ΣΤΕΡΕΟΤΥΠΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΑΝΤΡΕΣ
ΟΡΙΣΜΟΣ
Στην κοινωνία μας «τα στερεότυπα» είναι ορισμένες πεποιθήσεις που υιοθετεί μεγάλη μερίδα ανθρώπων για συγκεκριμένες κατηγορίες συμπολιτών μας. Αποτελούν γενικεύσεις, κατά τις οποίες το άτομο αποδέχεται ότι το στερεότυπο που πιστεύει για μια ομάδα ανθρώπων ισχύει για κάθε άτομο που ανήκει σε αυτή. Ως αποτέλεσμα, το προκατειλημμένο άτομο κατηγοριοποιεί ένα άλλο σε μια ομάδα με κάποια χαρακτηριστικά (του βάζει μια «ταμπέλα», όπως συνηθίζουμε να λέμε) και παύει να το κρίνει αντικειμενικά. Τα στερεότυπα οδηγούν στην κοινωνική κατηγοριοποίηση, η οποία είναι ένας από τους λόγους ανάπτυξης συμπεριφορών προκατάληψης. Μερικά ευρέως διαδεδομένα και χαρακτηριστικά παραδείγματα στερεότυπων πεποιθήσεων είναι τα παρακάτω:
- «οι γυναίκες είναι συναισθηματικές»
- «οι μεσογειακοί λαοί είναι θερμόαιμοι»
- «οι αλλοδαποί είναι εγκληματίες»
- «οι Γερμανοί είναι οργανωτικοί»
Αυτές οι απόψεις είναι τις περισσότερες φορές λανθασμένες -ενίοτε και επικίνδυνες- και είναι πολύ άδικο να βάζουν οι άνθρωποι «τίτλους» σε άλλους.
Στη σημερινή εποχή είναι σύνηθες φαινόμενο η υιοθέτηση στερεοτύπων για τα δυο φύλα. Αν και οι γυναίκες δέχονται συχνότερα στερεοτυπικές συμπεριφορές, δεν σημαίνει ότι δεν υφίστανται και για τους άντρες. Κάποιες στερεοτυπικές αντιλήψεις σχετιζόμενες με το ανδρικό φύλο είναι οι εξής:
- ΟΙ ΑΝΤΡΕΣ ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΕΚΦΡΑΖΟΥΝ ΑΝΟΙΧΤΑ ΤΑ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ΤΟΥΣ
«Οι άντρες δεν κλαίνε». Αυτό έχει «θεσπιστεί» από την κοινωνία. Για παράδειγμα, κάποιος μπορεί να χαρακτηρίσει «αδύναμο» έναν άντρα εάν κλάψει ή συγκινηθεί δημόσια, όπως ο καθένας είναι φυσιολογικό να αισθανθεί σε μια δύσκολη στιγμή. Αυτό προφανώς δεν ισχύει, ειδικά εάν κάποιος δικός σου άνθρωπος «ανοιχτεί» και σου εκφράσει πώς νιώθει με το να κλάψει, αποκαλύπτοντας τον πραγματικό του εαυτό. Εδώ, όμως, έρχεται μια κοινωνία με τις πατριαρχικές της αντιλήψεις να θεωρήσει ότι όταν οι άντρες κλαίνε, «χάνεται» η αρρενωπότητά τους και αυτό τους καθιστά αδύναμους στον περίγυρό τους, ενώ στην πραγματικότητα το κλάμα είναι μια έκφραση δύναμης και όχι αδυναμίας. Το κάθε άτομο, ανεξαρτήτως φύλου, με τα δάκρυα εκτονώνει τη θλίψη και την αρνητική του ενέργεια κι «απελευθερώνεται», ενώ διαφορετικά συνθλίβεται μέσα του καταπιεζόμενο κι αποκτά συμπλεγματικές αντιδράσεις.
- ΟΙ ΑΝΤΡΕΣ ΚΑΝΟΥΝ ΜΟΝΟ «ΑΝΤΡΙΚΑ» ΠΡΑΓΜΑΤΑ
Αρκετές φορές οι άντρες σε μια παρέα κάνουν κάποιον να αισθάνεται μειονεκτικά για ορισμένες επιλογές του, οι οποίες δεν συμβαδίζουν με το στερεότυπο του «σωστού άντρα»! Λόγου χάρη, μπορεί να κατηγορηθεί και να κατακριθεί κάποιος γιατί επιλέγει να μη πιει αλκοόλ σε ένα πάρτι ή επειδή θέλει να έχει μια σοβαρή σχέση. Επιπλέον, αν για κάποιο λόγο επιλέξει να μην εργάζεται και μείνει σπίτι για να ασχοληθεί με το νοικοκυριό, μπορεί να κακοχαρακτηριστεί και για αυτό. Προφανώς, αυτή η παλιά στερεοτυπική αντίληψη για τον ανδρισμό πρέπει να αλλάξει, αφού οι άντρες -όπως και οι γυναίκες- έχουν αυτονόητα το δικαίωμα να ασχοληθούν με οτιδήποτε θέλουν και να επιλέξουν τον τρόπο της ψυχαγωγίας τους.
