας.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

ΜΙΝΩΙΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ. ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΙΣ ΑΠΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ: Επιμέλεια έκδοσης: Δρ. Στέλλα Μανδαλάκη, Δρ. Γιώργος Ρεθεμιωτάκης. Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου, 2015