- ΟΙ ΑΝΤΡΕΣ ΕΧΟΥΝ ΓΝΩΣΗ ΜΟΝΟ ΓΙΑ ΤΑ ΑΘΛΗΤΙΚΑ ΚΑΙ ΔΕΝ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΕΧΟΥΝ ΑΠΟΨΗ ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΑΥΤΑ
Εάν κάποιος άντρας έχει άποψη για θέματα αισθητικής και καλλωπισμού μπορεί να μη τον πάρουμε στα σοβαρά και να εκπλαγούμε με το ότι εκφέρει γνώμη πάνω σε τομείς που τάχα δεν «ταιριάζουν» με το φύλο του, όπως η μόδα, η διακόσμηση, η καθαριότητα του σπιτιού. Η ταμπέλα «γυναικούλα» έρχεται να κολλήσει αμέσως πάνω του από τους «κολλημένους» στο στερεότυπο του macho man…
Αναφορικά με τα στερεότυπα των γυναικών μπορούμε να αναφερθούμε στα παρακάτω:
- Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΕΙΝΑΙ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΑ Η ΑΝΑΤΡΟΦΗ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ
Πιο συγκεκριμένα, κάποια γυναίκα που θέλει να ασχοληθεί περισσότερη ώρα με την εργασία και την κοινωνικοποίησή της πάρα με το παιδί της, μπορεί να θεωρηθεί «κακή μαμά» από τον περίγυρο της. Άραγε, ποιος ορίζει μια μάνα καλή ή κακή για τις ανάγκες του παιδιού της; Παράλληλα, υπάρχει η άποψη ότι η ολοκλήρωση της ζωής μιας γυναίκας εκπληρώνεται μόνο όταν παντρευτεί και δημιουργήσει οικογένεια. Αναμφίβολα, όμως, όλοι άνθρωποι δεν είναι γεννημένοι για να κάνουν το ίδιο πράγμα και το ορθό είναι να αποφασίζει ο καθένας για το τι θέλει να κάνει, χωρίς καμία πίεση και κριτική από τους υπόλοιπους.
«Αχ βρε Μαρινάκι» : Το βίντεο του Lean In Hellas για τα στερεότυπα και τον σεξισμό στον εργασιακό χώρο
- ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΕΧΟΥΝ ΜΟΝΟ ΒΟΗΘΗΤΙΚΟΥΣ ΡΟΛΟΥΣ ΚΑΙ ΟΧΙ ΗΓΕΤΙΚΟΥΣ
Αυτό πρεσβεύει η στερεοτυπική άποψη ότι οι γυναίκες δεν είναι έξυπνες, δεν «κάνουν» για τα γράμματα και δεν μπορούν να αναλάβουν ευθύνες ή να διαχειριστούν δύσκολες καταστάσεις. Πάντοτε χρειάζονται έναν άντρα για να τους «εξηγήσει» πώς έχουν τα πράγματα (mansplaining). Αρκεί μια μόνο ιστορική ματιά για την απόδειξη του αντιθέτου, με χαρακτηριστικά παραδείγματα γυναικών που έχουν διαδραματίσει πρωταρχικό ρόλο στην επιστήμη, στην πολιτική και στον πολιτισμό ευρύτερα, όπως οι: Μαρί Κιουρί, Σιμόν Ντε Μποβουάρ, Φρίντα Κάρλο, Αγκάθα Κρίστι, Ίντιρα Γκάντι, Μαρία Κάλλας, Μελίνα Μερκούρη (και ο κατάλογος δεν έχει τέλος…).
- ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΕΙΝΑΙ ΚΑΤΩΤΕΡΕΣ ΣΕ ΚΑΠΟΙΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΑ
Για παράδειγμα, άμα μια γυναίκα θελήσει να εργαστεί σε ανδροκρατούμενα επαγγέλματα, σίγουρα θα δεχτεί υποτιμητικά σχόλια από τους εργαζόμενους και τους πελάτες της. Για παράδειγμα, μια γυναίκα πιλότος μπορεί να δεχτεί σεξιστικές αντιδράσεις ενός επιβάτη στο αεροπλάνο. Η κοινωνία, δυστυχώς, έχει δημιουργήσει την αντίληψη ότι οι γυναίκες, λόγω του ότι δεν έχουν την ίδια σωματική/μυϊκή διάπλαση με τους άντρες, θεωρούνται πιο αδύναμες. Στην πραγματικότητα, οι γυναίκες έχουν φέρει εις πέρας πολλές φορές δύσκολες εργασίες, αφού είναι απόλυτα ικανές να καταφέρουν οτιδήποτε βάλλουν στο μυαλό τους.
Πού οφείλεται η δημιουργία στερεοτύπων – Τρόποι εξάλειψης τους
Αν και στη σημερινή εποχή κάνουμε βήματα για την εξάλειψη των στερεοτυπικών αντιλήψεων/συμπεριφορών και καθώς σε αυτό βοηθάει αρκετά το φεμινιστικό κίνημα προσπαθώντας να οδηγήσει στη χειραφέτηση των γυναικών όλου του κόσμου, δεν έχουν εξαλειφθεί πλήρως αυτές οι απόψεις. Επομένως, όλοι πρέπει να συνδράμουμε σε αυτό, αν θέλουμε να βελτιωθεί η κοινωνία μας προς το καλύτερο.
Όλες οι προκαταλήψεις και οι δεισιδαιμονίες έχουν διάρκεια στον χρόνο και μεταφέρονται από γενιά σε γενιά. Αν δεν βάλουμε ένα όριο μεταξύ της καλώς εννοούμενης διατήρησης των παραδόσεων και της διατήρησης οπισθοδρομικών/αντιεπιστημονικών απόψεων και απάνθρωπων συνηθειών, εάν δεν επιλέξουμε να αλλάξουμε πεποιθήσεις με άλλα λόγια, δεν θα βοηθήσουμε στην ισότητα των δυο φύλων και οι κοινωνικές παθογένειες θα παραμένουν ες αεί…
Αυτό είναι στο χέρι μας να αλλάξει. Εάν θέλουμε να εξελιχθούμε σαν κοινωνία, πρέπει να μάθουμε τις νεότερες γενιές να αποδέχονται τη διαφορετικότητα και να προσπαθήσουν να εξαλείψουν τις προκαταλήψεις. Με το σκεπτικό ότι «Κι εγώ να αλλάξω, πώς θα σωθεί η υπόλοιπη κοινωνία» δεν θα πάμε δυστυχώς μπροστά. (Αναρωτηθείτε μόνο πού θα βρισκόμασταν τώρα, αν είχαν το ίδιο σκεπτικό άνθρωποι όπως ο Σωκράτης ή ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ…). Με το να προσπαθείς να χωρέσεις σε ένα καλούπι, επειδή είναι πολλά τα κοινωνικά στερεότυπα, δεν θα καταφέρεις να κάνεις αυτό που σε αντιπροσωπεύει, απλώς θα προσπαθείς να ικανοποιήσεις τους άλλους «ζώντας και ψευτοζώντας». Επιπροσθέτως, για τη μείωση των στερεοτύπων πρέπει ο καθένας να ξέρει τα δικαιώματα του, χωρίς όμως να καταπατάει τις πεποιθήσεις του συνάνθρωπου του.
Εάν δεν συμβάλλουμε και εμείς ως νέοι και ενεργοί πολίτες -τόσο με τα λόγια όσο και με τις πράξεις μας- στην εξάλειψη νοσηρών στερεοτύπων που αποτελούν αγκάθι στο σώμα της κοινωνίας μας, θα είμαστε κι εμείς ένοχοι για την παρακμή της, καθώς τα προβλήματα και οι διαχωρισμοί μεταξύ των ανθρώπων θα διαιωνίζονται.
ΠΗΓΕΣ:
European Institute for Gender Equality: https://eige.europa.eu/el/taxonomy/term/1222
Βικιπαίδεια-Στερεότυπο: https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A3%CF%84%CE%B5%CF%81%CE%B5%CF%8C%CF%84%CF%85%CF%80%CE%BF
Υπάρχουν αναμφίβολα παραδόσεις από το παρελθόν που οφείλουμε να διατηρούμε, γιατί έχουν αποδειχθεί διαχρονικά ωφέλιμες για τον άνθρωπο. Οι προκαταλήψεις και οι δεισιδαιμονίες, ωστόσο, όσο μακριά κι αν πάνε στον χρόνο, είναι καιρός να καταπολεμηθούν και να πάψουν να δηλητηριάζουν την κοινωνία μας. Μπράβο Κωνσταντίνα και Δήμητρα για την ώριμη και νηφάλια προσέγγιση των έμφυλων στερεοτύπων που θα κληθεί η γενιά σας να αντιμετωπίσει και να γκρεμίσει μια και καλή. Όσο βλέπω νέα παιδιά με θέσεις σαν τις δικές σας, είμαι αισιόδοξος.